نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ایلام
2 استاد یار دانشگاه ایلام
3 دانشیار دانشگاه ایلام
چکیده
یکی از مهمترین مباحث عرفان نظری اصطلاح «اعیان ثابته» است و از طرفی دیگر یکی از مهمترین مباحث فلسفه نیز اصطلاح «ماهیت» است. عدهای از عرفاء و حکماء اعیان ثابته و ماهیت را یک اصطلاح و مترادف میدانند و بسیاری از آنان نیز این دو اصطلاح را مباین یکدیگر تلقی میکنند زیرا با توجه به اینکه عارف اعیان ثابته را امری ثبوتی میداند و ثبوت همان وجود است لذا شبهاتی را به وجود آورده و بحثهای زیادی به دنبال داشته است، تا آنجا که عدهای حتی اعتقاد پیدا کرده اند که اگر «اعیان ثابته» همان ماهیت باشد پس عرفاء اصالت ماهیتی هستند. در این مقاله قصد داریم به پارهای از ویژگیهای «اعیان ثابته» و تطبیق آنها بر ماهیات و بیان بعضی از شبهات موثر، این همانی اعیان ثابته با ماهیت را روشن کرده و معنای ثبوت در اعیان ثابته را تبیین و نیز روشن کنیم که آیا این ثبوت امری عدمی است، یا وجودی؟ و در صورت عدمی بودن چگونه امری عدمی منشأ آثار وجودی میگردد؟ و اگر وجودی است چگونه با اعتقاد به عدمی بودن آن سازگاری دارد؟ و آیا عرفاء مانند متکلمین معتزله اعتقاد به واسطه بین وجود و عدم دارند؟
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Analysis of Immutable Archetypes in Ibn Arabi’s Mysticism and Its Correspondence with Essence in Philosophy
نویسندگان [English]
- Seyed Abdollah Amini 1
- Majid Ziaei Ghahnavieh 2
- Reza Rezazadeh 3
1 PhD student in Islamic philosophy and theology, Ilam University
2 (supervisor( Assistant professor of Islamic philosophy and theology, Ilam University
3 Associate professor of Islamic philosophy and theology, Ilam University
چکیده [English]
Immutable archetypes (al-aʿyān al thābita) are one of the most important subjects in theoretical mysticism. Similarly, quiddity is one of the most important topics in philosophy. Some mystics and scholars consider immutable archetypes and quiddity synonymous and identical. Many others, however, believe that the two terms are contradictory because mystics consider immutable archetypes to be unchangeability (Soboot) and unchanging is existence itself. Thus, it has raised questions and many debates. Some even go as far as to believe that if "immutable archetypes" are the very essence, the mystics support the principality of quiddity. This study elucidated some of the characteristics of "immutable archetypes" and compared them with the essence. Also expressing some positive doubts, clarified immutable archetypes and essence, and explained the meaning of unchangeability in immutable archetypes. The question was, is positiveness non-existential or existential? And if it is non-existential, how can it be the origin of existential archetypes? And if it is existential, how is it compatible with the belief that it is non-existential? And do muʿtazila mystics believe in the mediation between existence and non-existence
کلیدواژه‌ها [English]
- Essence
- immutable archetypes
- Ibn Arabi
- attributes
- longitudinal and latitudinal determinism
- hazrat ilmiyah
نتیجه گیری
اعیان ثابته هرگز بویی از وجود استشمام نکرده اند و این جمله به این معنا نیست که اعیان ثابته اموری عدمی هستند بلکه به این معناست که اعیان ثابته مانند ماهیات، نسبت مساوی به وجود و عدم دارند و لا اقتضاء هستند. این همان معنایی است که حکماء در مورد ماهیت میگویند. از طرفی دیگر اعیان ثابته متصف به وجود امکانی میگردند. از تساوی رتبه خارج شده و اقتضای وجودی به خود میگیرند و در عالم خارج تحقق پیدا میکنند. از طرفی دیگر اعیان ثابته چون از نظر ملاصدرا و ابن عربی همان تعیینات کلی هستند، به واسطه وجود دارای مراتب کمال و نقص میشوند؛ البته نه به این معنی که ماهیت تشکیک بردار است. زیرا در ماهیت هیچ تشکیکی وجود ندارد؛ بلکه به این معناست که به واسطه تشکیک وجود، ماهیات که همان اعیان ثابته هستند، تشکیک عرضی و واسطهای پیدا میکنند و از این جهت مظاهر حقاند یعنی صور کلی اسماء الهی و متعین به تعین اولی در حضرت علمیهاند.
با توجه به مجموع آنچه گذشت میتوان نتیجه گرفت که اعیان ثابته همان ماهیات در نزد صدر المتألهین است و برای درک درست از اعیان ثابته و تطبیق آنها بر یکدیگر نباید صرفاً به تعریف اعیان و کلمات حکماء و عرفا پرداخت. بلکه باید با دقت بیشتر و بیان ویژگیهای اعیان ثابته و ماهیات و بیان نظرات طرفین حکم به این همانی دو اصطلاح کرد که ما در این مقاله سعی کردیم به پارهای از ویژگیهای آنها بپردازیم و نتیجه گرفتیم با وجود این ویژگیهای مشترک که بیان شد، اعیان ثابته از نظر ملاصدرا و ابن عربی همان ماهیات هستند.
قرآن کریم
- ابن بابویه، محمد بن على، (1398ق)، التوحید، چاپ اول، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- کلینى، محمد بن یعقوب، (1407ق)، الکافی، چاپ چهارم، تهران، اسلامیه.
- مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، (1403ق)، بحار الأنوار، چاپ دوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- قیصرى، (1375)، شرح فصوص الحکم، چاپ اول، تهران، شرکت انتشارات علمى و فرهنگى.
- سجادی، سید جعفر، (1373)، فرهنگ معارف اسلامی، چاپ سوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
- سمیح، دغیم، (2001م)، موسوعة مصطلحات الامام فخر الدین الرازى، چاپ اول، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون.
- شیخ مفید، (1413ق)، أوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، چاپ اول، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازى، (1360)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، چاپ دوم، تهران، مرکز نشر دانشگاهى.
- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازى، (1366)، تفسیر القرآن الکریم، چاپ دوم، قم، بیدار.
- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازى، (1981م)، الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة (با حاشیه علامه طباطبائى) ، چاپ سوم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازى، (1369)، رسالة فى الحدوث)، چاپ اول، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
- طباطبایى، محمدحسین، بدایة الحکمة، (1414ق)، چاپ اول، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی.
- عبد الرزاق کاشانى، شرح فصوص الحکم، (1370)، چاپ چهارم، قم، انتشارات بیدار.
- الکاتبی، علی، (1353)، حکمة العین و شرحه، چاپ اول، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسى.
- محیى الدین بن عربى، (1994م)، الفتوحات المکیة، تحقیق: عثمان یحیی، چاپ دوم، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
- _________________ ، (1946م)، فصوص الحکم، چاپ اول، قاهره، دار إحیاء الکتب العربیة.
- محمد رضا قمشه اى، مجموعة آثار آقا محمد رضا القمشهاى، (1378)، چاپ اول، اصفهان، کانون پژوهش.
- ملاهادی سبزواری، شرح منظومه، (1369)، چاپ اول، تهران، نشر ناب.
)