فلسفه
فاروق طولی؛ محمد نجاتی؛ عباس تقوی
دوره 12، شماره 22 ، بهار و تابستان 1399، صفحه 7-22
چکیده
پرسش از معنای زندگی قابل تحلیل به چند سؤل عمده است: اول اینکه آیا زندگی معنا دار است و در صورت معناداری، معنای آن ذاتی است؟ در صورت پاسخ مثبت، معنای ذاتی زندگی چیست؟ اما در صورت پاسخ منفی، آیا اموری از سنخ ارزش یا هدف وجود دارند تا به واسطه آنها بتوان زندگی فاقد معنا را معنا دار نمود؟ عمده تکاپوی خداباوران، موحدین و غیر موحدین دیندار ...
بیشتر
پرسش از معنای زندگی قابل تحلیل به چند سؤل عمده است: اول اینکه آیا زندگی معنا دار است و در صورت معناداری، معنای آن ذاتی است؟ در صورت پاسخ مثبت، معنای ذاتی زندگی چیست؟ اما در صورت پاسخ منفی، آیا اموری از سنخ ارزش یا هدف وجود دارند تا به واسطه آنها بتوان زندگی فاقد معنا را معنا دار نمود؟ عمده تکاپوی خداباوران، موحدین و غیر موحدین دیندار و فیلسوفان و غیر فیلسوفان به یکی از این وجوه اختصاص یافته است. در مقاله حاضر امور نامطلوب اینجهانی به دو قسم دردها و رنج ها تفکیک شده است. رنج ها نیز خود به دو قسم رنج های اولیه قابل علاج و رنج های ثانویه غیر قابل علاج تقسیم می شوند. رنج های اولیه مشتمل بر دو نوع رنج های روانشناختی سهل العلاج و رنج های فلسفی صعب العلاج هستند. رنج های اولیه، شرط لازم تحقق رنج های ثانویه ممتنع العلاج هستند. رنج های ثانویه همان رنج هایی هستند که مسئله بی معنایی و پوچی زندگی را به وجود می آورند. بر این اساس اگر شخصی که دچار رنج های ممکن العلاج شده، نتواند به نحو شایسته ای چرایی وجود این گونه رنج ها در زندگی بشر و رنج کشیدن خویش را تحلیل و تبیین نماید، آنگاه رنج های سهمگین و ممتنع العلاج ظهور و بروز خواهند یافت. این رنج ها نتایجی چون پوچ گرایی، احساس ناامیدی و افسردگی و جبر مطلق، بی معنا انگاری زندگی، خودکشی، کفر و الحاد را در پی دارند.
فلسفه
مرجان عسگری بابادی؛ فرج الله براتی؛ گودرز شاطری؛ صادق خوشخو
دوره 12، شماره 22 ، بهار و تابستان 1399، صفحه 23-38
چکیده
از چالش برانگیزترین مسأله مورد توجه فیلسوفان و متکلمان رابطه عقل و ایمان است. این جستار در پی آن است که موضوع فوقالذکر را از منظر دو فیلسوف سرشناس و عقلگرای اسلامی و غرب مورد بررسی قرار دهد. هر دو فیلسوف برآنند که باورهای دینی باید مبتنی بر عقل باشد؛ با این تفاوت که عقلی که مورد توجه علامه طباطبایی است عقل استدلالی است، ولی سویینبرن ...
