نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیئیت علمی استاد دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 هیئت علمی و استاد دانشگاه شهید باهنر کرمان

3 دانشگاه فرهنگیان

چکیده

بسیاری از معارف مورد نیاز انسان از طریق معرفت شهودی حاصل می‏شود، و انسان مدرن، آفریننده و محصول تکنولوژیهای پیشرفته درعصر حاضر فراموش کرده به جز شناخت امور عادی و ساختن ابزارهای شگفت‏انگیز قابلیت شناخت حقایق هستی ورای محسوسات و رسیدن به حیات طیبه و آرامش حقیقی را نیز دارد و کمتر به معرفت شهودی توجه نموده است. نگارنده بر آن شد تا معرفت شهودی را به عنوان عالی‏ترین نوع شناخت مورد پژوهش قرار دهد. در این راستا سعی شد این معرفت را به عنوان بهترین شیوه درک حقایق هستی مورد بررسی قرار دهد و نسبت عقل و عشق را جهت وصول به شهود واکاوی نماید. روش این پژوهش توصیفی تحلیلی است. نتایج تتّبع در آیات مرتبط با موضوع در قران کریم و روایات منتسب به حضرات معصومین| نشانگر آن است که معرفت شهودی در ارتباط عقل مزکّی و عاطفه (عشق) حاصل می‏شود و امکان تحقق این معرفت از طریق تفکر، تهذیب نفس، عشق و زندگی مبتنی بر تعادل میسر می‏گردد.

تازه های تحقیق

نتیجه‏ گیری

تحقیق درباره نسبت عقل و عشق در معرفت شهودی بیانگر آن است که عقل برترین موهبتی است که خداوند به بندگانش عنایت نموده و هدف از بعثت انبیاء نیز تکمیل آن و استخراج گنجینه‌هایش می‏باشد؛ و بهره‏رسانی سایر قوا نیز در پناه آن بوده؛ و عشق نیز به عنوان یکی از جنود عقل نیرو محرکه‏ای قوی و جهت دهنده است که عقل مزکّی را در یافتن حقایق آنگونه که هستند یاری می‏نماید و ادعای برتری عشق بر عقل جز لفاظی چیز دیگری نمی‏باشد و عشق تنها نقش تسهیل‏گر و نیرودهنده در معرفت شهودی را دارد. باتوجه به سخن پیامبر اکرم| که حقیقت عقل را نور دانسته و می‏فرماید: «خرد، نوری است در دل که به وسیله آن حق را از باطل جدا می کند» (محمدی ری شهری، 1393:31)، در صورتی که این نیرو پرورش یابد درک حقایق هستی و تشخیص حق از باطل ممکن می‏گردد

قرآن کریم به عنوان هدایت‏گر انسان در مسیر عبودیت: «به سوی حق و راه راست هدایت می‏کند» (احقاق: 30)؛ دستورالعمل جامع قرار گرفتن در مسیر کمال عقل، یعنی معرفت شهودی را در آیات 18 و 19 سوره حشر نیز به زیبایی بیان نموده. همچنین بر اساس آیه 29 سوره انفال این سنت پروردگار است که اگر تقوای او را پیشه سازیم روشن بینی خاصی به ما عنایت می‏فرماید که در پرتو آن حق را از باطل خواهیم شناخت و اگر سرپیچی از فرمان او بنمائیم بر اساس آیه 23 سوره جاثیه بر چشم انسان پرده‏ای افکنده می‏شود که از درک حقایق محروم می‏گردیم.

بنابراین با توجه به اینکه انسان به دلیل مفطور بودن به فطرت الهی (روم: 30). سرمایه کمال را در درون خویش دارد، در صورتی که از غفلت دوری نماید و با تزکیه نفس و قرار گرفتن در صراط مستقیمی که خدای سبحان امر به آن نموده (یس: 61). به یاری پروردگار می‏تواند به درک حقایق آنگونه که هستند نایل شود .

