نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مریم اردشیر لاریجانی ¹
• محدثه عیسوی ²

¹ استادیار رشته فلسفه، دانشگاه قم، (نویسنده مسئول)،

² دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته فلسفه اسلامی، دانشگاه قم،

چکیده

فمینیسم در نگاه کلی نظریه­ای است که به دنبال برابری زنان و مردان می­باشد.  فمنیسیم، در طول سه دوره­ای که پشت سر گذاشته، دستخوش تغییرات فراوانی شده و انواع گوناگونی به خود دیده است نظیر فمینیسم لیبرال، فمینیسم مارکسیسم، فمینیسم رادیکال، فمینیسم سوسیال و فمینیسم پست-مدرن تا فمینیسم اسلامی. نوشتار حاضر مسئله مادری را در فمینیسم رادیکال مورد بررسی قرار می­دهد و سپس براساس نظرات برخی حکمای معاصر مسلمان به نقد و بررسی مؤلفه­های آن می­پردازد. فمینیست­های رادیکال با مسائلی همچون ازدواج، تولیدمثل و مادری و به­طور­کلی خانواده به شدت مقابله می­کنند. آنها ازدواج را مساوی با فحشا دانسته و مادری را سدی بزرگ بر سر راه زنان می­دانند که هدف آن سرکوب زنان است. در بستر فکر اسلامی معاصر نیز اندیشمندانی نظیر علامه طباطبایی (ره)، شهید مطهری (ره) و آیت­الله جوادی آملی و برخی دیگر، نگاهی متفاوت به موضوع خانواده به­ویژه مسئله مادری داشته­اند که به آن خواهیم پرداخت. علی­رغم فمینیست­های رادیکال که مادری را مانعی بر سر راه سعادت زنان می­دانند، اسلام و حکمای مسلمان، به­طور کلی مادری را به منزله پلی می­دانند که می­تواند زن را به مقامات عالی معنوی برساند. به­عبارتی، یکی از راه­های دستیابی به سعادت دنیا و آخرت از مسیر رابطه مادر با فرزندش حاصل می­شود. در این راستا مقایسه آراء و دیدگاه­های گوناگون، ما را به فهم عمیق­تر و متفاوتی از مسئله مادری و فرزندآوری خواهد رساند.
 

تازه های تحقیق

نتیجه­گیری

موضوع مادری از مسائل مهم و چالش­برانگیزی می­باشد که نظرات گوناگونی در رابطه با آن وجود دارد. ازجمله جنبش­هایی که مخالفت شدیدی با این مسئله دارد، فمینیسم رادیکال است. فایرستون، از سردمداران این جنبش، علت نابرابری میان زن و مرد را ناشی از تفاوت­های زیستی آن دو و قدرت باروری و بچه­زایی زن می­داند و تأکید دارد که زنان باید از این وضعیت طبیعی، اما غیر­انسانی که موجب فرودستی تاریخی آنها شده است، رهایی یافته و با پیروزی بر طبیعت و با وضع حمل مصنوعی، کودکان خود را به وجود آورند. او همچنین برچیده­شدن بساط مادری در شکل کنونی‏اش را عامل مهمی در تغییر جامعه و احیاء قدرت و جایگاه زنان می‏داند. اما در مقابل نظرات حکیمان مسلمانی همچون علامه طباطبایی (ره)، آیت­الله جوادی آملی، شهید مطهری (ره) و آیت­الله مصباح (ره) نگاه متفاوتی را عرضه می­کنند. ایشان اتفاق نظر دارند که مسئله مادری، مسئله­ای کاملاً فطری و طبیعی است و کم­رنگ­شدن آن، خسارتی جبران­ناپذیر در پی دارد. از نظر علامه طباطبایی (ره)، زنان از بدو تولد مادران بالقوه­ای هستند که هم ازجهت جسم و هم ازجهت عواطف برای تولد و پرورش فرزندان تجهیز شده اند. آیت­الله جوادی آملی نیز سکونت و سکینت جامعه را به­عهده مادران می­داند و از دیدگاه شهید مطهری (ره) مادران، پیکرسازان اول اجتماعند.