بیشتر
از چالش برانگیزترین مسأله مورد توجه فیلسوفان و متکلمان رابطه عقل و ایمان است. این جستار در پی آن است که موضوع فوقالذکر را از منظر دو فیلسوف سرشناس و عقلگرای اسلامی و غرب مورد بررسی قرار دهد. هر دو فیلسوف برآنند که باورهای دینی باید مبتنی بر عقل باشد؛ با این تفاوت که عقلی که مورد توجه علامه طباطبایی است عقل استدلالی است، ولی سویینبرن عقلانیت را مبتنی بر احتمال منطقی و عقلانیت استقرایی میداند. سویینبرن همانند علامه ایمان را اعتقاد صرف نمیداند؛ بلکه معتقد است که آثار ایمان باید در عمل هم ظاهر شود و عمل انسان مهمتر از باور اوست. علامه متعلق ایمان را عینی و خارجی یعنی غیرگزارهای میداند ولی سویینبرن ایمان را امری گزارهای میداند که مبتنی بر اعتقاد و معرفت میباشد
فلسفه
مصطفی سامانی؛ احمد بهشتی؛ حبیب اله ابراهیمی
دوره 12، شماره 22 ، بهار و تابستان 1399، صفحه 39-56
چکیده
مسئلهی علم باریتعالی قبل و بعد الایجاد اشیاء یکى از عمیق ترین و غامضترین مسائل فلسفى و کلامی در تاریخ تفکر اسلامی بوده است. شیخ الرئیس، علم باریتعالی به ماسوی قبل و بعد الایجاد اشیاء را به واسطهی صور مرتسمه و علم حصولی می داند. علامه خفری با دقت نظر و ارائه دلایل متقن، با رد صور مرتسمه و با مطرح کردن علم کمالی اجمالی و تفصیلی، ...
بیشتر
مسئلهی علم باریتعالی قبل و بعد الایجاد اشیاء یکى از عمیق ترین و غامضترین مسائل فلسفى و کلامی در تاریخ تفکر اسلامی بوده است. شیخ الرئیس، علم باریتعالی به ماسوی قبل و بعد الایجاد اشیاء را به واسطهی صور مرتسمه و علم حصولی می داند. علامه خفری با دقت نظر و ارائه دلایل متقن، با رد صور مرتسمه و با مطرح کردن علم کمالی اجمالی و تفصیلی، بیان میکند که علم باریتعالی عین ذات و ذات واجب به اعتبار ذاتش، منشأانکشاف تمامی موجودات بوده و عین آن چیزی است که در خارج ایجاد کرده است؛ پس تمامی ممکنات به اعتباری علم الهی و به اعتباری معلوم الهیاند. خفری اعتقاد به صور مرتسمه را مستلزم محل واقع شدن، منفعل شدن و استکمال ذات به وسیله صور مرتسمه دانسته است. نگارنده معتقد است که صدرالدین شیرازی در مسئلهی علم باریتعالی قبل و بعد الایجاد اشیاء از آراء علامه خفری تاثیر پذیرفته است.
فلسفه
مهدی قلی پور؛ محمد سعیدی مهر؛ سید صدرالدین طاهری
دوره 12، شماره 22 ، بهار و تابستان 1399، صفحه 57-75
چکیده
یکی از مسائل مهم وجود شناسی صفات خداوند، مسئله رابطه ذات و صفات الهی و کیفیت اتصاف ذات خداوند متعال به صفات کمال است. پرسش این است که آیا صفات کمال از حیث وجود خارجی، عین ذات الهی هستند یا زائد بر ذات؟ این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی در صدد بررسی آراء عضدالدین‌ایجی در مسئله مزبور است. ایجی متکلمی اشعری است و در این مسئله از دیدگاه اشاعره ...
بیشتر
یکی از مسائل مهم وجود شناسی صفات خداوند، مسئله رابطه ذات و صفات الهی و کیفیت اتصاف ذات خداوند متعال به صفات کمال است. پرسش این است که آیا صفات کمال از حیث وجود خارجی، عین ذات الهی هستند یا زائد بر ذات؟ این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی در صدد بررسی آراء عضدالدین‌ایجی در مسئله مزبور است. ایجی متکلمی اشعری است و در این مسئله از دیدگاه اشاعره که طرفدار زیادت خارجی صفات بر ذات الهی هستند حمایت می کند. با این وجود، وی در کتاب «المواقف» به نقد ادله اشاعره میپردازد، بدون آن که خود استدلال جدیدی را ارائه کند. افزون بر آن، دلایل قائلین به عینیت ذات الهی با صفات کمال را نیز نقد می کند. گویا بسنده کردن به نقد ادله مخالف را دلیلی کافی برای حمایت از دیدگاه مورد قبول خود میداند. در این مقاله نشان داده خواهد شد که هرچند نقدهای ایجی بر ادلۀ اشاعره وارد است، اما نقدهای وی بر ادلۀ قائلین به عینیت، قابل پاسخگویی است. نتیجه نهایی مقاله آن است که تلاش ایجی برای دفاع از مسلک اشعریان در مسئله زیادت صفات بر ذات، قرین توفیق نبوده است.
