نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه آزاد فسا

چکیده

 
هیچ فیلسوفی از اندیشیدن درباره‌ی خدا فارغ نبوده است. خواه خدا را بپرستد یا الحاد بورزد. اهمیت و صعوبت مسایل خداشناسی به علت عظمت و علو مکانت و مرتبه خداوند فلاسفه‌ی مسلمان را واداشته تا به قصور عقل اذعان کنند. آنچه ایشان - به ویژه از روزگار ملاصدرا و پس از وی توسط اتباع حکمت متعالیه تا زمان ما- درحیطه‌ی خداشناسی آورده‌اند، وامدار برخی کلمات و سخنان شامخ حضرت علی 7 است.
از جمله مباحثی که در بخش الهیات بالمعنی‌الاخص تنها به مدد آموزه‌های نهج البلاغه تا حدودی روشنی یافته عبارت است از مراتب توحید حقیقی و ناب، امکان معرفت خداوند، مراتب معرفت انسان به حق تعالی، نحوه اتصاف خدا به اوصاف کمالیه، مسأله‌ی کلام (تکلم) الهی، مسأله‌ی اراده الهی و قضا و قدر. به نظر می‌رسد تأملات عقلی و فلسفی حکمای الهی همراه با بهره‌مندی و تأثر از کلمات آن حضرت7 توانسته است نتایج خردپسندی را به ارمغان آورد.
 

تازه های تحقیق

نتیجه

در اینجا یازده مسأله از مسائل الهیات بالمعنی الاخص که قاعدتاً راجع به ذات الهی و برخی افعال و اوصاف اوست با تأکید بر آموزه‌های نهج البلاغه مطرح شد، مسلماً این گزارش کوتاه حتی نمی از اقیانوس معارف الهی نهج البلاغه هم محسوب نمی‌شود ولی می‌تواند روزنه‌ای کوچک برای مطالعه و مشاهده‌ی انوار معرفت‌بخش نهج البلاغه باشد.

به نظر می‌رسد آموزه‌های فلسفی نهج البلاغه، در الهیات بالمعنی الاخص به ویژه بر ملاصدرا و سپس اتباع حکمت متعالیه تأثیری جدی و پررنگ داشته است و آنها- مخصوصاً حکیم سبزواری- در تعامل میان اندیشه‌های فلسفی صدرایی و سخنان حضرت علی7 به آراء و نتایج معقول و بلندی دست یافته‌اند به نحوی که مباحث این بخش از فلسفه با موازین عقلی، آیات قرآنی و ضوابط عرفانی انسجام و همخوانی بیشتری را نشان می‌دهد. همچنین به لحاظ تاریخی مطالب مطروحه در نهج البلاغه حاکی از بطلان این باور است که فلسفه در میان مسلمین ریشه‌های خارجی و بیگانه داشته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Theism from the Viewpoint of Nahj-al-Balaghe

نویسنده [English]

  • Abas Ahmadi Sadi

استادیار دانشگاه آزاد فسا

چکیده [English]

 
The sophisticated issues on theism, due to God's glory, have made the Muslim philosophers confess the weakness of intellect and rationality.  These scholars, particularly from the time of Mollasadra untill now, are greatly indebted to Imam Ali for his exalted words and sayings in Nahj-al-Balaghe concerning theism. Among the theistical issues enlightened in Nahj-al-Balaghe are: the levels of pure monotheism, the possibility of knowing God, the levels of the human's knowledge of God, the manner of scribing God to perfection attributes, God's way of talking, God's fate and destiny, etc.
It seems that the divine and intellectual sages' efforts together with taking advantage of Imam Ali's ideas and beliefs within the framework of hermeneutics have led to many logically plausible findings. These findings have been in line with the Qur'nic verses and the Islamic mystics' views.
    
