فلسفه
احترام کاظمی؛ محمدرضا شمشیری
دوره 14، شماره 26 ، فروردین 1401
چکیده
این مقاله که با روش توصیفی-تحلیلی فراهم آمده بهدنبال چگونگی تعامل عقل و دین بنا بر علیتی است که در فلسفه ابنسینا و مالبرانش اثبات شده است. این دو با نگاهی خدامحورانه، بهدنبال ارائه علیتی هستند که ذیل آن خدایی همخوان با دین را به اثبات رسانده و تصویری عقلانی و همخوان با آموزههای دینی از عالم نشان دهند. عالم ابنسینا عالمی ...
بیشتر
این مقاله که با روش توصیفی-تحلیلی فراهم آمده بهدنبال چگونگی تعامل عقل و دین بنا بر علیتی است که در فلسفه ابنسینا و مالبرانش اثبات شده است. این دو با نگاهی خدامحورانه، بهدنبال ارائه علیتی هستند که ذیل آن خدایی همخوان با دین را به اثبات رسانده و تصویری عقلانی و همخوان با آموزههای دینی از عالم نشان دهند. عالم ابنسینا عالمی است که در رأس آن خدای علتالعلل و در طول، علل ثانیه در زنجیرهای علی و معلولی نقش آفرینند. مالبرانش روابط علّی را به تعاقب پدیدهها تقلیل داد؛ مقارنهگرایی مطرح از سوی او همانا علیتی تکقطبی بود که در یک طرف آن، خدای همهکاره در مقام علت حقیقی و طرف دیگر آن ماده بیجان و بیتاثیر قرار دارد. مالبرانش تمامی تأثیر و تأثرات عالم را به خداوند سپرده است؛ نگاه خدامحورانه مالبرانش و استناد مستقیم فعل ارادی انسان به خداوند، وی را به جبرگرایی نزدیک و راه را بر تجربهگرایان افراطی چون هیوم باز میکند. در مقابل، ابنسینا ذیل اثبات مجردات و عقول عشره طولیه و عقل فعال، اختیار انسان را به رسمیت شناخته و ارادهی او را در عالم مؤثر میداند.
