نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• پریا نوری خسروشاهی ¹
• مهدی قهرمان ²
• شهربانو مردانی ³

¹ دانش آموخته دکتری، مدرسی معارف، گرایش قرآن و متون اسلامی، دانشگاه قرآن و حدیث، پردیس تهران،

² دانشیار، گروه معارف اسلامی، دانشگاه صنعتی سهند تبریز

³ کارشناسی ارشد، علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

اندیشه و تفکر از اصلی­ترین مفاهیمی هستند که در قرآن کریم و کتب روایی تفسیری به آن­ها توصیه اکید شده است. از طرفی همین واژگان در آثار ­جیدو کریشنامورتی نیز با زاویه نگاه متفاوت­تری به وفور به چشم می‏خورد. حال مسئله این است که آیا تفکر و اندیشه در نگاه اندیشمندان دینی هم­چون علامه طباطبایی و کریشنامورتی یکسان است یا تفاوت­هایی دارند. برای پژوهش در این باره از روش تحلیلی-توصیفی و با مطالعه آثار علامه طباطبایی و نیز آثار مکتوب کریشنامورتی استفاده شده است. در ابتدا علامه به­طور مطلق موافق تفکر و اندیشه و در مقابل، کریشنامورتی مخالف تفکر و اندیشه به نظر می­رسد؛ ولی با کمی تدقیق این نتیجه حاصل می­شود که هم علامه و هم کریشنا موافق تفکر و اندیشه هستند، ولی هر دو به نوعی تفکر و اندیشه را به صحیح و ناصحیح تقسیم کرده و نوع اول را تأیید و نوع دوم را رد می‏کنند. البته دیدگاه علامه طباطبایی و کریشنامورتی در مورد تفکر و اندیشه کاملاً منطبق بر هم نبوده و وجوه اشتراک و افتراق­هایی با هم دارند.

تازه های تحقیق

- نتیجه­گیری

با این­که در بدو نظر و با توجه به دیدگاه کریشا و علامه (ره) این­طور به نظر می‏رسد که مرحوم علامه طباطبایی به­طور­مطلق موافق تفکر و اندیشه و در مقابل، کریشنامورتی مخالف تفکر و اندیشه است، بعد از تأمل معلوم می­شود که هم علامه (ره) و هم کریشنا موافق تفکر و اندیشه هستند؛ ولی تفکر و اندیشه را به دو نوع تفکر و اندیشه صحیح و ناصحیح تقسیم می‏کنند که نوع اول را تأیید و نوع دوم را رد می‏کنند. البته دیدگاه علامه و دیدگاه کریشنا در مورد تفکر و اندیشه کاملاً منطبق بر هم نبوده و دارای وجوه اشتراک و افتراق است. ایشان درباره اینکه عدم آزادی در تفکر و تقلید کورکورانه مانع شکل­گیری تفکر صحیح هستند اشتراک دارند؛ کریشنامورتی تفکری که کورکورانه و بدون آزادی باشد را نفی می‏کند که این سخن کاملاً منطبق با اندیشه علامه (ره) در مورد تفکر است. طبق آیه‏ی 191 سوره آل­عمران، مراد از تفکر عبادت عظیم و عملی از اعمال به حساب آمده و منظور از آن «یقین» است. در حالی­که کریشنامورتی بعد از اشاره به مراحل اندیشیدن، تفکر را آخرین مرحله دانسته است. البته در تعریفی دیگر، عمل را نتیجه­ی تفکر دانسته است.

وجه افتراق اصلی عقاید کریشنامورتی و علامه طباطبایی (ره) در مورد تفکر این است که با استنادات قرآنی و روایی، تفکر تحت هدایت عقل، ارزشمند است؛ اما کریشنامورتی مشاهده، تماس و احساس را عامل اصلی ایجاد تفکر می­داند و نیز تفکر را با مغزی بدون کوشش معتبر دانسته و در تبیین مسئله تفکر، بحثی از عقل نکرده است. ولی در آثار علامه طباطبایی، چنین فرایندی برای فکر  به چشم نمی‏خورد. ایشان با استناد به قرآن هدف از تفکر را (که در کنار واژه­های تدبر و تعقل به ­کار می­برد) «معرفت الله» معرفی کرده و تفکر را به ­عنوان بال پروازی برای انسان در جهت رهایی از محسوسات و نیل به ماورای طبیعت می­داند. در حالی که در اندیشه کریشنایی چنین قیدی در این مورد به چشم نمی‏خورد. علامه (ره) طریقه­ی تفکر منطقی و صحیح را از غیر ­اهل تقوا و پیرو دین نفی کرده (طبق آیه 2 سوره طلاق) و بین انسان مؤمن و کافر تمایز قائل شده است؛ در حالی­که کریشنامورتی تمایزی در این میان قائل نشده ولی بین اندیشه صحیح و صحیح  اندیشیدن تفاوت قائل شده و اندیشه صحیح را نفی کرده و صحیح اندیشیدن را تأیید می­کند.

کلیدواژه‌ها

• مطالعه تطبیقی
• تفکر صحیح
• اندیشه
• علامه طباطبایی
• کریشنامورتی­جیدو

موضوعات

• دین

عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Allameh Tabatabaee and Krishnamorti’s Views on “Thinking” and its Obstacles

نویسندگان [English]

• Parya Noori Khosroshahi ¹
• Mahdi Ghahraman ²
• Shahrbanoo Mardani ³

¹ - PhD Graduate, Faculty of Education, Teaching of Islamic Knowledge, Quran and Islamic books, University of Tehran (Pardis),

² Associate professor, Department of Islamic Knowledge, Sahand University of Technology, Tabriz,

³ Master’s Graduate, Quran and Hadith Knowledge, University of Shahid Madani, Azarbaijan,

چکیده [English]

Thinking is among the main concepts recommended in Holy Quran as well as hadith books. On the other hand, the same words are abundantly used in Jido Krishnamorti works with a different perspective. Now the question is whether the two thinkers, Allameh Tabatabaee and Krishnamorti, share the same ideas on the issue or they have differences. For this research, descriptive–analytical methods have been used by studying the works of Allameh Tabatabaee and those of Krishnamorti. At first, Allameh looks absolutely supporting of thinking. On the other hand, Krishnamorti seems to be against it, but deep study shows that both Allameh and Krishna are in agreement about thinking. Both have somehow divided it into right and wrong and approved the former and rejected the latter. It should be noted that their views on thinking are not completely the same.They have similarities and differences.

کلیدواژه‌ها [English]

• Comparative study
• thinking
• correct thinking
• Allameh Tabatabaee
• Krishnamorti Jido