نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 مربی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بندرعباس، فارغ التحصیل سطح چهارم حوزه علمیه قم،(نویسنده مسئول)
2 مدرس حوزه علمیه قم، رشته فقه و اصول
چکیده
اعتباریات مبحثی میان رشتهای است که در فلسفه، اصول فقه، علوم ادبی و زبانشناسی مورد بررسی قرار میگیرد، اما صبغه فلسفی و اصولی آن بسیار پر رنگتر است. برجسته نمودن بحث اعتباریات و جمعآوری و انسجام مباحث مربوط به آن از نوآوریهای علامه طباطبایی به شمار میآید. تطبیق بحث اعتباریات بر اموری مانند الزام و بایستن، جزاء و پاداش و همچنین اعتباریت تشریعیات و احکام الهی امری قابل تأمل و شایسته غور و تحقیق بیشتری است. علامه بحث اعتباریات را در حوزه دین تسرّی داده و زبان دین و احکام الهی را زبان اعتبار معرفی نموده و تعلق اراده حاکم بر فعل غیر را اعتبار در اعتبار عنوان میکند. اما علامه حسن زاده معتقد است از آنجایی که تشریع از باطن تکوین منشأ میگیرد، جزو امور اعتباری محسوب نمیشود. تشریع و تشریعیات در حقیقت تنظیم و تنقیح اسرار تکوینی و طبیعی تکامل انسان در مسیر صحیح الهی است. صراط مستقیم بودن تشریعیات از نظر علامه حسن زاده در عداد امور تکوینی است و حقیقتی نامشروط و مطلق محسوب میشود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
A Discussion on the Constructedness of Divine Legislation from the Perspective of Allameh Tabatabai and Allameh Hassanzadeh Amoli
نویسندگان [English]
- Morteza Safdari Nyak 1
- Ali Rahmani Sabzevari 2
1 - Instructor at Islamic Azad University, Bandar Abbas Branch, a Level 4 graduate of Qom Seminary, (Corresponding Author)
2 Instructor of Islamic jurisprudence at Qom Seminary
چکیده [English]
One of the most important interpretive approaches, especially in the verses of narrative attributes, is the approach of allegorical interpretation. The Mutazilites and the majority of Shiites believe in the necessity of allegorical interpretation, but within the framework of special rules and regulations. On the other hand, the majority of Sunnis, including the Ahl-ul-hadith, the Salafis and most of the Asharites are inclined toward exoteric meanings. Meanwhile, some contemporary Shiite theologians have taken a third approach by presenting a new theory that can be called "affirmative signification" and believe that insisting on the initial exoteric meaning and interpreting and changing the meaning of the verses are both incorrect. Rather, they should be understood based on their exoteric meaning, considering both verbal and non-verbal philosophical and rational evidences. Hence, without neglecting the exoteric meaning obtained from the sentence in accordance with the evidences, we can get the correct meaning and the real purpose of the author. Using analytical-critical method based on library sources, the mentioned theory is examined and criticized in this article to find out whether it is really separate from the theory of allegorical interpretation or the same, but with two different expressions. Finally, it is concluded that the difference of the two theories in some terms of interpretation is superficial and verbal, technically speaking, not real and semantic
کلیدواژه‌ها [English]
- affirmative signification
- allegorical interpretation
- narrative attributes
- Ayatollah Sobhani
- ambiguous verses
- Shiite
