نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانش آموخته دکتری، مدرسی معارف اسلامی، دانشگاه قم
2 مدرس دروس معارف اسلامی، کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث،
چکیده
شناخت و معرفت دقیق نسبت به مراتب توحید از جمله توحید در ربوبیت، تأثیر عمیقی بر رفتار و عمل انسان دارد، زیرا هرکس به گونهای که میاندیشد عمل میکند. به تعبیر دیگر عملکردها نتیجه و بازتاب اندیشهها و عقاید است. خردورزی توحیدی نیز سبب میشود که اعمال انسان صبغه توحیدی به خود بگیرد. خدا واجب الوجود بالذّات است و غیر خدا همه ممکن بالذات و نیازمند و وابسته به او هستند. در این نوشتار کوشیدهایم با روش تحلیلی- توصیفی ضمن تتبع در متون دینی و همچنین بررسی آراء اندیشمندان در توحید خالقیت توقف نکنیم؛ بلکه در مرتبهای بالاتر، تدبیر جهان را نیز از ذات الهی بدانیم. خداوند متعال هم خالق و هم مدّبر جهان هستی است. مَعیت و همراهی توحید در خالقیت و توحید در ربوبیّت، رابطه عمیقتری میان انسان و جهان با خداوند تعریف میکند. در این تصویر همه مخلوقات، آیات الهی و جلوه فیض او هستند.
تازه های تحقیق
نتیجه گیری
از دلایل اصلی توحید در ربوبیت، توحید در خالقیت است و این دو نوع توحید پیوند منسجم و ناگسستنی با یکدیگر دارند. خالق هستی یکی است، تنها او رب همه عالم است. این ربوبیت هم در حیطه تکوین و هم تشریع ساری و جاری است و همانگونه که تنها خداوند یکتا مدبر و اداره کننده عالم است، وضع قوانین نیز تنها اوست و کس دیگری حق وضع قوانین برای زندگی بشر را ندارد. در این میان توجه به آفرینش مستمر و فیض نامحدود الهی، تاثیر شگرفی در زندگی انسان دارد. بر اساس این باور، استمرار وجودی تمامی ذرات وجود انسان در هر لحظه به عنایت الهی است و کوچکترین فاصلهای بین خالق و مخلوق در یک آن، تصور نمیشود. کسی که بتواند نتیجه ارتباط بین توحید در خالقیت و ربوبیت تکوینی را درک کند، همه هستی را جلوه فیض و رحمت الهی میداند. براساس تحلیل عقلی و دینی، همه موجودات معلول خدا هستند و وجود عینی هر معلولی نزد علتش که ذات باریتعالی باشد حضور دارد و اگر معلول و مخلوق نزد علتش حاضر نباشد، لازم میآید در وجود خود مستقل باشد؛ درحالیکه معلول در حقیقت چیزی جز وابستگی و تعلق به علت نیست. اگر انسان ایمان داشته باشد که در همه احوال نهتنها در محضر الهی است بلکه وابسته و متصل به اوست، توحید به اوج خود میرسد. با چنین اعتقادی انسان احساس تنهایی نمیکند و به حیرت و سرگشتگی دچار نمیشود.، بل در مقابل مشکلات مقاومت میورزد. مییابد که هیچ چیزی در این دنیا ارزش اضطراب، استرس، دلواپسی و نگرانی ندارد. تکالیف الهی، شکرگزاری، پرستش معبود، نیکی به دیگران، مرگ و حیات اُخروی و دیگر مفاهیم دینی، در این دیدگاه است که تفسیری واقعی پیدا میکند و انسان با اتصال به فیض نامحدود الهی، حقایق عالم وجود را با علم حضوری و کشف و شهود مشاهده میکند. هر قدرتی جز قدرت الهی پیش چشمش خوار میگردد. اینجاست که حیات حقیقی و جاودانه روزیش میشود و به سعادت دنیا و آخرت خواهد رسید و با تمام وجود درخواهد یافت که «عالم محضر خداست».
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The Intelectual-religious Analysis of “Monotheism in Lordship” and “Monotheism in Creation” and Their Relation, Focusing on the Viewpoints of Contemporary Schloars
نویسندگان [English]
- Bagher Ebrahimi 1
- Asadollah Mostafapur 2
1 Associate professor, Islamic Studies School, Qom university
2 Master in Quran and Hadith Sciences
چکیده [English]
Accurate knowledge and understanding of the levels of monotheism, including monotheism in Lordship, has a profound effect on human behavior and action, because everyone acts the way he thinks. In other words, functions are the result and reflection of thoughts and opinions. Monotheistic wisdom also causes human actions to take on the color of monotheism. God is necessary, while every other thing is possible and dependent on Him. In this article the monotheism of creation has been discussed by following the religious texts, and by examining the opinions of thinkers in this field. Moreover, at a higher level, the planning of the world from the Divine essence has been demonstrated. God Almighty is both the Lord and the creator of the universe. Belief in monotheism in creation as well as monotheism in Lordship produces a deeper relationship between man and the world with God. In this image, all creatures are Divine signs and are His manifestations.
