نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه فردوسی

چکیده

 مستمر بشر در طول تاریخ برای رسیدن به سعادت گویای آن است که دست‏یابی تمام و کمال به سعادت بدون پیروی از انسان کامل میسر نیست. انسان کامل که در این نوشتار امام است خود را عین فقر به خداوند متعال می‏داند و همین درک فقر او را به شناخت عمیقی که ملازم با این شناخت است یعنی معرفت نسبت به خداوند رهنمون و او را در نقطه اعتدال عقل نظری و عملی قرار می‏دهد. حدیث سلسلة‏الذهب به وجود اعتدال در امام و تناسب میان شرط (پیروی از امام) و مشروط (توحید) می‏پردازد و نشان می‏دهد نمونه کامل متخلق به اخلاق الهی امام است و عدم پیروی از او موجب می‏شود تا اعتقاد و اطاعت در جایگاه خود قرار نگرفته و به‏دلیل این سرپیچی که خود خلاف عدالت است، موجبات دوزخی‏شدن فراهم گردد. این نوشتار اعتدال امام و تناسب جایگاه شرط و مشروط در حدیث را تحلیل می‏کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

manifestation of justice in the holy Hadith of Golden Chain relying on transcendental philosophy

چکیده [English]

Analysis of continuous efforts to achieve well-being of mankind throughout history suggests that achieve full prosperity is not possible without following the perfect man. The perfect man is Imam in this article that knowes himself the same poverty to great God and that he would understand the deep understanding that poverty is associated with the recognition namely the knowledge of God leads and put him on the equinox theoretical and practical reasons. Hadith of Golden ChainIn deals to moderation of imam and proportionality of the condition (following of imam) and conditional (monotheism) and shows imam is the perfect example of divine morality and only one who have a divine ethics and failure to follow him causes to belief and obedience not in their place and because of this refusal, which is contrary to justice falling in hell. This article analyzes the moderation of imam and proportionality of the condition and conditional.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Reza Peace be upon him
  • Justice
  • theoretical and practical reasons
  • hadith of Golden Chain

نتیجه‏ گیری

حدیث سلسلةالذهب به بیان دو موضوع توحید و امامت می‏پردازد که معرفت نظری و التزام عملی به آنها موجبات ایمنی از عذاب الهی را فراهم می‏سازد. شناخت خداوند و امام به ‏عهده عقل نظری و اطاعت عملی از آن‏ها با عقل عملی میسر است. عقل نظری و عملی از حدود افراط و تفریط و اعتدال برخوردارند که در علم اخلاق به آن پرداخته‏اند و حد وسط قوای نظری و شهویه و غضبیه به‏ترتیب حکمت و عفت و شجاعت است که حدوسط این سه نیز عدل است. با قوه عالمه شناخت انسان نسبت به خود و به خداوند رخ می‏نماید؛ دو معرفتی که با هم تلازم دارند.

چنان‏چه انسان با شناخت از جایگاه بشر و جایگاه رب خویش از حدود خود در مقام نظر و عمل تجاوز نکند و تقوا ورزد یعنی هم اعتدال در نظر و هم اعتدال در عمل را رعایت نماید همان‏گونه که در این نوشتار بیان شد از آن‏جا که میان تقوا و معرفت به نفس و معرفت به رب تلازم وجود دارد با افزایش هریک از این سه، سایرین هم افزایش می‏یابند در این حالت انسان به‏جایی می‏رسد که متخلق به اخلاق الهی شده، در مراتب کمالی صعود می‏نماید و سعه وجودی می‏یابد تا بدان‏جاکه برای سیر او نمی‏توان مقامی معلوم قائل شد از این‏رو چنین وجودی قابلیت بالاترین معارف را داشته و از آن برخوردار می‏گردد.

این انسان کامل به حقایق آگاهی دارد و نه تنها در فکرش خطا و گناه ندارد که حتی تصور خطا و گناه به ذهنش خطور نمی‏کند از این‏رو در مقام نظر، هر معرفتی در تفکر امام در جایگاه خود قرار دارد چرا که خلاف آن بدین معنا خواهد بود که نفس او هنوز قابلیت دریافت علم در مرتبه خویش را ندارد و حال آن‏ که در سیر صعود به این مرحله باریافته است؛ و در عمل نیز چیزی جز اراده الهی را انجام نمی‏دهد زیرا تجلی عدالت به نحو اتم در اوست.