فلسفه
رضا نوروزی
دوره 12، شماره 22 ، بهار و تابستان 1399، صفحه 75-90
چکیده
فرهنگ‌های مختلف، روش‌های متفاوتی برای زندگی انسان ارائه می‌دهند که برخاسته از نگرش‌های متفاوت آنها به عالم هستی و انسان است و ارزیابی هر کدام از این سبک‌های زندگی، نیازمند تحلیل دقیق و عمیق مبانی آنها است. از بین مبانی سبک زندگی، خودشناسی از مهمترین مبانی محسوب می‌شود و سؤال مهم در این بحث، تأثیر خودشناسی بر سبک زندگی و تحلیل ...
بیشتر
فرهنگ‌های مختلف، روش‌های متفاوتی برای زندگی انسان ارائه می‌دهند که برخاسته از نگرش‌های متفاوت آنها به عالم هستی و انسان است و ارزیابی هر کدام از این سبک‌های زندگی، نیازمند تحلیل دقیق و عمیق مبانی آنها است. از بین مبانی سبک زندگی، خودشناسی از مهمترین مبانی محسوب می‌شود و سؤال مهم در این بحث، تأثیر خودشناسی بر سبک زندگی و تحلیل نحوه این تأثیرگذاری است. بدین منظور در این نوشتار با روش تحلیلی - توصیفی، با تبیین هویت و حقیقت انسان و جایگاه او در عالم هستی و بر اساس ارتباط تنگاتنگ لایههای وجودی انسان، تأثیر خودشناسی بر سبک زندگی اسلامی، و تأثیر سبک زندگی بر تکامل انسان بررسی شدهاست و از منظر عقل و دین نحوه این تأثیرگذاری مورد تبیین و تحلیل قرار گرفتهاست. در آموزههای دینی از یک طرف، باورهای اعتقادی انسان مؤمن در رفتارهای او بروز پیدا میکند که ثمره آن، سبک زندگی خدامحور، آخرتگرا، کرامتخواه و جامعنگراست و از طرف دیگر کوچکترین رفتار در زندگی انسان، در رسیدن به تکامل روحی او تأثیر گذار است. بر اساس براهین عقلی نیز، حرکت استکمالی انسان در همین عالم مادی آغاز می‌شود و نفس انسان با حرکت جوهری خود به بالاترین درجات کمال روحی و معنوی دست مییابد.
فلسفه
جعفر ترک زاده؛ مهدی امیری؛ رحمت اله مرزوقی؛ محمدجواد سلمانپور؛ جعفر جهانی
دوره 12، شماره 22 ، بهار و تابستان 1399، صفحه 91-112
چکیده
این پژوهش با هدف تبیین مفهوم پاسخگویی از طریق غور و بررسی در مبانی نظری و آیات قرآن کریم و روایات دینی مرتبط و با بهرهگیری از فرایند چرخهای تحلیل کیفی انجام شده است. بخش اول پژوهش نشان دهنده فراگیر بودن مفهوم پاسخگویی در قلمروهای مختلف زمانی، مکانی و موضوعی است؛ از پاسخگویی در برابر خداوند تا پاسخگویی به مردم. در بخش دوم از طریق ...
بیشتر
این پژوهش با هدف تبیین مفهوم پاسخگویی از طریق غور و بررسی در مبانی نظری و آیات قرآن کریم و روایات دینی مرتبط و با بهرهگیری از فرایند چرخهای تحلیل کیفی انجام شده است. بخش اول پژوهش نشان دهنده فراگیر بودن مفهوم پاسخگویی در قلمروهای مختلف زمانی، مکانی و موضوعی است؛ از پاسخگویی در برابر خداوند تا پاسخگویی به مردم. در بخش دوم از طریق مطالعه آیات قرآنی و تدبُر بر روی آنها با بهرهگیری از فهرست موضوعی تفاسیر نور و نمونه و با بهرهگیری از روش تحلیل محتوای کیفی فرایند چرخهای تحلیل، 59 مفهوم فراگیر احصاء و سپس این مفاهیم در ذیل 20 مفهوم محوری دسته بندی و در نهایت 9 مفهوم سازماندهی شده مشتمل بر حق گرایی، باطل گریزی، اطاعت الهی، عدم تکبر، ایمان، عمل صالح، تقوا، موازین الهی و وعده الهی به عنوان مبانی پاسخگویی در سه حوزه شناختی، عاطفی و رفتاری به منظور ترویج و توسعه آموزههای قرآنی حکمرانی اسلامی در سیستمهای اجتماعی عقلانی پیشنهاد شده است.