علامه طباطبایی بحث اعتباریات را به دین تسرّی داده و معتقد است آنچه که دین متعرض بیان و شرح آن میشود از معارفی که متعلق به مبدأ است و از احکام و معارفی که متعلق به این عالم دنیوی است همه آنها به زبان اعتبار بیان شده است؛ زیرا احکام در ظرف مسائل مربوط به زندگی اجتماعی قابل طرح است. اعتباری دانستن دستورات دینی و احکام الهی قابل خدشه است. دین، جعل و تنظیم اسرار تکوینی و طبیعی مسیر تکاملی انسانی است که بر طبق ناموس آفرینش و متن حقیقت و واقعیت بوده و صراط مستقیم الی الله است. تشریع سِرّ و باطن تکوین بوده و دستورات الهیه و جمیع احکام فقهی و شرعی از حلال و حرام و واجب و مستحب و مکروه از متن تکوینیات برخاستهاند. با دقت در آیات قرآن روشن میگردد کتابتی که خداوند متعال در قرآن از آن سخن به میان میآورد در تکوین و تشریع بر یک سیاق واحد بوده و هیچگونه تفاوتی ندارد که همان قضای حتمی و امر محتوم عینی وجودی لایزالی است و چنان که از آیه شریفه «أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ تَبارَکَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمین» (اعراف/ 54) مستفاد است امر هم در عداد عالمین قرار دارد و همان لام ملکیتی که خداوند متعال برای خلق بکار برده عیناً همان ملکیت بدون هیچ گونه تغایر و تفاوتی برای امر هم بکار رفته است؛ لذا همانطور که خلق و تکوین امور حقیقیه هستند امر و تشریع هم امور حقیقیه میباشند. در کتب عرفانی از قرآن کریم به کشف تام محمدی یا کشف اتمّ محمدی تعبیر میشود که پیامبر (ص) مؤید به روح القدس بوده و توانایی آن را دارد که دین الهی را از باطن تکوین کشف نماید و چون دستورات دینی امر محتوم عینی وجودی هستند، شارع و مشرع فقط خداوند متعال بوده و پیامبر (ص) تنها مأمور به ابلاغ و انذار و بشارت است. از دیگر سو حقیقت اراده الهی همان علم حق تعالی است. مرید و عالم بودن حق تعالی امری واحد بوده و اراده و علم حضرت حق با هم عینیت داشته؛ چنانکه این دو با ذات او عینیت دارند. اگر برای خداوند متعال در فعلش قصد زائدی یا غرض و شوق و طلب طاعت و ثناء و مدح و امثالهم باشد در آن صورت از تمامی جهات غنی و بینیاز نیست؛ لذا جز ذات مقدسش برای او جلّ شأنه غرض دیگری یا اراده زائدی یا داعی و مرجّحی خارج از ذات قابل تصور نیست، زیرا به احتیاج و نیازمندی او برخواهد گشت.
قرآن کریم
- ابن عربی، محیی الدین، (بیتا)، الفتوحات المکیة، چاپ اول، بیروت، دار الصادر.
- جوادی آملی، عبدالله، (1375)، رحیق مختوم، قم، اسراء.
- حسن زاده آملی، حسن، (1381)، هزار و یک کلمه، چاپ سوم، قم، بوستان کتاب.
- _____________________، (1383)، انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه، چاپ اول، تهران، الف لام میم.
- _____________________، (1365)، هزار و یک نکته، چاپ پنجم، تهران، رجاء.
- _____________________، (1385)، ده رساله فارسی، چاپ اول، قم، الف لام میم.
- سهروردی، یحیی، )1372(، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- طباطبایی، محمد حسین، (1428ق)، مجموعة رسائل العلامة الطباطبائی، چاپ اول، قم، باقیات.
- ______________________، (1387)، اصول فلسفه رئالیسم، چاپ دوم، قم، بوستان کتاب.
- ______________________، (1360ق)، رسالة الولایة، چاپ اول، قم، مؤسسة اهل البیت (ع).
- غروی اصفهانی، محمد حسین، (1429ق)، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، بیروت، مؤسسه اهل بیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، (1409ق)، کتاب العین، چاپ دوم، قم، هجرت.
- لاریجانی، صادق، (1394)، فلسفه علم اصول، چاپ اول، قم، مدرسه علمیه ولیعصر.
- مطهری، مرتضی، (1372)، مجموعه آثار، جلد یک، چاپ هشتم، قم، صدرا.
- ملاصدرا، (1981م)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
________، (1391)، تعلیقه بر حکمة الاشراق، تهران، حکمت.
)