نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد شهرکرد، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران، (نویسنده مسئول)،
2 کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی،واحد شیراز، دانشگاه شیراز،شیراز،ایران؛
چکیده
موضوع نظام احسن از مباحث مهم فلسفی و کلامی است. اعتقاد به علم، حکمت، قدرت و عدالت خداوند، خلقت نظام احسن را اقتضا دارد. پژوهش حاضر با محوریت تطبیق و بررسی آراء صدرالمتألهین شیرازی و رنه دکارت پیرامون نظام احسن انجام شده که به روش توصیفی-تحلیلی به پاسخ مسائل آن می‌پردازد. از یافته‌های پژوهش آن است که ملاصدرا به وجود نظام احسن و اکمل اعتقاد داشته و براساس مبانی خود نظیر نظام احسن در عوالم مافوقالطبیعه، عالم طبیعت و مجموع عالم، از اموری نظیر تعلق علم، اراده و رضای حق، حکمت و غایتمندی افعال خدا، فقر ذاتی موجودات و اصالت وجود، در جهت اثبات نظام احسن بهره برده است. دکارت همانند صدرا به وجود نظام احسن اذعان داشته و آن را در تبیینهایی چون کمال عالم خلقت، اجزاء تکاملبخش عالم، انسان جزئی از عالم کبیر، کاملتر بودن جهان با وجود نقص برخی اجزاء و محال بودن صدور کامل از ناقص مورد تأیید و تصدیق خود قرار داده است که از نظر مفهومی و محتوایی با دلایل صدرا مشابه و گاه منطبق است. این درحالیاست که برخلاف صدرا در کلام وی قائلیت به مصداق عینی مشخص برای علت غائی در نظام احسن ملاحظه نمی‌شود.
تازه های تحقیق
نتیجهگیری
بحث نظام احسن از مباحث مهم و موردتوجه فلاسفه شرق و غرب بوده که از لحاظ جهانشناختی، غایت‌شناختی و شرور، موردتحلیل قرار گرفته است. در این مقاله دیدگاه صدرالمتألهین و رنه دکارت پیرامون نظام احسن مقایسه و بررسی گردید و ملاحظه شد که صدرا در آثار خود اموری چون تعلق علم، اراده و رضای حق، حکمت و غایتمندی افعال خداوند، فاعلیت الهی و فقر ذاتی موجودات و اصالت وجود را بهعنوان علت وجود نظام احسن دانسته است. وی به وجود نظام احسن و اکمل اعتقاد داشته و آن را در عوالم فوق طبیعی، طبیعت و مجموع عالم امری قطعی میداند. این درحالیاست که دکارت همچون صدرا به وجود نظام احسن اذعان داشته و گرچه برخلاف صدرا دستیابی به علت غائی در مسائل نظام احسن را ناممکن دانسته، اصل وجود نظام احسن را در محورهایی مانند کمال عالم خلقت، ملاحظه اجزاء بصورت تکاملبخش کل عالم، اعتراف به بودن جزئی از عالم کبیر، کاملتر بودن جهان در صورت خالی از نقص نبودن بعضی اجزاء جهان و محال بودن صدور کامل از ناقص، مورداشاره قرار داده که در مقایسه با عبارات و دلایل صدرا از تشابه و همپوشانی مفهومی برخوردار است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Comparision of Sadr al-Mutalahin Shirazi and René Descartes' views on Nizam Ahsan
نویسندگان [English]
- sayyed mojtaba jalali 1
- Ali taheridehnavi 2
1 Assistant professor, Department of Islamic studies, Faculty of Literature and Humanities, Shahrekord Branch, Shahrekord University, Shahrekord, Iran, (Corresponding author),
2 M.A. in jurisprudence and fundamentals of Islamic law, Shiraz Branch, Shiraz University, Shiraz, Iran,
چکیده [English]
Nizam Ahsan (the best system) is one of the important philosophical and theological topics. Belief in God's knowledge, wisdom, power and justice necessitates the creation of “the best system”. This research seeks to do a comparison and review of the views of Sadrul Matalhin Shirazi and Rene Descartes. It is about "Ahsan" system which deals with the answers to its problems in a descriptive and analytical way. The research has shown that Mulla Sadra believed in the existence of a perfect system and he has implemented issues like relation to the God’s knowledge, will and satisfaction, the wisdom and finality of God's actions, the inherent poverty of creatures and the fundamental nature of God, based on his principles such as the perfect system in methaphysics, nature and the whole world, in order to speculate the perfect system. Like Sadra, Descartes acknowledged the best system and has approved it in his explanations of things like the perfection of creation, the completing parts of the world, and the man as a part of the great world as well as the world’s being more complete despite the imperfections of some parts and also in the impossibility of procession of perfect from the imperfect. These expalnations are similar to Sadra’s in terms of concept and content. Unlike Sadra, Descartes has explained no concrete application for the ultimate cause in “best” system.
