نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

محمد نجاتی[1]
نظریه رویا انگاری وحی، یکی از عمده ترین شبهاتی است که پیرامون مساله وحی مطرح شده است. در مقاله حاضر با تجزیه و تحلیل این نظریه به مسائل محتمل آن، ابتدا ماهیت نظریه مذکور به جهت مبانی و لوازم آن، تبیین و در ادامه مورد سنجش قرار گرفته است. مبنای اصلی تاکید بر نقش روایتگری پیامبر| و نفی مخاطب بودن ایشان در نزول وحی است. مدعی این نظریه با تاکید بر بشری بودن منشاء قرآن، زبان آن را از جنس رویا و مکاشفه می داند. وی در نهایت با اذعان به تکلف تفاسیر موجود به ضرورت گذار از تفسیر به تعبیر قرآن معتقد می شود. در قسمت دوم مقاله، نظریه رویا انگاری به جهت لوازم و پیامدهای ناسازگار و متناقض آن مورد بررسی قرار گرفته است. از جمله این لوازم که به ساحت قدسی پیامبر بازگشت می کند؛ جواز اتهام کذب و جهل ایشان در حین روایت رویاهای قدسی خویش است. لازمه دیگر نیز تردید در ادعای نبوت و رسالت حضرت ختمی مرتبت و نهایتا غفلت از وحدت سامع و قائل و اتهام توهم دوگانگی پیامبر عظیم الشان است. بخش دیگری از این لوازم متناقض نیز به کلام الهی بازگشت می کند. نظریه رویا انگاری  نه تنها جامعیت دستوری و محتوایی قرآن را انکار می کند؛ بلکه مستلزم سخافت حداکثری آن نیز خواهد بود. همچنین به جهت اینکه قرآن تجربه عرفانی پیامبر لحاظ شده؛ محتمل است روایت پیامبر از رویای خویش مشوب به ابهام و تناقض از نوع شطح باشد که مسلما تهافتی آشکار خواهد بود.
 


[1]. عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ـ  واحد بندرعباس                               mnejati1361@yahoo.com

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The theory of revelation dream; consequences and outcomes

چکیده [English]

Mohammad Nejati[1]
Abstract
The doctor Soroush"s theory of revelation dream, is one of the major Suspicions have been raised about the revelation. In this paper through analysis of the possible problems of this theory, have been explained nature of theory of the principles and components consider the author, and is examined later. Soroush's main base in theory of revelation dream, is Emphasizing the role of narrative Prophet and Denial of his audience in Revealed of revelation.
He through emphasizing the human origin of the Qur'an considers its language of dreams and vision. Soroush finally believe to the necessity of passing the interpretation to expression acknowledging the hardship of existing interpretation. In the second part of the paper, the theory of revelation dream Have been studied of the Incompatible consequences.among this consequences that will return to the realm of the divine prophets, is prophet's false accusations and ignorance during his narrative of the sacred dreams. Another requirement is Doubt on the claim of prophet hood of the Prophet and finally ignoring the unity listener and speaker and Accusation Illusion of duality of the Holy Prophet. Another part of the conflicting parts will be returned to the Word of God. The s theory of revelation dream not only denies the Grammatical and content integrity of Qur'an but it would also require the maximum banality. In addition to the Qur'an, was consider as a mystical experience of prophet; it is possible that the Prophet narrative of his dream was mixed to ambiguity and inconsistency of shatah that It will be apparent contradiction impromptu.
[1]- Islamic Azad University, Bandar abbas, Iran .                                       mnejati1361@yahoo.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • theory of revelation dream
  • interpretation
  • Expression

نتیجه گیری

در مقاله حاضر نظریه رویا انگاری وحی به عنوان یکی از عمده ترین شبهاتی که اخیرا توسط دکتر سروش مطرح شده؛ مورد بررسی قرار گرفته است. مبنای اصالی دکتر سروش در نظریه مذکور را می توان در تاکید وی بر نقش روایتگری پیامبر در فرایند وحی و نفی جنبه خطابی آیات قرآن رصد نمود. ایشان بر این اساس منشاء قرآن را بشری و زبان آن را از جنس رویا و مکاشفه می داند. محصول این معجون نیز تاکید بر تکلف تفاسیر موجود و ضرورت گذار از تفسیر به تعبیر قرآن است که در حقیقت اهتمام مولف بیشتر معطوف به این مساله شده است. بررسی و سنجش نظریه مذکور نمایانگر پیامدها و لوازم متناقض و ناسازگاری است که سهوا یا تعمدا در کلام مولف به آنها اشاره نشده است. رویکرد مبتنی بر رویا انگاری ساحت قدسی پیامبر را در معرض اتهام کذب و جهل قرار می دهد. این نظریه همچنین مستلزم تردید جدی در صحت ادعای نبوت رسول الله خواهد بود. علاوه بر دو محذور فوق, صحت مبنای رویا انگاری در مورد وحی نبوی موید غفلت پیامبر از وحدت سامع و قائل و توهم دوگانگی و اثنینیت ایشان در حین روایت تجربه قدسی است. در بحث کلام الهی، نظریه رویا انگاری جامعیت و کمال دستوری و محتوایی قرآن را انکار و مستلزم سخافت حداکثری آن خواهد بود. در نهایت به جهت اینکه از دیدگاه دکتر سروش قرآن تجربه عرفانی پیامبر است؛ هیچ ملاکی برای تمایز آن از سایر تجربه های عرفانی ارائه نشده است و در نتیجه محتمل است روایت پیامبر از رویای خویش مشوب به ابهام و تناقض از نوع شطح باشد که بداهتا تهافتی آشکار خواهد بود.

  1.  

    1.استیس، وت،1384، عرفان و فلسفه، ترجمه بهاالدین خرمشاهی، چاپ سوم، تهران، سروش, , صص265-269.

    2.تهانوی، محمد اعلی بن علی، کشاف اصطلاحات الفنون، تهران، انتشارات خیام, 1967.

    3.چناری، امیر، متناقض نمایی در شعر فارسی، چاپ اول، تهران، فروزان، 1377 .

    4.داراشکوه، محمد، حسنات العارفین، تهران، ویسمن، 1352.

    5.رجایی بخارایی، احمد علی، فرهنگ اشعار حافظ، تهران، انتشارات علمی, 1370.

    6.سروش، عبدالکریم، بسط تجربه نبوی، تهران، صراط، 1378.

    7.همو، قبض و بسط تئوریک شریعت، تهران، صراط، 1374.

    8.همو، مقالات محمد| راوی رویاهای رسولانه(1و2).

    9.چناری، امیر، متناقض نمایی در شعر فارسی، چاپ اول، تهران، فروزان، 1377.

    1. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۳۹۳ق.
    2. مصباح یزدی, محمد تقی، آموزش عقاید، تهران، شرکت چاپ و نشر بین الملل، 1379.
    3. ملاصدرا، کسر اصنام الجاهلیه، تصحیح و تحقیق محسن جهانگیری، چاپ اول، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1381.
    4. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه(منبع الکترونیکی)، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت^، 27 جلد.
    5. نجاتی، محمد، تبیین شطحیات عرفانی در حوزه معرفت شناسی حکمت متعالیه، خردنامه صدرا، شماره 75، بهار 93، صص49-60.