نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
علی اله‌بداشتی*
چکیده
متکلمان مسلمان درباره حد و مرز عقل بشری در شناخت حقایق فرا طبیعی دین دیدگاه‌های گوناگون دارند. برخی مانند معتزله به شدت عقل محورند و برخی مانند سلفیه عقل گریز ولی سنت محورند و گروهی دیگر مانند اشاعره که طیف گسترده‌ای از متکلمان را در خود جای داده‌اند دو گروه‌اند که برخی حدود دخالت عقل در فهم حقایق دین را مضیّق و برخی دیگر موسّع می‌دانند. متکلمان امامیه عقل و نقل را در شناخت این حقایق معتبر می‌دانند. در این مقاله براساس مستندات متکلمان این سخن برهانی شده است.
***
*. دانشیار دانشگاه قم.
[i].مراد از الهیات در اینجا بالمعنی الاخص یا حقایق فرا طبیعی است که ادیان الهی از آن سخن می‌گویند.
جایگاه عقل در الهیات[i] از نگاه متکلمان مسلمان
علی اله‌بداشتی*
چکیده
متکلمان مسلمان درباره حد و مرز عقل بشری در شناخت حقایق فرا طبیعی دین دیدگاه‌های گوناگون دارند. برخی مانند معتزله به شدت عقل محورند و برخی مانند سلفیه عقل گریز ولی سنت محورند و گروهی دیگر مانند اشاعره که طیف گسترده‌ای از متکلمان را در خود جای داده‌اند دو گروه‌اند که برخی حدود دخالت عقل در فهم حقایق دین را مضیّق و برخی دیگر موسّع می‌دانند. متکلمان امامیه عقل و نقل را در شناخت این حقایق معتبر می‌دانند. در این مقاله براساس مستندات متکلمان این سخن برهانی شده است.
واژگان کلیدی: عقل، معتزله، امامیه، اشاعره، سلفیه
***
*. دانشیار دانشگاه قم.
پی‌نوشت‌ها
[i].مراد از الهیات در اینجا بالمعنی الاخص یا حقایق فرا طبیعی است که ادیان الهی از آن سخن می‌گویند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Position of reason in theology from the viewpoint of the muslem theologians
چکیده [English]
Ali Allah Badashti*
Abstract
The muslem theologians have different viewpoints about limits of human reason in knowledge of supranatural facts of the religion. Some of them as Mu’tazilites are perfectly rationalist and some such as Salafieh are running away from the reason but they are traditionalist and others such Ash’arites -that include wide spectrum of the theologians- are two groups: in the viewpoint of some, power of reason in understanding of religious facts is limit and others believe that it is large. Imamism theologians believe that reason and revelation are valid in knowledge of these facts. In the article, this subject has become argumentative on the base of theologians’ documentaries.
*. QomUniversity, Qom, Iran.
کلیدواژه‌ها [English]
- reason
- Mu’tazilites
- Imamism
- Ash’arites
- Salafieh
- قرآن
- ابن سینا، الاشارات و التنبیهات، ج2، خواجه نصیر طوسی، قم، نشر البلاغه، 1375
- ابن نوبخت ابواسحاق ابراهیم، الیاقوت فی علم الکلام، علی اکبر ضیایی، قم کتابخانه، آیت ا... مرعشی 1413 ق
- اشعری، ابوالحسن، الابانه عن اصول الدیانه، بشیر محمد عیون، دمشق دارالبیان بیتا
- اشعری، ابوالحسن، رساله الی اهل الثغر، مدینه منوره، مکتبه العلوم و الحکم، 1409، 1988 م
- ابن تیمیه، در ء التعارض العقل و النقل، محمد رشاد و سالم، بیجا، بیتا
- ابن تیمیه، مجموعه فتاوی مروان کجک، مصر دار الحکمه الطیبه، 1416 ق 1995م
- ابن تیمیه، مجموع فتاوی عبدالرحمن قاسم، رباط مغرب مکتبه المعارف بیتا
- آلوسی، نعمان بن محمود (م 1317 هـ)، جلاء العینین فی محاکمه الاحمدین
10. اللکائی، ابوالقاسم، شرح اصول اعتقاد اهل السنه والجماعة من الکتاب و السنه و اجماع الصحابه، ج1، احمد سعدان حمدان ریاض دار طیبه، 1402ق
- البحرانی، میثم بن علی بن میثم (ابن میثم)، قواعد المرام فی علم الکلام، سید احمد حسینی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی 1406 هـ
- تفتازانی، مسعودبن عمر (سعد الدین)، شرح المقاصد، عبدالرحمن عمیره، بیروت؛ الشریف الرضی، 1409 هـ 1989 م
- ــــــــــــــــــــــ ، شرح العقائد النسفیه، محمد عدنان درویش، بیجا، بیتا
- جرجانی میر سید شریف، شرح المواقف ایجی، سیالکوتی و چلبی، قم، شریف رضی، 1415 هـ 1373 ش
- الحرانی، حسن بن شعبه (قرن چهارم)، تحف العقول، علی اکبر غفاری تهران، اسلامیه 1373 ش
- حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، حسن حسن زاده آملی، قم، موسسه نشر اسلامی، 1407 هـ
17. جمعی از علمای برگزیده، با مقدمه صالح بن عبدالعزیز، اصول الایمان فی ضوء الکتاب و السنه، عربستان سعودی، ورزارة الشؤن الاسلامیه و الاوقاف و الدعوه و الارشاد، 1412 هـ
- حلمی مصطفی، السلفیه بین العقیده الاسلامیه و الفلسفه الغربیه، مصر اسکندریه، دار الدعوة، 1411ق
- حلمی مصطفی، قواعد منهج السلفی، فی الفکر الاسلامی مصر، اسکندریه، دار الدعوه 1413 ق
- رازی فخر الدین محمدبن عمر، المباحث المشرقیه فی علم الالهیات، ج2، قم، انتشارات بیدار، 1411هـ
- سامر اسلامبولی، تحریر العقل من النقل، سوریه، دمشق، الأوائل، 2000 م
- شهرستانی، عبدالکریم، الملل و النحل، امیرعلی مهنا، علی حسن فاعور، بیروت دارالمعرفة، 1421هـ
- طباطبایی سید محمد حسین، شیعه در اسلام، سید هادی خسروشاهی قم، بوستان کتاب، 1387
- عبدالجبار معتزلی، شرح الاصول الخمسه، عبدالکریم عثمان، قاهره مکتبه وهبه، 1416هـ
- عبده محمد، رساله التوحید، بیروت دار الکتب العلمیه، بیتا
- العزاوی قیس خزعل، الفکر الاسلامی المعاصر، بیروت، دار الرازی
- کلینی، محمدبن یعقوب، اصول کافی، (4 جلدی)، مصطفوی، تهران، بیتا
- غزالی ابوحامد، الاقتصاد فی الاعتقاد، محمد حزبن بیجا، 2002 م
- غزالی، محمد، دفاع عن العقیده و الشریعه ضد مطاعن المستشرقین، مصر دار النهضة، 1999م
- فارابی، ابونصر، فصوص الحکم، محمدحسین آل یاسین، قم، بیدار، بیتا
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء، 1403 ق
- مفید محمدبن نعمان، اوائل المقالات، زنجانی، قم، مکتبه الدّاوری، بیتا
)