کلیدواژه‌ها [English]
- Sadrul Mutalhin Shirazi
- Rene Descartes
- Nizam Ahsan
- reasons for Nizam Ahsan
قرآن کریم با ترجمه الهی قمشهای
- ابندرید، محمدبنحسن، (1988م)، جمهرة اللغة، بیروت، دارالعلم للملایین.
- ابنسینا، حسینبنعبدالله، (1375)، اشارات، قم، نشر البلاغه.
- ابوجیب، سعدی، (1408ق)، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحاً، دمشق، دارالفکر.
- اسماعیل صینی، محمود، (1414ق)، المکنز العربی المعاصر، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون.
- آگوستین، ( 1398)، شهر خدا، ترجمه: حسین توفیقی، قم، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
- بستانی، فواد افرام، (1375)، فرهنگ ابجدی، تهران، اسلامی.
- بطحایی، سید حسن، (1398)، "تحلیل و بررسی نظام احسن از منظر حکمت متعالیه"، حکمت صدرایی، سال هفتم، شماره دوم، صص30-21.
- تهانوی، محمدعلی بن علی، (1996م)، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون.
- جامعی، فهیمه؛ اکرمی، موسی، (1388)، «اتحاد یا تمایز جوهری ذهن و بدن در مابعدالطبیعه دکارت»، متافیزیک، شماره 1، صص 1-24.
- جهامی، جیرار، (1998م)، موسوعة مصطلحات الفلسفة عند العرب، بیروت، مکتبه لبنان ناشرون.
- حسینی اردکانی، احمد بن محمد، (1375)، مرآت الأکوان (تحریر شرح هدایه ملاصدرا شیرازی)، تهران، میراث مکتوب.
- دکارت، رنه، (1369)، تأملات در فلسفه اولی، ترجمه: احمد احمدی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
- سجادی، سیدجعفر، (1373)، فرهنگ معارف اسلامی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
- _________________، (1379)، فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- شیخ اشراق، یحیی بن حبش، (1388)، التلویحات اللوحیة و العرشیة، تهران، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
- صاحب، اسماعیلبنعباد، (1414ق)، المحیط فی اللغة، بیروت، عالم الکتب.
- صدرالدین شیرازی، محمد، (1313ق)، شرح الهدایة الأثیریة، بی‌جا، بی‌نا.
- _______________، (1419ق)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- صلیبا، جمیل؛ صانعی دره بیدی، منوچهر، (1366)، فرهنگ فلسفی، تهران، انتشارات حکمت.
- طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1394)، تعلیقه بر نهایة الحکمة، تصحیح و تعلیق: غلامرضا فیاضی، قم، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- فروغی، محمدعلی، (1344)، سیر حکمت در اروپا (مذیل به ترجمه گفتار دکارت)، تهران، تهران مصوّر.
- فیومی، احمد بن محمد، (1414ق)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، مؤسسه دارالهجرة.
- قرشی، علی اکبر، (1371)، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
- مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، ( 1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالفکر.
- مصباح یزدی، محمدتقی، (1378)، آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
- موسی، حسین یوسف، (1410ق)، الإفصاح فی فقه اللغة، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
- مهنا، عبد الله علی، (1413ق)، لسان اللسان: تهذیب لسان العرب، بیروت، دارالکتب العلمیة.
- هروی، محمد بن یوسف، (1387)، بحر الجواهر (معجم الطب الطبیعی)، قم، جلالالدین.
- Richard, Allen, (2009), Augustine and the Nature of Evil, Harvard, Harvard University.
- Aquinas, Thomas, (1992), "Summa Theologica", from The Great Books of The Western World, Mortimer, Adler (ed), Chicago, University of Chicago Press.
- Descartes, René, (1637), Discourse on the Method of Rightly Conducting the Reason and Seeking Truth in the Science, {http://www.literature.org/authors/descartes-rene/reason-discourse/}, Accessed 01/05/2010.
- ___________________, (1985), Philosophical Writings of Descartes, Volume 3, Translated by John Cottingham and Robert Stoothoff, New York, Cambridge University Press.
- ___________________, (1991), The Philosophical Writings of Descartes,Volume 1, Translated by John Cottingham, Robert Stoothoff, and Dugald Murdoch, New York, Cambridge University Press.
- ___________________, (2000), The Philosophical Essays and Correspondence,Roger Ariew, Indianapolis, Hackett Publishing Company Inc.
- ___________________, (2003), The Principles of Philosophy, University of Glasgow.
- ___________________, (2009), Encyclopædia Britannica, Encyclopædia Britannica 2009 Deluxe Edition, Chicago, Encyclopædia Britannica.
- http://www.wright.edu/cola/descartes/meditation3.html Descartes original meditation 3 translation.
- Kenny, Antony, (1987), Reason and Religion, NewYork, Basil Blackwell.
)