نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 ستادیار دانشگاه شیراز

2 دانشیار دانشگاه شیراز

چکیده

محمد نجاتی*
مرتضی صفدری نیاک**
وجود دغدغه های دین شناختی همواره در حوزه های مختلف تفکر صدرایی قابل رویت است. یکی از وجوه بارز آن را می‌توان در ذیل نگرش متفاوت وی به بحث های وجودی و معرفتی قوه خیال مشاهده نمود. در حوزه علم النفس، ملاصدرا با طرح وحدت خیال و حس مشترک، بر خلاف عموم فلاسفه، خیال را دارای سه شاخصه خلاقیت، تجرد مثالی و جامعیت اضداد می‌داند. از نظر وی در هنگام مرگ نفس به واسطه خلاقیت و جامعیت قوه خیال می‌تواند خصوصیاتی متناسب با مرتبه جدید را ایجاد و در خود حفظ نماید.
ملاصدرا با لحاظ عینیت مرگ و اشتداد جوهری، مرگ را مانع استدامه اشتداد نفس نمی‌داند و معتقد است نفس در مرتبه خیال به جهت وجدان خصایص برزخی و مادی می‌تواند به حرکت اشتدادی خویش پس از مرگ ادامه دهد و در نتیجه نیازی به تمسک به تناسخ ملکی نخواهد بود.
 


* عضو هیات علمی گروه فلسفه اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد بندر عباس .email:mnejati1361@yahoo.com


** عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی-واحد بندرعباس، email:nyakiamoli@yahoo.com

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ontological and epistemological explanation of imagination in Hekmate motalieh

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mohammad Hashem Pormula 1
  • Abdul Ali ashokr 2

1 Assistant Professor of Shiraz University

2 Associate Professor of Shiraz University

چکیده [English]

Mohammad nejati*
Morteda safdari niak**
 
The existence of theological concerns in sadra"s various spheres of thought is visible always. It can be seen following his different approaches to the discussion of ontological and epistemological imagination. Mulla Sadra knows Imagination has three characteristic creativity, abstraction and universality of opposites, unlike all philosophers with the unity of imagination and common sense in psychology. According to him, at death, the soul through creativity and universality of imagination can create properties According to new level and maintain in herself. Mulla Sadra does not know death preventing of soul's intensity with consideration unity of death and essential intensity and believes that soul in level of imagination can continue to her self-intensity movement, Because of the physical and Purgatorial characteristics and then not been need to the lap of physical reincarnation.
Key words:



 *Azad university of bandarabbas       email: mnejati1361@yahoo.com


 ** Azad university of bandarabbas       email:nyakiamoli@yahoo.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imagination
  • Common sense
  • creativity
  • universality of opposites
  • physical reincarnation

 

نتیجه‌گیری

مقاله حاضر به بررسی رویکرد بدیع ملاصدرا در باب قوه خیال و پیامدهای احتمالی آن پرداخته است. وی با تفکیک دو حوزه وجودی و معرفتی این قوه، در حوزه وجودی بر خلاف سایر فلاسفه به وحدت دو قوه حس مشترک و خیال معتقد شده است. صدرالمتالهین خیال را دارای سه شاخصه تجرد مثالی، خلاقیت و جامعیت اضداد می‌داند. از نظر صدرا، قوه خیال به جهت شاخصه های مذکور می‌تواند بسیاری از تناقضات و تعارضات ظاهری حوزه دین، از جمله مساله تناسخ ملکی را در خویش بر سازگاری و تراضی سوق دهد. از نظر وی نفس در مرتبه خیال واجد نیرویی اخروی و هم سنخ ملکوت می‌گردد که بر اساس آن نفس قادر خواهد بود صور حسی و خیالی را در خارج از صقع خویش ایجاد نماید.

از نظر صدرا در لحظه مرگ، نفس از برخی خصوصیات مادی و جسمانی مربوط به حیات دنیوی خویش خلع می‌شود اما این به معنای تجرد کامل نفس از خصوصیات مذکور نیست. زیرا نفس به واسطه شاخصه خلاقیت مرتبه خیال، خصوصیاتی متناسب با مرتبه جدید را ابداع و به واسطه شاخصه جامعیت در اجتماع امور متخالف، واجد خصوصیات مذکور می‌گردد. بر این اساس نفس پس از مرگ، به جهت وجدان خصوصیات برزخی و برخی خصوصیات کمالی مرتبه مادی، می‌تواند به حرکت استکمالی و اشتدادی خویش ادامه دهد و نیازی به رجوع به پیکر مادی دیگر در جهت استدامه اشتداد نخواهد داشت.

  1.  قرآن مجید.

    1. ابن سینا،حسین بن عبدالله(1375). النفس من کتاب الشفا،تحقیق حسن حسن زاده آملی، قم: بوستان کتاب.
    2. همو(1383). الاشارات و التنبیهات با شرح خواجه، تحقیق کریم فیضی، قم: مطبوعات دینی.
    3. همو(1363). المبدأ و المعاد، به اهتمام عبدا...  نورانی، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل.
    4. ارسطو(1369). در باره‌ نفس‌، با تعلیقات‌ تریکو، ترجمه‌ علیمراد داودی‌، تهران‌: انتشارات‌ حکمت‌.
    5. پترسون، مایکل و دیگران(1383)عقل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران: طرح نو، 1383.
    6. رادا کریشنان، سروپالی(1382). تاریخ فلسفه شرق و غرب، ترجمه خسرو جهانداری، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
    7. رازی، فخرالدین محمد بن عمر(1429). المباحث المشرقیه فی العلم الهیات و طبیعیات، قم: ذوی القربی.
    8. سهروردی، شهاب الدین یحیی(1380). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، آثار فارسی، تصحیح و مقدمه هانری کربن و دیگران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی.
    9. شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم(1382). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، قم: انتشارات بوستان کتاب، 1382.
    10. .همو(1429). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، قم: طلیعه النور .
    11. همو(1383). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    12. همو(1381). المبدا و المعاد، تصحیح و تحقیق محمد ذبیحی و دیگران، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    13. همو(1360). اسرار آلایات، تصحیح محمد خواجوی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
    14. همو(1378). المظاهر الالهیه، تصحیح و تحقیق محمد خامنه ای، تهران: صدرا.
    15. همو(1381). کسر اصنام الجاهلیه، تصحیح و تحقیق محسن جهانگیری، تهران: صدرا.
    16. صلیبا، جمیل(1366). فرهنگ فلسفی، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، تهران: انتشارات حکمت.
    17. کاپلستون، فردریک چارلز(1385). تاریخ فلسفه(یونان و روم)، ترجمه جلال الدین مجتبوی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی، 1385.
    18. کاکایی، قاسم(1391). وحدت وجود: به روایت ابن عربی و مایستر اکهارت، تهران: هرمس.
    19. کربن، هانری(1360). فلسفه ایرانی، فلسفه تطبیقی، ترجمه جواد طباطبائی، تهران: توس.
    20. فارابی(1371). التنبیه علی سبیل السعاده و التعلیقات و رسالتان فلسفیتان، تحقیق جعفرآل یاسین، تهران: حکمت.
    21. نجاتی، محمد، بهشتی، احمد(1390) «بررسی برخی پیامد های رویکرد نوین دو حوزه سینوی-صدرایی در معرفت شناسی قوه خیال»، معرفت فلسفی، شماره 34، صص63-84.
      1. The encyclopedia of religion and ethics, ed. James Hastings, Edinburgh: T. and T. Clark.
      2. The Encyclopedia of religion, ed. Marcia Elide, New York: Mac Millan1987