با مقایسه دو دیدگاه فمنیسم رادیکال و حکیمان مسلمان، این نتیجه حاصل شد که علی‌رغم نظر رادیکال­ها که مادری را مانعی بر سر راه زنان دانسته و دست به هر شیوه­ای می­زنند تا این مانع را به کلی از میان بردارند، حکیمان مسلمان، مادری را همچون نردبانی می­دانند که زن را به سعادت ابدی و اخروی­اش می­رساند، لذا با تجلیل از مقام شامخ مادری، زنان را به مادری و فرزندپروری تشویق می­کنند. همچنین در این دیدگاه، مادری علاوه بر آثار و فوایدی که برای خود فرزند و تحکیم خانواده دارد، برای والدین به خصوص مادر نیز برکات فروانی را به دنبال دارد و محبت مادری، مادر را به کمال معنوی می­رساند.

توجه به این نکته نیز حائز اهمیت است که به زعم فمینیست­های رادیکال، پرورش فرزند تنها به­عهده زن می­باشد؛ اما این موضوع می­تواند یک سوء­برداشت از جانب آن­ها تلقی شود، زیرا اگرچه نقش زنان به عنوان مادر، بسیار پررنگ و پر اهمیت است، اما پرورش فرزند تنها به­عهده زن نیست و در اسلام وظایف متعدد تربیتی داریم که بر­عهده پدر می­باشد. حال به دلیل چنین سوء­برداشتی شایسته نیست که اصل نقش مادری را منکر شد، بلکه باید به اصلاح برداشت­ها همت گماشت.

در آخر باید خاطر نشان کرد برای ارتقاء جایگاه مادران، گذشته از اصلاح رویکردهای اجتماعی، این خود مادران هستند که باید جایگاه خود را به خوبی درک کنند و بدانند که نقش مادری، لذت مادری و رابطه مادر و فرزند، چیزی است که در فطرت او وجود دارد و هیچ­گاه مادر به واسطه انجام این امور و یا صرف زمان برای تربیت فرزند، وقتش را تلف نکرده بلکه به تعبیر شهید مطهری مادر مهم­ترین کار در هستی را انجام می­دهد و آن تربیت انسان است. جامعه اسلامی با تمسک به مکتب اسلام -به­عنوان صاحب بهترین ایدئولوژی در مسئله زنان و خانواده- می­تواند شرایط را برای آگاهی­بخشی نسبت به امر خطیر مادری محیا کرده و در مرحله اجرا جایگاه ارزشمند مادری را احیا نماید.

کلیدواژه‌ها

• فمینیسم رادیکال
• مادری
• ابن‌سینا
• علامه طباطبایی
• آیت‌الله جوادی آملی
• شهید مطهری
• آیت‌الله مصباح یزدی

موضوعات

• فلسفه

عنوان مقاله [English]

Motherhood Place in Radical Feminism and its Analysis Based on the Opinions of Muslim Sages

نویسندگان [English]

• Maryam Ardeshir Larijani ¹
• mohaddeseh eisavi ²

¹ - Assistant professor in philosophy, University of Qom, (Corresponding author),

² Master’s student in Islamic philosophy, University of Qom

چکیده [English]

 
In general, feminism is a theory that seeks gender equality. During the three periods Feminism has gone through, it has undergone many changes and has seen various types such as liberal feminism, Marxist feminism, radical feminism, social feminism and post-modern feminism and also Islamic feminism. This article examines the issue of motherhood in radical feminism and then reviews its components based on the opinions of some contemporary Muslim scholars. Radical feminists deal strongly with issues such as marriage, reproduction, motherhood, and the family in general. They consider marriage equal to prostitution and consider motherhood as a big obstacle on the path of women, whose purpose is to suppress women. In the context of contemporary Islamic thought, thinkers such as Allameh Tabatabaei (RA), Shahid Motahari (RA) and Ayatollah Javadi Amoli and some others have had a different view on the issue of the family, especially the issue of motherhood. Their view is discussed. Despite the radical feminists who consider motherhood as an obstacle to women's happiness, Islam and Muslim sages generally consider motherhood as a bridge that can bring women to high spiritual positions. In other words, one of the ways to achieve the happiness of this world and the hereafter is through the relationship between a mother and her child. In this regard, the comparison of different opinions and views will lead us to a deeper and different understanding of the issue of motherhood and childbearing.

کلیدواژه‌ها [English]

• Radical feminism"
• "Motherhood"
• Ibn Sina
• "Allameh Tabatabai"
• "Ayatollah Javadi Amoli"
• "Shahid Motahari"
• "Ayatollah Mesbah Yazdi