نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، علوم قرآن وحدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد فسا،

2 استاد، گروه فلسفه و کلام و الهیات، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استادیار، ادبیات عرب، هیت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد فسا، فسا، ایران.

چکیده

رجعت یا بازگشت بزرگ در هنگامه ظهور، نشانه قدرت لایزال خداوندی، از عقاید مسلم و تردیدناپذیر شیعه می‌باشد که بر پایه و اساس آیات نورانی قرآن و احادیث معصومین (علیهم‌السلام) بنا شده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی امکان رجعت از منظر کتاب و سنت (با تاکید بر اندیشه‌های علامه طباطبایی( می‌باشد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی تحلیلی از نوع تحلیل مفهومی بوده و از منابع کتابخانه‌ای استفاده‌شده است. بررسی‌ها نشان می­دهد فلسفه وجودی رجعت بیش از آن است که صرفاً سبب مجازات کافران و رسیدن به ثواب باشد و عمده هدف رجعت، تحقق وعده الهی، نصرت و یاری دین خدا، تشکیل حکومت عدل جهانی و ظهور قدرت حق و گسترش آن است؛ بنابراین ازنظر عقل، شرع و علم زیست‌شناسی، بازگشت روح‌ به همان بدنی که پیش‌تر به آن متعلق بوده است، هیچ محذوری ندارد و طبق قاعده «اَدَلُّ الدَّلیلِ عَلی‌اِمکانِ الشیءِ وقوعُهُ» بهترین دلیل برای امکان وقوع رجعت است. تمام اشکالاتی که مستشکلین از رجعت می‌کنند دالّ بر عدم توجه آن‌ها به درک صحیح از رجعت است و شاید ناشی از آن باشد که مایل نیستند رهبرانشان که در حق اهل‌بیت (علیهم‌السلام) ظلم­ها کرده‌اند، مجازات شوند.

تازه های تحقیق

- نتیجه‌گیری

در کنار آیاتی که به‌طور واضح و روشن ظهور دارند، وجود روایات محکم و متواتر از مفسران حقیقی قرآن یعنی ائمه اطهار (علیهم‌السلام) درباره رجعت به دست ما رسیده است. همانان که به فرموده پیامبر اطهر (صلی‌الله علیه وآله وسلم) «کتاب و عترت هر دو باهم هستند و هرگز از یکدیگر جدا نخواهند شد، تا در حوض کوثر برمن وارد شوند» (مجلسی، 1404: ج 16، 337) و البته که شک در گفتار هر دو یا یکی از این دو باعث گمراهی و ضلالت خواهد شد. همچنین روشن شد که اصل رجعت از نظر قواعد عقلی و فلسفی محال نیست و نیز آیات فروانی که بر زنده شدن مردگانی که در گذشته واقع‌شده است، تأکید می­ورزد که آنچه در امت‌های پیشین حادث شده است، در این امت نیز اتفاق خواهد افتاد و یکی از آن وقایع، مسئله رجعت و زنده شدن درگذشتگانی است که در زمان ابراهیم، موسی، عزیر، ارمیا و غیر ایشان اتفاق افتاده، باید در این امت نیز حادث گردد (طباطبایی، 1393: ج 2، 158)؛ بنابراین طبق قاعده «اَدَلُّ الدَّلیلِ عَلی‌اِمکانِ الشیءِ وقوعُهُ» و «حکم الامثال فی ما یجوزُ وفی مالایجوزُ واحدً» دو قاعده عقلی و فلسفی، بهترین دلیل برای امکان ذاتی و وقوع رجعت است. لذا با این‌همه دلایل عقلیِ روشن، زیر سؤال بردن و شک و تردید ایجاد کردن در رجعت هیچ ضرری به مقصود ما یعنی اثبات رجعت نمی‌زند؛ زیرا تکیه‌گاه اصلی رجعت آیات قرآن و روایات، مفسران حقیقی می­باشند که عبارتند از ثقل اصغر (اهل‌بیت پیامبر اکرم (ص))؛ نکته پایانی اینکه در تفکر شیعه اعتقاد به مسئله رجعت همسنگ اعتقاد به ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است که به‌عنوان یکی از روزهای الهی به شمار می‌آید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigation and Analysis of Raj’a in Most Important Shiite Interpretations (Based on Thoughts of Allameh Tabatabayi)

نویسندگان [English]

  • Mohsen Saboor 1
  • Ahamad Beheshti 2
  • Safdar Shaker 3

1 Phd student of Quranic and Hadith Sciences, Islamic Azad University of Fasa

2 Full professor, Department of Philosophy, Theology, Faculty of Humanities, University of Tehran

3 Assistant Professor, Arabic Literature, Faculty of Islamic Azad University, Fasa Branch, Fasa, Iran.

چکیده [English]