کلیدواژه‌ها [English]
- monotheism in creation
- monotheism in Lordship
- design
- creative Lordship
قرآن کریم
- ابن اثیر، مبارک بن محمد، (1367)، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، تحقیق و تصحیح: محمود محمد طناحی و طاهر احمد زاوی، قم، اسماعیلیان.
- ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1375)، الاشارات و التنبیهات، قم، البلاغه.
- ابن‌فارس، احمد بن فارس، (1404ق)، معجم مقاییس اللغة، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، تحقیق و تصحیح: جمال الدین میردامادى، چاپ سوم، بیروت، دار الفکر-دارصادر.
- برقی، احمد بن محمد بن خالد، (1371ق)، المحاسن، تحقیق: جلال الدین محدث، چاپ دوم، قم، دار الکتب الاسلامیة.
- جوادی آملی، عبدالله، (1395)، توحید در قرآن: تفسیر موضوعی قرآن کریم، تحقیق و تنظیم: حیدرعلی ایوبی، چاپ هشتم، قم، اسراء.
- ___________، (1378)، تسنیم، تحقیق علی اسلامی، قم، اسراء.
- ___________، (1377)، ولایت در قرآن، تهران، مرکز فرهنگی رجاء.
- خواجه نصیرالدین طوسی، محمد، (1367)، تجرید الاعتقاد، شرح کشف المراد، شرح: علامه شعرانی (ره)، چاپخانه اسلامیه.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داوودى، چاپ اول، بیروت، دارالشامیة.
- ربانی گلپایگانی، علی، (بیتا)، عقاید استدلالی، ج 1، قم، نشر هاجر.
- سبحانی، جعفر، (1412ق)، الالهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، چاپ سوم، قم، المرکز العالمی للدراسات الإسلامیة.
- ____________، (1384)، التوحید و الشرک فی القرآن الکریم، چاپ دوم، قم، مؤسسه امام صادق(ع).
- ____________، (1372)، محاضرات فی الالهیات، تلخیص علی ربانی گلپایگانی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- سبحانی، جعفر؛ محمدرضایی، محمد، (1388)، اندیشه اسلامی، ج 1، نشر معارف، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها.
- سهروردی، شهاب الدین، (1375)، مجموعه مصنفات، تصحیح و مقدمه: هانری کربن، سیدحسین نصر و نجفقلی حبیبی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، (1398ق)، التوحید، تحقیق: هاشم حسینی، چاپ اول، قم، جامعه مدرسین.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، (بیتا)، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح: احمد حبیب عاملی، چاپ اول، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- صدرالمتألّهین، محمد، (1981م)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار الاربعة العقلیة، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، بیروت، مؤسسة الاعلمی.
- ________________________، (1369)، نهایة الحکمة، شرح و تحقیق: حسین حقانی، ج 1 و 2، چاپخانه دفتر اسلامی، قم.
- طبرسی، فضل بن حسن، (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح: فضل الله یزدى طباطبایى و سیدهاشم رسولى، چاپ سوم، تهران، ناصرخسرو.
- عسکری، سیدمرتضی، (1378)، عقاید اسلام در قرآن کریم، ترجمه: محمد جواد کرمی، چاپ اول، تهران، مجمع علمی اسلامی.
- فخر رازی، محمد بن عمر، (1420)، التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب) ، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، (1409ق)، کتاب العین، چاپ دوم، قم، هجرت.
- کلینی، محمد بن یعقوب، (1407ق)، الکافی، تحقیق: علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیة.
- گرامی، غلامحسین، (1384)، انسان در اسلام، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، دفتر نشر معارف.
- مجلسی، محدباقر، (1403)، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت(ع)، (1385)، فرهنگ فقه فارسی، زیر نظر: سیدمحمود هاشمى شاهرودى، چاپ دوم، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى.
- مصباح یزدی، محمدتقی، (1384)، آموزش عقاید، چاپ هفدهم، تهران، شرکت چاپ و نشر بینالملل سازمان تبلیغات اسلامى.
- ____________________، (1389)، خداشناسی (مجموعه کتب آموزشی معارف قرآن)، چاپ اول، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- ____________________، (1392)، آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر، (1386)، پیام قرآن، چاپ نهم، تهران، دار الکتب الاسلامیة.
- _________________، (1371)، تفسیر نمونه، ج 18، چاپ نهم، ناشر دار الکتب الاسلامیة، چاپخانه مدرسه امیر المومنین.
- موسوی لاری، سیدمجتبی، (1389)، حقایق پنهان در آیات قرآن: یافتههای نو از مفاهیم قرآن، چاپخانه نشر فرهنگ اسلامی.
)