فلسفه
حمیدرضا شب بویی؛ محمد قمی اویلی
دوره 12، شماره 22 ، بهار و تابستان 1399، صفحه 113-128
چکیده
امام خمینی در کنار فقاهت خود شخصیت بی‌نظیری در علوم فلسفه و عرفان داشتند لذا نمی توان در منظومه فکری ایشان دیدگاه های فلسفی و عرفانی امام خمینی را نادیده گرفت، در حقیقت اندیشه عرفانی امام بستر و زمینه ساز اندیشه فقه سیاسی ایشان بوده است. از منظر امام خمینی بین ولایت انسان کامل و ولایت فقیه یک نوع تناسب و هماهنگی است که در دوران غیبت ...
بیشتر
امام خمینی در کنار فقاهت خود شخصیت بی‌نظیری در علوم فلسفه و عرفان داشتند لذا نمی توان در منظومه فکری ایشان دیدگاه های فلسفی و عرفانی امام خمینی را نادیده گرفت، در حقیقت اندیشه عرفانی امام بستر و زمینه ساز اندیشه فقه سیاسی ایشان بوده است. از منظر امام خمینی بین ولایت انسان کامل و ولایت فقیه یک نوع تناسب و هماهنگی است که در دوران غیبت امامت سیاسی انسان کامل، در ولایت فقیه تجلی و تبلور یافته است. تشریعات وارد شده در دین اسلام، ریشه در تکوین و عالم حقیقت دارد و رسیدن به سر و باطن حقایق اسلام تنها میسور انسان کامل است. از آنجا که ولایت فقیه شأنی از شئون ولایت مطلقه انسان کامل است؛ اراده های جامعه را در جهت اراده انسان کامل تفسیر نموده است و تئوری ولایت فقیه، ظهور و تجلی ولایت انسان کامل در حوزه اجتماعی و سیاسی در دوران غیبت می باشد. این مقاله در صدد تبیین و اثبات این مسئله میباشد که بنمایههای فلسفی و عرفانی امام زمینهساز و ظهور اندیشه فقهی امام (تئوری اندیشه ولایت فقیه) است.
فلسفه
عباس بخشنده بالی
دوره 12، شماره 22 ، بهار و تابستان 1399، صفحه 129-142
چکیده
یکی از مهم ترین ویژگی های متمایز کننده انسان از دیگر انواع مخلوقات، خردورزی است. در موارد متعدد این ویژگی که در انسان وجود دارد دچار آسیب های جدی شده و کارایی خود را برای شکل دهی جهان بینی صحیح از دست می دهد. چنین انسانی نمی تواند در راستای خودشکوفایی مناسب و مورد تایید ادیان آسمانی برنامه ریزی کرده و گام بردارد. بنابراین، شناخت عوامل ...
بیشتر
یکی از مهم ترین ویژگی های متمایز کننده انسان از دیگر انواع مخلوقات، خردورزی است. در موارد متعدد این ویژگی که در انسان وجود دارد دچار آسیب های جدی شده و کارایی خود را برای شکل دهی جهان بینی صحیح از دست می دهد. چنین انسانی نمی تواند در راستای خودشکوفایی مناسب و مورد تایید ادیان آسمانی برنامه ریزی کرده و گام بردارد. بنابراین، شناخت عوامل آسیب زا در خردورزی از اهمیت و ضرورت برخوردار می باشد. این جستار با روش توصیفی-تحلیلی در پی واکاوی گزاره های کتاب شریف نهج البلاغه درباره عوامل آسیب زا در عقل می باشد. یافته های تحقیق حاکی از آن است برخی عوامل فردی مانند تاثیرات منفی هوای نفس، شیطان و جذب جهان مادی می تواند در محدودسازی عقل تاثیرگذار باشد. و عوامل اجتماعی مانند عوام زدگی، همنشینی با انسان های نامناسب و انحرافات اجتماعی نیز در این آسیب اهمیت دارند. در نتیجه با برداشتن موانع خردورزی می توان مسیری متعالی در دنیا و آخرت را برنامه ریزی و اجرا نمود.
