نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• عباس بخشنده بالی

استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران

چکیده

یکی از مهم ترین ویژگی های متمایز کننده انسان از دیگر انواع مخلوقات، خردورزی است. در موارد متعدد این ویژگی که در انسان وجود دارد دچار آسیب های جدی شده و کارایی خود را برای شکل دهی جهان بینی صحیح از دست می دهد. چنین انسانی نمی تواند در راستای خودشکوفایی مناسب و مورد تایید ادیان آسمانی برنامه ریزی کرده و گام بردارد. بنابراین، شناخت عوامل آسیب زا در خردورزی از اهمیت و ضرورت برخوردار می باشد. این جستار با روش توصیفی-تحلیلی در پی واکاوی گزاره های کتاب شریف نهج البلاغه درباره عوامل آسیب زا در عقل می باشد. یافته های تحقیق حاکی از آن است برخی عوامل فردی مانند تاثیرات منفی هوای نفس، شیطان و جذب جهان مادی می تواند در محدودسازی عقل تاثیرگذار باشد. و عوامل اجتماعی مانند عوام زدگی، همنشینی با انسان های نامناسب و انحرافات اجتماعی نیز در این آسیب اهمیت دارند. در نتیجه با برداشتن موانع خردورزی می توان مسیری متعالی در دنیا و آخرت را برنامه ریزی و اجرا نمود.
 

تازه های تحقیق

نتیجه‏ گیری

با توجه به آن چه در تبیین عوامل آسیب زا در خردورزی بشر تبیین گردید، به نتایجی می رسیم که مهم ترین آن ها عبارتند از:

1- در روش تربیت دینی امام علی(ع) ایشان سعادت دنیوی و اخروی انسان ها را به مقدار عقل او می داند. ایشان در بسیاری از سخنان خود از چالش ها و موانع پیش روی عقل بشر برای رسیدن به تکامل نام برده و راهکارهای فراوانی در برابر انسان نهاده اند. شناخت هر یک از این موانع و بر طرف نمودن آن در تقویت عقل و شناخت انسان نسبت به خالق، عالم هستی و خود انسان راه گشاست.

2- در واقع هوای نفس در جهت سیطره بر تمام حقیقت انسان بر می‌آید و چراغ عقل که روشن کننده بعد ملکوتی انسان است را خاموش می‌سازد. یکی دیگر از موانع شناخت و محدودیت عقل بشر، محبت افراطی به جهان مادی است. از دیگر موانعی که امام علی(ع) در راه کمال انسان نسبت به آن هشدار می دهند شیطان است. دشمنی که می تواند با نفوذ به درون انسان، او را به تباهی بکشاند.

3- در بعد اجتماعی، یکی از موانع و مشکلات پیش روی تکامل عقلی بشر، عوام زدگی است. افرادی به دلیل فقدان آگاهی و شناخت به سرعت تحت تاثیر القائات و فریب کاری های گروه ها و فضاسازی های باطلشان قرار می گیرند و در مسیر تحقق خواسته های ناحق آنان به حرکت در می آیند و بدون تعقل و خردورزی و در یک حالت احساسی تحت تابعیت و فرمانبرداری کامل جریان های جاهل قرار می گیرند. عامل دیگری که می تواند در فکر و اندیشه انسان و بالتبع در رشد او به سوی کمال تاثیرگذار باشد، انحرافات فرهنگی است. دیگر عامل اجتماعی تاثیرگذار بر فکر و اندیشه انسان، همنشینی با افراد ناشایست است.

کلیدواژه‌ها

• نهج البلاغه
• عقل
• شکوفایی نفس
• آسیب شناسی

موضوعات

• اسلامی

عنوان مقاله [English]

Analytical Knowledge of Damaging Factors to the Intellect Based on Nahj al-Balagha

نویسنده [English]

• Abbas Bakhshandeh Bali

University of Mazandaran

چکیده [English]

One of the most important distinguishing features of human beings from other types of creatures is rationality. In many cases, this feature that exists in humans suffers serious damage and loses its effectiveness in shaping the correct worldview. Such a person cannot plan and take steps towards proper and approved self-fulfillment of the heavenly religions. Therefore, recognizing the harmful factors in reasoning is important and necessary. This descriptive-analytical study seeks to analyze the propositions of the holy book of Nahj al-Balaghah about the harmful factors in the intellect. Research findings suggest that some individual factors such as the negative effects of the air of the soul, the devil and the absorption of the material world can be effective in limiting the intellect. And social factors such as depopulation, associating with inappropriate people, and social perversions are also important in this damage. Therefore, by removing the barriers of reason, the transcendent path in this world and the hereafter can be planned and implemented.

کلیدواژه‌ها [English]

• Nahj al-Balagha
• intellect
• the flourishing of the soul
• pathology