نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه قم
2 استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه قم
چکیده
ادراکات عقلی همواره یکی از مسائل مورد توجه فلاسفه و حکمای مسلمان بوده است که با دیدگاههای مختلفی به تبیین آن پرداختهاند. ابن سینا و ملاصدرا ضمن اشتراک در برخی مبانی و مسایل علم و ادرک؛ به ویژه ادراکات عقلی، در پارهای از مبانی و مسایل اختلاف نظر دارند. ابنسینا به تبع ارسطو با قائل شدن به نظریه تجرید معتقد است که جریان معرفت به ویژه ادراک عقلی به صورت مرحله به مرحله با حرکت از حس و گذر از خیال و در نهایت رسیدن به عقل حاصل میشود. ملاصدرا براساس مبانی حکمت متعالیه و قائل شدن به مراتب مختلف وجود، دستیابی به مراتب معرفت را منوط به کمال نفس به مراتب مختلف میداند و در نتیجه ادراک عقلی را حاصل رسیدن نفس از مرتبه حس به مرتبه خیال و از مرتبه خیال به عالم ماورای آنها و تأثر از عالم عقل میداند و از آن به مرتبه عقل تعبیر میکند. با این بیان از یک سو، دیدگاههای پیشین را مورد نقد قرار داده و از سوی دیگر نظریهای نوین در این حیطه را به نام خویش به ثبت رسانده است. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به بررسی و تطبیق دیدگاه این دو فیلسوف پرداختهایم.
کلید واژگان: ابن سینا، ملاصدرا، معرفت، ادراک عقلی، نفس
تازه های تحقیق
تیجه گیری
در تحلیل نهایی دو نظریه را اینگونه میتوان هماهنگ کرد که نفس خواه انتزاع صورت کند آنگونه که ابنسینا معتقد است یا ایجاد صورت نماید، آنگونه که ملا صدرا باور دارد خودش نیز متحول میشود؛ چنانکه ابن سینا در اشارات در نمط هفتم مینویسد که وقتی نفس ناطقه ملکه اتصال به عقل فعال پیدا میکند (ابن سینا، 1375: 269) این اتصال حاصل نمیشود؛ مگر با تحول و تکامل نفس که با علم و عمل برای او حاصل میشود. در اینجا به سخن ملاصدرا میرسیم که علم را با عالم و عمل را با عامل متحد میداند؛ با این تفاوت که ملا صدرا بر اتحاد تاکید میورزد و بر فاعلیت نفس عنایت دارد اما ابنسینا در ادراکات حسی وخیالی نفس را قابل صور میداند وقائل به اتحاد نیست و میتوان همسوییهایی بین آنها یافت و دریافت که ادراک نوعی تعامل بین نفس وابزارهای ادراکی آن اعم از قوای پنجگانه حسی و قوه خیال و قوای عقلی با جهان خارج است؛ وادراک به ویژه ادراک عقلی مبتنی بر تفکر، فعل اختیاری نفس است که با اتصال به عقل فعال انجام میپذیرد خواه به تجرید مدرک باشد یا به اضافه اشراقی که نفس به ذوات عقلی واقع در عالم ابداع پیدا میکند.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Comparative study of Ibn-e-Sina and Mulla Sadra's view on the process of rational perception
نویسندگان [English]
- Masoomeh Alvandian 1
- Ali Allahbedashti 2
1 Phd student of Philosophy and Theology Department, University of Qom.
2 Professor of Philosophy and Theology Department, University of Qom. Alibedashti@gmail.com
چکیده [English]
The rational perceptions have always been one of the issues of interest to Muslim philosophers and intellectuals who have been exploring with different perspectives. Ibn Sina and Mulla Sadra, while sharing on some of the principles and issues of science and intellect, especially rational perceptions, disagree on some of the basics and issues.
According to Aristotle, Ibn Sina believes in the theory of abstraction that the flow of knowledge, in particular rational perception, is gradually derived from the sense of the passage of imagination and ultimately the attainment of reason. Mulla Sadra, based on the principles of transcendental theosophy and the various degrees of being, asserts that reaching the levels of knowledge depends on the perfection of the self in many ways, and as a result, the rational perception is achieved from the level of self-perception to the level of imagination and from the level of imagination to the universe. They are the influences of the world of reason, and they interpret it as the level of reason. On the one hand, this statement criticizes previous perspectives and, on the other hand, has registered a new theory in this field in its own name. In this paper, we will examine and adapt the views of these two philosophers through a descriptive-analytical method.
کلیدواژهها [English]
- Ibn Sina
- Mulla Sadra
- Knowledge
- Perception
- Rational perception
- Self
معصومه الوندیان[1] / علی الهبداشتی[2]
[1]. دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه قم m.alvandiann@gmail.com
[2]. استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه قم (نویسنده مسئول) Alibedashti@gmail.com
Masoomeh Alvandian[1]/ Ali Allahbedashti[2]
1.Phd student of Philosophy and Theology Department, University of Qom. m.alvandiann@gmail.com
[2]. Professor of Philosophy and Theology Department, University of Qom. Alibedashti@gmail.com