از این رو در روزگاری که پیشرفت علم و تکنولوژی به خصوص فنآوری‏های نوین ارتباطی، شیوه زیست و آرامش مردمان را تحت الشعاع خویش قرار داده و همگان را با هجمه‏ای از اطلاعات درگیر نموده و فرصت ژرف‏نگری و تأمل و خلوتی که لازمه قرار گرفتن در مسیر معرفت شهودی یعنی کمال عقل است را گرفته باید تدابیری اندیشیده شود تا آنچه لازمه رسیدن به عقل مزکّی است را برای فرزندانمان فراهم نمائیم؛ لاجرم باید تلاش نمود فضایی مطلوب جهت ایجاد دلبستگی ایمن در خانواده را طراحی نمود و به فرزندانمان مهربانی و عشق را تعلیم دهیم، چه اینکه عدم مهرورزی در کودکی ساحت عاطفی کودک را در بزرگسالی خدشه‏دار نموده و امکان استفاده از این موهبت الهی در حرکت استکمالی معرفت را با مشکل مواجه می‏نماید، همچنین باید شیوه زیست اتخاذ شده از سوی خانواده در راستای بوجود آمدن عقل مزکی باشد و همچنین لازم است روحیه کنجکاوی و جستجوگری کودک همواره در تمامی سطوح آموزشی زنده نگهداشته شود و به جای گردآوری اطلاعات؛ مهارت اندیشه‏ورزی و تبادل افکار را بیاموزند. همچنین باید تلاش نمود ترس از دست دادن محبت و توجه خداوند را جایگزین ترس از جهنم و عذاب الهی نمائیم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Relationship between Wisdom and intuition (by Quranic and traditional approach)

نویسندگان [English]

  • Abbas Ali Rostami nasab 1
  • SAEED HAMID REZA Alavi 2
  • monireh karimi 3

1 Shaid bahoonar Kerman uneversity

2 Shahid bahoonar kerman uneversity

3 Farhangiyan Uneversity

چکیده [English]

 Much of the human’s knowledge is achieved through the intuitive knowledge. Modern humans, the creator and product of advanced technology in the present era, have forgotten that except for the knowledge of ordinary affairs and the creation of amazing tools, they can recognize the truths of being beyond emotions and reach the pure life and a real tranquility and they have less paid attention to the intuitive knowledge. The researcher decided to study the intuitive knowledge as the most excellent type of knowledge and to analyze the relationship between the wisdom and affection regarding the intuition. The research method was descriptive-analytic. The results of the verses of the Quran and the Hadiths of the infallible Imams have been extracted and inferred. The results of the research indicate that the intuitive knowledge is associated with the wisdom and affection (love), and it is possible to realize this knowledge through thinking, self-refinement, love, and balanced life.

کلیدواژه‌ها [English]

