نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• محسن موحدی اصل

دانشجوی دکترای رشته فلسفه وکلام دانشگاه قم

چکیده

 
قوه عاقله، فصل حقیقی انسان نسبت به سایر حیوانات می­باشد و جمیع تکالیف شرعی و کمالات انسانی بر اساس این قوه بنا شده است. طهارت قوه عاقله در عقل نظری و عقل عملی، موجب سعادت حقیقی انسان می­گردد.  سرشت قوه عاقله بر توحّد می­باشد و با کثرات و اشتغال به غیر سازگاری ندارد. طهارت عاقله در دو محور قابل پیگیری است اول: قوه عاقله نباید مشوب به وهم و خیال گردد دوم : در کشف حقائق نباید محدود به حدی شود؛ ازین رو برای طهارت و تعالی آن راه­هایی از قبیل : تفکر، خروج از عادت، همّ واحد داشتن، توحّد قوای نفس، حضور ومراقبت ارائه شده است. وقتی قوه عاقله طهارت و تعالی یافت آثاری از آن ظهور می­کند که برخی از آنها بدین قرار می­باشد: تسلط بر خیال و متخیله، تاثیر در شدت حدس، ارتباط با عقل فعال، معجزات قولی و فعلی و وصول به توحید از آثار طهارت عاقله است. در این نوشتار ضمن تبیین طهارت قوه عاقله به روش های وصول به آن و برخی آثار طهارت و تعالی این قوه در انسان اشاره می شود.

تازه های تحقیق

- نتیجه

اولین قدم در سیر الی الله و ادراک حقائق توحیدی، طهارت جمیع قوا می باشد؛ چراکه برای رسیدن به کمال حقیقی و یافتن حقائق نظام هستی، ظرف وجودی انسان از هرنوع آلودگی ظاهری و باطنی باید پاک وطاهر گردد، در این میان طهارت قوه عاقله به علت اینکه حاکم بر جمیع قوای دیگراست، اهمیت ویژه ای دارد؛ زیرا عقل اشرف قوای انسانی می­باشد و شرافت هر شخصی به اندازه و رتبه عقلانی او بستگی دارد.

طبق تاکید آیات قرآنی و روایات، تفکر توحیدی در نظام عالم، موجب تطهیر قوه عاقله می گردد. آیات قرآن کشف حقائق عالم را منوط به تعقل و تفکر توحیدی در عالم می­داند . از همین باب است که همّ واحد داشتن در امور و دوری از پراکندگی و تکثر ارزشمند می­شود؛ چون پراکندگی موجب اضطراب نفس می­گردد و نفس مضطرب در رسیدن به حقائق راهی ندارد و آنگاه که نفس مطمئنه گردید و به توحّد رسید به سوی حقیقت الحقائق بازمی گردد.

یکی از اموری که در طهارت قوه عاقله حائز اهمیت می­باشد خروج از عادت است؛ چراکه انس و خو گرفتن با اشیاء و نظام هستی و مخلوقات حق، آن جبروت و عظموتی که خالق هستی در آنها نهاده را دچار فراموشی و غفلت می­کند و غفلت خود امّ الامراض در مسیر خودسازی می­باشد. ثمره تفکر و تعقل در موجودات هستی، حیرت و هیمان شهودی است و انس ظاهری با موجودات و غفلت از حقیقت آنها راه را بر ادراک مراتب باطنی اشیاء می بندد.

   با خروج از عادت به نحو دفعی قوه عاقله خودرا تطهیر می کنیم و به تولد ثانی از ادراک مجازی به ادراک حقیقی حقائق وجودی گام می نهیم که در این تولد ثانی حقائقی نصیب شخص می شود که در هیچ کتابی از کتب تدوینی آن را نمی­یابد در این حال شخص معرفت به نفس خویش پیدا می­کند که مفتاح جمیع کلمات وجودی است

   آن­چه که در طهارت قوه عاقله و بلکه در طهارت جمیع قوا دخلی بسزا دارد، حضور و مراقبت توحیدی می­باشد که این مهم با فکر حضوری متفاوت است، فکر حضوری برای ابتدای راه می­باشد و برای کسی که در مسیر الی الله قرار گرفته، حجاب به حساب می­آید و حضور حقیقی، آن نعمت و نوری است که خداوند سبحان به تناسب استعداد و لیاقتی که عبد فراهم کرده، عنایت می­کند و انسان سالک با فراهم کردن مقدمات و تلاش و کوشش و طلب واقعی زمینه را فراهم می سازد که مورد توجه حضرت حق قرار گیرد.

    سرشت قوه عاقله بر توحّد و تعقّل نهاده شده و این قوه بنا بر شاکله وجودی­اش، به دنبال وحدت حقیقی در سرتاسر عالم در کار می­باشد؛ ازین رو عقلی که در نزد عرفا مورد مذمت واقع شده، عقل مشوب به وهم و خیال است ولی عقل سلیم همسو با مقام قلب و شهود در کشف حقیقت توحید قرار می­گیرد؛ بنابراین طهارت این قوه این است که دچار رهزنی قوه خیال و واهمه نشود و اورا مقید به قیدی در فهم حقائق وجودی نکنیم ؛ چراکه نفس ناطقه انسانی علاوه بر مقام تجرد برزخی و تجرد عقلی، دارای مرتبه فوق تجرد عقلی می­باشد که شأن آن مرتبه این است که متوقف در حدّ خاصی نمی­شود و بر اساس اتحاد عاقل و معقول با دریافت حقائق وجودی، اشتداد جوهری پیدا می­کند تا آنجا که یک وحدت شخصیه وجود را به نحو بحت بسیط در مقام فوق تجرد عقلی ادراک می­کند.

کلیدواژه‌ها

• قوه عاقله
• طهارت عقل نظری و عملی
• توحید

عنوان مقاله [English]

The purity and excellence of the intellect from the perspective of Muslim scholars and some of its effects and consequences

نویسنده [English]

• Mohsen movahedi asl

ph.D. student of the Islamic ph ilosophy and theology, qom uni movahedi114@yahoo.com

چکیده [English]

 
The wisdom of man is the real differenttia of man in relation to other animals, and all religious duties and human perfection are based on it.  The cleanness of the intellect in the theoretical and practical reason leads to the real prosperity of man.  The nature of the intellect is based on monotheism and is incompatible with multiplicity and employment. The cleansing of wisdom can be pursued in two respects. First: The wisdom of the intellect should not be illusory. Second: The discovery of the facts should not be limited to the extent; therefore, for cleanness and transcendence such ways as: thinking, withdrawing from habit, having all the same.  , Unity of self, presence and care are provided. When the intellect is purified and transcendent,, some of the effects emerg as mentioned: imagination, fantasy, influence on the intensity of conjecture, connection with active reason, promising miracles, attaining to monotheism;  For this reason, in this article, we will explain what the purity of the power of wisdom is, how it is obtained, and the effects of purity and transcendence on the human being are discussed.

 

کلیدواژه‌ها [English]

• The power of wisdom
• the purity and excellence of the power of wisdom
• monotheism