Raj’a (return), an indisputable Shiite belief, is the eternal power of God, based on the illuminating verses of the Qur'an and the hadiths of the Masumeen (the Infallibles) (Peace be upon them). The current study aimed to investigate and analyze Raj’a in the important Shiite interpretations based on the thoughts of Allameh Tatatabayi. The methodology is descriptive-analytical with a conceptual analysis approach. Library-based sources have been also used. Investigations show that the philosophy behind Raj’a is more than just punishing the unbelivers and rewarding the good. The main reason for that is to fulfil God’s promise, supporting God’s religion and forming global justice and the appearance of truth’s power and its spreading. Therefore, there are no restrictions for returning the spirit to the same body it had belonged to, from the viewpoint of logic, religion, and biology. Furthermore, according to the principle of (the reason behind the possibility of occurrence of something is the reason for its occurrence), the best reason for the possibility of Raj’a is its occurrence. The whole criticisms about the Raj’a are due to the lack of a correct understanding of Raj’a, and perhaps they do not want their leaders, who have done cruelty to Ahl-ul-Bayt (Peace be upon them), to be punished.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Raj’a
  • shiite interpretations
  • resurrection
  • Allameh Tabatabayi
  1. قرآن کریم

    1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1380)، قواعد کلی در فلسفه اسلامی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    2. ابن­بابویه، صدوق (محمد بن علی)، (1388)، صفات الشیعة، تهران، انتشارات عابدی.
    3. ابن­منظور، محمد بن مکرم، (1405)، لسان العرب، بیروت، دار الفکر.
    4. اردکانی، شاکر، (1387)، «رجعت اهل بیت ازدیدگاه قرآن واحادیث»، پایان نامه کارشناسی ارشد، علوم قرآن وحدیث دانشگاه قم.
    5. اللهیاری نژاد، مریم، (1392)، «نقد و بررسی ادله روایی رجعت»، پایان نامه کارشناسی ارشد، علوم قرآن وحدیث، دانشگاه مدنی آذربایجان.
    6. ابن هشام، جمال الدین، (1368)، مغنی اللبیب عن کتب الاعاریب، قم، چاپخانه احمدی.
    7. آلوسی، سیدمحمود، (1415ق)، تفسیرروح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار التراث العربی.
    8. پورداوود، ابراهیم، (1927(، سوشیانت، موعود مزدیسنا، بمبئی، چاپخانه هور.
    9. جوهری، اسماعیل بن حمّاد، (1407 ق)، الصّحاح، تحقیق: أحمد عبدالغفور العطّار، بیروت، دار العلم للملایین.
    10. نیشابوری، ابن حجاج الحجاج، (1412)، صحیح مسلم، بیروت، دارالفکر.
    11. حرّ عاملی، محمّد بن الحسن، (1422ق)، الإیقاظ من الهجعة بالبرهان علی الرجعة، تحقیق: مشتاق المظّفر، قم، انتشارات دلیل ما.
    12. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، (1415ق)، تفسیرنور الثقلین، قم، انتشارات اسماعیلیان.
    13. حسینی همدانی، سیدمحمد حسین، (1404ق)، انوار درخشان، تهران، کتابفروشی لطفی.
    14. حلبی، أبوالصّلاح، (بی‌تا)، الکافی، تحقیق: رضا استادی، اصفهان، مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) العامة.
    15. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمّد، (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، دمشق و تهران، دارالعلم و الدار الشّامیّة.
    16. سید مرتضی، (1405 ق)، رسائل المرتضی، تحقیق: سیدمهدی رجایی، قم، دار القرآن.
    17. رشیدرضا، محمد، (1352 ق)، تفسیر المنار، سلسله دروس محمد عبده، بیروت، افست.
    18. سبحانی، جعفر، (1377)، اصالت روح از نظر قرآن، چاپ دوم، قم، موسسه امام صادق (ع).
    19. طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1393ق)، المیزان فی تفسیر القرآن،‌ چاپ پنجم، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه­ قم.
    20. طبرسی، فضل بن حسن، (1372)، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، مقدّمه و تحقیق: محمّدجواد بلاغی، تهران، انتشارات ناصرخسرو.
    21. طوسی، محمد بن حسن، (1363)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی.
    22. فیض کاشانی، محمد بن محسن، (1402ق)، تفسیر الصافی، چاپ دوم، تهران، الصدر.
    23. قمی، علی بن ابراهیم، (1404)، تفسیر قمی، قم، دارالکتاب.
    24. کلینی، محمد بن یعقوب، (1362)، الکافی، تهران، انتشارات اسلامیة.
    25. مجلسی، محمّدباقر، (1404ق)، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسه الوفاء.
    26. مهر پویا، محبوبه، (1391)، «بررسی تطبیقی رجعت از دیدگاه قرآن و اهل­کتاب»، پایان نامه کارشناسی، علوم قرآن وحدیث، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی.
    27. مفید، محمّد بن محمد، (1417 ق)، اوائل المقالات، تحقیق: شیخ ابراهیم انصاری، تهران، دارالمفید للطّباعه و النّشر و التّوزیع.
    28. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، (1374)، تفسیر نمونه، تهران، دار الکُتُب الإسلامیّة.
    29. همدانی، فاضل خان، (1380)، کتاب مقدس رومیان، ترجمه: فاضل خان، تهران، اساطیر.