 
 
Abbas Ahmadi Sa'di*


*. Azad University, Fasa, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nahj-al-Balaghe
  • Intellectual Theism
  • Monotheism
  • Attributes of God
  1. قرآن کریم

    1. نهج البلاغه. (1374). تصحیح صبحی صالح. ترجمه محمدجواد شریعت. تهران: نشر اساطیر
    2. ابن سینا. ( 1404ق). الشفاء. الالهیات(1). قم: منشورات مکتبه آیة الله مرعشی نجفی.
    3. جوادی آملی، عبدالله. (1386). رحیق مختوم. ج9. قم: مرکز نشر اسرا
    4. _________. ( 1361). حکمت عملی و نظری در نهج البلاغه. تهران: نشر سیدجمال
    5. ________. ( 1376). شرح حکمت متعالیه بخش چهار از جلد ششم. تهران: نشر الزهرا
    6. حلی، علامه جمال الدین حسن بن یوسف. (بی‌تا)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. تصحیح و تعلیق علامه حسن حسن زاده آملی. قم: نشر حوزه علمیه
    7. خمینی، امام روح الله. (1380). شرح چهل حدیث. تهران: مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام
    8. ________ . ( 1372). مصباح الهدایه الی الخلافه و الولایه. مقدمه سید جلال الدین آشتیانی. تهران: مؤسسه نشر آثار امام(ره)
    9. سبحانی، جعفر. (1416). الالهیات علی هدی الکتاب و السنه و العقل. ج1و2. قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه
    10. سبزواری، ملاهادی. (1348). شرح غرر الفراید یا شرح منظومه حکمت (امور عامه). به اهتمام مهدی محقق و ایزوتسو. تهران: نشر دانشگاه تهران
    11. _______. (1384). شرح غرر الفراید فی الالهیات بالمعنی الاخص. به اهتمام مهدی محقق. تهران: نشردانشگاه تهرا ن
    12. ________. (1384). شرح المنظومه (اللئالی المنتظمة). علق علیه حسن حسن زاده آملی. تهران: نشر ناب
    13. سویین برن، ریچارد. (1381). آیا خدایی هست؟. ترجمه محمد جاودان. قم: نشر مفید
    14. شیخ، سعید. (1369). مطالعات تطبیقی در فلسفه اسلامی. ترجمه مصطفی محقق داماد. تهران: نشر خوارزمی
    15. شهرستانی. محمدبن عبدالکریم. (1415). الملل و النحل. ج1 (2 جلدی). بیروت: دارالمعرفه
    16. صدرالمتألهین. (1410). اسفار(الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقلیه). ج3و6، (از مجموعه 9 جلدی). بیروت: دار احیاء التراث العربی
    17. ________. (1381). مبدأ و معاد. ترجمه احمد بن محمد الحسینی اردکانی. تهرن: مرکز نشر دنشگاهی
    18. طباطبایی، علامه محمد حسین. (1361). علی7 و فلسفه الهی. ترجمه سید ابراهیم سیدعلوی. قم: نشر جامعه مدرسین
    19. ________ . (بی‌‌‌‌تا). بدایة الحکمة. قم: نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
    20. طبرسی،احمد بن علی. (1403). الاحتجاج. ج1. مشهد: نشر مرتضی
    21. طوسی، نصیرالدین. (1405). تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل. بیروت: نشر دار الاضوا
    22. نعمه، عبدالله. (1367). فلاسفه شیعه. ترجمه سید جعفر غضبان. تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی
    23. مطهری، مرتضی. (1370). درسهای الهیات شفاء. ج2. تهران: نشر حکمت
    24. ________. (1384). عدل الهی. چاپ بیست و دوم. تهران: نشر صدرا
    25. ملکیان، مصطفی. (1374). اقتراح: دفاع عقلانی از دین. فصلنامه نقد و نظر. ش3و4.
    26. هیک، جان. (1372). فلسفه دین. ترجمه بهرام راد. تهران: نشر بین المللی هدی