نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهدی حسینی شیروانی ¹
• فرهاد ترابی ²

¹ استادیار دانشگاه مازندران

² - استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

 
علامه طباطبایی در مقدمه تفسیرالمیزان بر این باور است که شماری از مفسران قرآن کریم، عقاید کلامی خود را بر آیه­های قرآنی تحمیل کرده، وآن چه که با عقاید مذهبی آنان ناسازگار نموده است، به تأویل برده­اند، و در حقیقت، نمی­توان چنین تبیینی را تفسیر نام نهاد. حال این پرسش مطرح است که آیا علامه، با وجود هشدار دیگر­ان از فرو غلطیدن در دام پیش فرض­ها، خود در مواجهه با پیش انگاره عصمت انبیا، چگونه با آیات موهم عدم عصمت برخورد کرده است؟ نظریه کلی نگارنده در خصوص نوع برخورد علامه با چنین آیاتی، آن است که وی در تبیین خویش، با پایبندی به نظریه عصمت حداکثری، آیات ناسازگار با این نظریه را با تحلیل­های واژه شناختی، یا با کلی­گویی­های عقلانی و یا با رمزانگاری آیات مربوطه، راه توجیه و تأویل را برگزیده، و گاهی نیز، از بررسی دقیق آیه­ها روی برتافته است. علامه در برخورد با این آیات،کوشش کرده است تا با تحلیل­های عقلانی و بهره­گیری از روش تفسیری قرآن به قرآن، تزاحم ظاهری میان پیش فرض عصمت مطلق انبیا و ظواهر آیات موهم عدم عصمت را به گونه­ای علاج کند. روش تحقیق در این رساله، تحلیلی – انتقادی بوده، و از منابع کتابخانه­ای بهره جسته است.
                                                                           

تازه های تحقیق

نتیجه­گیری

در جمع­بندی می­توان چنین نتیجه گرفت که علامه طباطبایی به شدت تحت تأثیر پیش فرض کلامی عصمت قرار گرفته­اند، و سایه اندیشه­های برون متنی و گرایش­های عقائدی برنوع تفسیر و برخوردشان در خصوص آیات مربوطه قابل مشاهده است، و ایشان سعی بر آن داشتند که به گونه­ای آیات را تفسیر و تبیین کنند که لطمه­ای به پیش فرض کلامی عصمت وارد نگردد، هر چند که مجبور شوند دست از ظاهر آیات کشیده، و به تأویل و توجیه­های غیراقناعی دست یازند. در مقام تزاحم میان باور عصمت انبیا و پیام­های آشکار آیات نیز، همیشه اعتقاد برون متنی کلامی بر ظواهر روشن آیه­ها ترجیح داده شده، و قربانی ثابت و همیشگی تقابل، تنها متن قرآن بوده است و بس؛ زیرا دلایل عقلی عصمت را بر ظواهر قرآنی مقدم داشته­اند. هر چند مسأله عصمت انبیاء نیز، بسیار با اهمیت بوده، و قابل اغماض نمی باشد. اما نکته کلیدی در نتیجه­گیری این است که با وجود آن که مفسر بزرگی چون علامه طباطبایی با همه هشدارهایی که در خصوص فروغلطیدن مفسران پیشین در دام پیش فرض ها و پیش داوری­ها سر داده­اند، و آن را آفتی بزرگ در مسیر تفسیر آزاد و عینی آیات برشمردند، ولی علیرغم این هشدارها، خود نیز همان روش پیشینیان را ادامه دادند، و با حفظ باورهای پیشینی کلامی مربوط به عصمت حداکثری انبیاء به تفسیر آیات پرداختند، و با زحمت فراوان و تأویل­های مختلف، آیات مربوطه را به گونه ای تفسیر کردند تا در قالب­های برون متنی کلامی بگنجند بنابر این، تنقیح روشمند و درون متنی منطق تفسیر قرآن، بیش از پیش ضرورت می یابد، تا تأثیرگذاری باورهای برون متنی در فهم عینی آیات الهی به کمترین حد خود کاهش یابد، و متن وحی بدون تشبیه و تجسیم و تعطیل، آن گونه که خود نمود دارد، مجال بروز و ظهور پیدا کند.

 

کلیدواژه‌ها

• علامه طباطبایی
• پیش فرض کلامی
• عصمت انبیا
• تأویل
• تفسیر

عنوان مقاله [English]

A Critical Overview of the Type of Allameh Tabatabai's Encounter in Exegesis with an Emphasis on the Infallibility of the Prophets

نویسندگان [English]

• Seyed Mehdi Hosseini Shirvani ¹
• Farhad Torabi ²

¹ Ph.D. in Quran Sciences and Hadith and lecturer at Mazandaran University.

² Assistant Professor of Quran and Hadith Sciences, Tehran, Iran (Corresponding Author).

چکیده [English]

 In the introduction to Tafsir al-Mizan, Allameh Tabataba'i believes that some exegesists of the Holy Quran have imposed their theological beliefs on the Quranic verses and have used interpretation in what has been incompatible with their religious beliefs, yet such an explanation cannot be described as exegesis. The question that is raised is that despite others' warning against falling into the trap of presuppositions, how does Allameh react to the fallacious verses of non-infallibility while encountering with the presupposition of the infallibility of the prophets? Regarding the type of Allameh's encounter with such verses, the author generally maintains that in his explanation, while adhering to the theory of maximal infallibility, Allameh decides on justification and interpretation in lexical analysis of verses that are inconsistent with this theory, or in intellectual rhetoric, or in encrypting the relevant verses, and sometimes overlooks thorough examination of the verses. In dealing with these verses, Allameh attempts to somewhat rectify the apparent divergence between the presupposition of the absolute infallibility of the prophets and the fallacious verses of non-infallibility through rational analysis and the use of exegetic interpretation of the Quran by the Quran. This analytical-critical research collected data though a desk study.
 
Keywords: Allameh Tabatabai, Theological Presupposition, Infallibility of the Prophets, Interpretation, Exegesis
 
 


 

کلیدواژه‌ها [English]

• Allamah Tabatabaii
• effect of the presupposition
• immaculacy of the prophets