فلسفه
قاسم فائز؛ اعظم خدامی پور؛ سید محمد رضوی
دوره 12، شماره 22 ، بهار و تابستان 1399، صفحه 143-162
چکیده
فهم روایات ، نیازمند روش صحیح علمی است که آن را « فقه الحدیث » می‌نامیم. بررسی متن، مهمترین راه ارزیابی حدیث است که حتی درصورت صحت سند آن، حکم بطلان حدیث را امضاء می کند. محدثان شیعه تلاشهای فراوانی جهت فهم صحیح کلام معصومین (ع) انجام داده اند . شرح اصول کافی ملاصدرا، از جمله شروحی است که بر این منبع مهم شیعی نگاشته شده است؛ ...
بیشتر
فهم روایات ، نیازمند روش صحیح علمی است که آن را « فقه الحدیث » می‌نامیم. بررسی متن، مهمترین راه ارزیابی حدیث است که حتی درصورت صحت سند آن، حکم بطلان حدیث را امضاء می کند. محدثان شیعه تلاشهای فراوانی جهت فهم صحیح کلام معصومین (ع) انجام داده اند . شرح اصول کافی ملاصدرا، از جمله شروحی است که بر این منبع مهم شیعی نگاشته شده است؛ این مقاله با تکیه بر این اثر ارزشمند، تلاش کرده است تا با روش توصیفی– تحلیلی روش های ملاصدرا را در فهم احادیث استخراج کند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که ملاصدرا در شرح روایات،از اصولی هم چون توجه به معانی دقیق واژه ها، توجه به علم صرف و نحو، توجه به آرایههای ادبی ، توجه به قرائن ناپیوسته درفهم احادیث، تأویل روایات متشابه، تشکیل خانواده ی حدیث، بیان وجوه معنایی مختلف وبهره گیری از عقل برای بیان حدیث بهره جسته است.
فلسفه
مسلم صالحی زاده؛ احمد بهشتی؛ علی‌رضا مختاری
دوره 12، شماره 22 ، بهار و تابستان 1399، صفحه 163-176
چکیده
این نوشتار بر آن است که به‌نقد و بررسی برخی آرای تفسیری ابومسلم مستخرج از مجمع‌البیان، با تأکید بر نظرات ارزشمند علامه طباطبایی بپردازد. علامه پس از ذکر نظر خویش گاهی نظر مخالف خود را با بیان نام ابومسلم ارائه کرده و گاهی اشاره‌ای به نام او نکرده و با دلایل متقن به رد نظرات ابومسلم پرداخته است. در این جا آن نظراتی مطرح‌شده که ...
بیشتر
این نوشتار بر آن است که به‌نقد و بررسی برخی آرای تفسیری ابومسلم مستخرج از مجمع‌البیان، با تأکید بر نظرات ارزشمند علامه طباطبایی بپردازد. علامه پس از ذکر نظر خویش گاهی نظر مخالف خود را با بیان نام ابومسلم ارائه کرده و گاهی اشاره‌ای به نام او نکرده و با دلایل متقن به رد نظرات ابومسلم پرداخته است. در این جا آن نظراتی مطرح‌شده که علامه صرفاً به‌نقد آنان پرداخته است. در این پژوهش از روش کتابخانهای و کیفی استفادهشده است. ازجمله موضوعاتی که به آنان پرداختهشده می‌توان به موضوعاتی همچون: نظر فقهی- تفسیری ابومسلم، چگونگی دفن هابیل، معاد و رستاخیز، اشاره نمود که منحیثالمجموع نقدهای علامه بر آرای ابومسلم که منجر به رد نظرات او شده شامل این حالتها میگردد که عبارتاند از: 1- آرای ابومسلم که خلاف ظاهر و سیاق آیه بوده؛ 2- مقولاتی که توجیه و دلیل نداشتند؛ 3- مقولاتی که با دلایلی آن ها را نپذیرفته است.
)