حدیث سلسلةالذهب شرط ایمن ماندن از عذاب الهی را پیامد اعتقاد به امام و عمل براساس سیره او معرفی می‏کند. از این‏رو اولاً آنچه موجب ایمنی از عذاب الهی است رعایت عدالت است و ثانیاً مصداق گفتاری و عملی عدالت امام است و ثالثاً امام به‏حق این تحقق عدالت را در گفتار خویش رعایت می‏کند و خود را شرط ایمنی معرفی می‏کند نه غیر خود را چرا که غیر معصوم، عادل نیست و پیروی از او موجب می‏شود که هرچیزی در جایگاه خود قرار نگیرد و در نتیجه ایمنی از عذاب الهی حاصل نیاید؛ بنابراین مصداق‏یابی عدالت (شرط ایمنی از عذاب که امام عدل است) در گفتار امام، خود، مصداقی از عدالت است و تناسب میان توحید و امامت به عنوان لازم و ملزوم نیز خود عدل است که در این حدیث شریف مشهود است.

قرآن کریم.
2 ابن‏سینا، (1385) الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغة.
3 اردبیلی، عبدالغنی، (1381) تقریرات فلسفه امام خمینی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
4 ابن صباغ مالکی، علی بن محمد بن احمد،( بی‏تا) الفصول المهمه فی معرفه احوال الائمه^، چاپ دوم، تهران: موسسه اعلمی .
5 ابن‏منظور، محمدبن مکرم، (1408) لسان العرب، داراحیاء التراث العربی، بیروت.
6 امین، محسن، (۱۴۰۳) أعیان الشیعة، دارالتعارف، بیروت.
7 ابن نوبخت، (1413) الیاقوت فی علم الکلام، قم: علی اکبر ضیایی.
8 جوادی آملی، عبدالله، (1389) ادب فنای مقربان، محقق محمد صفایی، چاپ هفتم، قم، انتشارات اسراء.
9 ___________، (1386) تفسیر انسان به انسان نظریه جدید پیرامون معرفت شناسی انسان. تحقیق و تنظیم محمد حسین الهی زاده، چاپ سوم، قم: اسراء.
10 ___________، (1386) رحیق مختوم، تحقیق حمیدپارسانیا، چاپ سوم، قم، انتشارات اسراء.
11 ___________، (1368) شرح حکمت متعالیه. اسفار اربعه. تهران: الزهراء.
12 ___________، (1393) منزلت عقل در هندسه معرفت دینی. چاپ هفتم، قم: نشراسراء.
13 راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1362) المفردات فی غریب القرآن. تهران: مکتبه المرتضویه.
14 زندیه، عطیه، (1392) «وجوه عقل و کارکردهای نظری و عملی آن در اندیشـة امـام خمینی&» پژوهشنامه متین سال پانزدهم. شماره 60، 97-119.
15 سبزواری، هادی.(1383). اسرار الحکم. مقدمه از استاد صدوقی و تصحیح از کریم فیضی. قم: مطبوعات دینی.
16 سیدرضی، (1364) نهج البلاغه، ترجمه و شرح علینقی فیض الاسلام، بی‏نا، قم.
17 صدوق، محمد بن علی،(۱۳۹۸) التوحید، محقق: هاشم حسینی، قم، جامعه مدرسین.
18 طباطبایی، سید محمد حسین.(1387) رسائل توحیدی. به کوشش سید هادی خسرو شاهی. قم: بوستان کتاب.
19 _____، محمد حسین.(1385) نهایۀ الحکمۀ، تصحیح و تعلیق غلامرضا فیاضی، چاپ سوم. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
20 فیومی، احمد بن ‏محمد. (1414) المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. چاپ دوم، قم: موسسه دار الهجره.
21 قندوزی حنقی، سلیمان بن إبراهیم، (۱۳۸۵) ینابیع المودّة، چاپ هشتم، قم: انتشارات محمّدی.
22 کاوندی، سحر، (1388) شناخت انسان از منظر ملاصدرا. گردآورنده رضا اکبری، جایگاه انسان در حکمت متعالی ملاصدرا، تهران: علم.
23 کلینی، محمدبن یعقوب، (1365) الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
24 مشکور، محمد جواد، (1978) فرهنگ تطبیقی عربی با زبان‏های سامی ‏و ایرانی. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
25 مفید، (1414) اوائل المقالات، بیروت: بی‏نا.
26 ملاصدرا، (1360) اسرار الآیات. تصحیح و مقدمه محمد خواجوی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
27 _____، (1410) الحکمۀ‏المتعالیۀ فی الاسفارالعقلیۀ‏الاربعۀ. بیروت: داراحیاء‏التراث‏العربی.
28 _____، (1387) المظاهرالالهیةفى اسرارالعلوم الکمالیة. مقدمه، تصحیح و تعلیق محمد خامنه‏ای. تهران: بنیاد حکمت ص