  • wisdom
  • love – self-refinement
  • Knowledge
  • intuition
1- قرآن کریم، ترجمه مکارم شیرازی، (1386)، قم، انتشارات دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی
2- نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی (1379)، قم، انتشارات صحفی
3- ابراهیمیان، سیّدحسین، (1378)، معرفت شناسی در عرفان، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی
4- ابن عربی، محمد بن علی، (1385)، فصوص الحکم، درآمد و برگردان و توضیح و تحلیل محمد علی موحد، صمد موحد، تهران، نشر کارنامه
5- انصاری، محمد ابن دباغ، (1379)، عشق اصطرلاب اسرار خداست (مشارق الانوار قلوب و مفاتیح اسرار الغیوب)، ترجمه قاسم انصاری، تهران، انتشارات طهوری
6- ایمانی، محسن، (1378)، تربیت عقلانی، تهران، انتشارات امیر کبیر
7- باقری، خسرو، (1387)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران، انتشارات مدرسه، ج1
8- بهشتی، محمد؛ ابوجعفری، مهدی؛ فقیهی علی نقی، (1388)، آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن جلد دوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت
9- جعفری، محمدتقی، (1378)، روانشناسی اسلامی، گردآوری و تنظیم محمدرضا جوادی
10- جوادی آملی، عبدالله، (1378)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، معرفت شناسی در قرآن، ج13، قم، نشر اسراء
11- ــــــــــــــــــ، (1383)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، هدایت در قرآن، ج16، قم، نشر اسراء
12- ــــــــــــــــــ، (1389)، ادب فنای مقربان، شرح زیارت جامعه کبیره، ج دوم، قم، نشر اسراء
13- ــــــــــــــــــ، (1382)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، مراحل اخلاق در قرآن،ج11، قم، نشر اسراء
14- رازی، شیخ نجم الدین، (1393)، رساله عشق و عقل، به اهتمام و تصحیح تقی تفضلی، تهران، شرکت چاپ و نشر علمی و فرهنگی، کتیبه، چاپ ششم
15- رازی، شیخ نجم الدین، (1377)، مرصاد العباد، به اهتمام امین ریاحی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی
16- راسل، برتراند، (1362). عرفان و منطق، ترجمه دریابندری، تهران، چاپخانه سپهر، چاپ دوم.
17- رحیمی، علیرضا، (1389)، تعلیم و تربیت بصیرت گرا، ارائه نظریه ای تربیتی مبتنی بر مفهوم بصیرت، تهران، دانشگاه امام صادق×
18_ رفیعی، بهروز، (1388)، آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، امام محمد غزالی، تهران، انتشارات سمت، جلد سوم
19_ زرین کوب، عبدالحسین، (1358)، نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی، تهران، انتشارات علمی
20- سهر وردی، شهاب الدین یحیی (1356)، سه رساله الالواح العماریه، حکمه النصوف، اللمعات، تصحیح و مقدمه نجفعلی حبیبی، تهران، انجمن حکمت فلسفه ایران.
21- سهر وردی، شهاب الدین، (1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح هانری کربن، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
22- سعیدی، گل بابا، (1387). فرهنگ جامع اصطلاحات عرفانی ابن عربی، تهران، انتشارات زوّار
23- شاه آبادی، میرزا محمدعلی، (1386)، فطرت عشق: آیت الله فاضل گلپایگانی. ناشر، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
24- طباطبایی، سید محمد حسین. (1389). تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، ج2، تهران، کانون انتشارات محمّدی، چاپ چهارم
25-ــــــــــــــــــــــــ. (1390). تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، ج28، تهران، کانون انتشارات محمّدی، چاپ چهارم
26- عبداللهی، مهدی، (1390)، کمال نهایی انسان و راه تحصیل آن از دیدگاه فیلسوفان اسلامی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
27- عمید،حسن، (1377)، فرهنگ عمید ،تهران، انتشارات امیر کبیر
28- عین القضاه همدانی، ابوالمعالی، (1392)، تمهیدات، مقدمه و تصحیح و تحشیه و تعلیق عفیف عسیران، تهران، منوچهری
29- کار، نیکلاس، (1959)، اینترنت با مغز ما چه می کند؟ ترجمه محمود حبیبی، 1392، تهران، نشر گمان
30- کلینی، محمد بن یعقوب، (1329ق)، اصول کافی، ترجمه سید جواد مصطفوی، ج1، انتشارات علمیه اسلامیه
31- محمدی ری شهری، محمد، (1393)، خردگرایی در قرآن و حدیث، ترجمه مهدی مهریزی 1393، قم، چاپخانه دار الحدیث، چاپ چهارم.
32- موحد، صمد، (1376)، شیخ محمود شبستری، تهران، انتشارات طرح نو
33- نصر، سید حسن، (1392)، معرفت و امر قدسی، ترجمه فرزاد حاج میرزائی، 1383، تهران، چاپ الوان
34- همایی، جلال الدین، (1362)، مولوی نامه «مولوی چه می گوید»، تهران، بی‏جا
34)معلوف، لویس، (1386)، المنجد فی اللغه، تهران، انتشارات اسلام، چاپ چهارم