نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
زهرا خیراللهی[1]
مهمترین اصل در حوزۀ معرفت وشناخت، تبیین کمال انسان است. حکمت وجودی در انسان، ژرف تر از حکمت خلقت در سایر موجودات است، چرا که انسان وجود جامع وفرا گیری است نسبت به آن چه در عالم ملک وملکوت میگذرد. انسان عصاره لوح محفوظ وصراط مستقیم بین بهشت ودوزخ است.، بعد ملکوتی انسان سرّی است از اسرار الهی. و ظهوری است از خلافت الهی، که به حکم مظهریت«الظاهروالباطن»، می تواند درعالم ملک وملکوت، تصرف نماید. در این نوشتار، درصدد برآمدیم تاکمال انسان رااز منظرصدرالمتالهین بررسی نموده ومیزان هماهنگی دیدگاه ایشان را، با قرآن کریم مورد ارزیابی قرار دهیم. طبیعی است که با بررسی اجمالی دامنۀ کمال انسان ،خواننده انگیزش بیشتری یافته ودر کمال وسعادت خویشتن، گام های استوارتری بر خواهد داشت.
[1]. عضو هئیت علمی دانشگاه پیام نور. تاریخ دریافت:20/6/92؛ تاریخ پذیرش: 1/9/92 Zkheirolahi@yahoo.com
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The comparison and adaptation of the Holy Quran and Molla Sadra’s views about human perfechion
چکیده [English]
Zahra Kheirolahi[1]
Expounding man’s perfection is the most important principle in the field of knowledge and cognition. The philosophy of man’s creation is deeper than that of other creatures because man’s is a complete and comrehensive being vis-a’-vis whatever exists in matrerial world and Divine world. Man is essence of protected tablet and right path between paradise and hell. Man’s divine dimension is one of the divine mysteries and a manifestestation of divine vicegerency that can exert control in material world and Divine world according to the manifestation of the Apparent and the Concealed. The present paper tries to study man’s perfection fram Molla Sadra’s viewpoint and evaluate the harmony between his viewpoint and the Holy Quran. A brief review of man’s perfection domain will more encourage us to take storng steps in the way of our perfection and happiness.
[1] - Payam-e Noor university, Tehran, Iran Zkheirolahi@yahoo.com
کلیدواژه‌ها [English]
- Quran
- Mulla Sadra
- Soul
- Intellect
- perfection
- System
- creation
نتیجه
1- حکمت وجودی انسان در آفرینش، بسی شگفت تر از حکمت وجودی سائر کائنات است. 2-بین قوه واستعداد انسان تا فعلیت تام ،پلی به درازای بی نهایت کشیده شده است. 3-از مطالعۀخلقت انسان، بیش از سایر کائنات، می توان به وجود خدای هستی بخش پی برد. 4-روح انسان از وحدت جمعی واشتدادی بر خوردار است، به گونه ای که ممکن است، آثار رنگارنگ وچه بسامتضادی، از یک شخصیت با عظمت مشاهده شود. 5-از دید گاه قرآن، هدف از آفرینش انسان، رحمت الهی ودر نهایت تقرب هرچه بیشتر به ساحت پروردگار. 6- قرآن انسان رامستعد گذر از حجاب های ظلمانی ونورانی می داند، که در نتیجه می تواند به ژرفای هستی و اسرارعالم ملکوت راه یابد. 7- انسان کامل در قرآن خلیفه الله است، که مظهر جامع اسما وصفات الهی به شمار می رود. 8-انسان کامل، آینۀ تجلی پروردگاراست. بارامانت الهی را با قوت بر دوش کشیده ودرآزمون های بزرگ ودشوار، سرافراز بیرون آمده است. انسان کامل، اسطورۀ کمالات آمده وبه منزلۀ یک امت خواهد بود. 9-انسان کامل اسوۀ فرهیختگان گشته، ودرمعراج بر بال فرشتگان به پرواز در آمده است. 10-انسان کامل سرآمد پیشتازان گشته وعالی ترین مراتب قرب را با مقام محمود یک جا احراز نموده است. 11-جلای قلب در پرتو معرفت یقینی، نقش بارزی در معرفت ربوبی وکمال انسان خواهد داشت. 12-برخی در صدد لذات دنیوی وبرخی درصدد حور وقصور اخروی وبرخی در صدد رضوان الهی هستند. برترین فضیلت آن است، که انسان آینۀ قلب خویش را به گونه ای جلا بخشد، که در آن جز جمال الهی نمودار نباشد. 13- دیدگاه صدرا، در تبیین کمال انسان، علاوه بر نقطه نظرهای های بدیع خود، بر گرفته از اندیشمندان وحکمای پیشین است وهمچنین صدرا، ازآیات قران وبیانات پیشوایان بزرگ اسلام بهره وافر برده است. 14-دید گاه های صدرا، به طور کلی همسوی با قرآن، وروایات است. که دراین نگرش به عنوان «نقاط اشتراک»، مورد مقایسه وارزیابی قرار گرفته است. 15- به نظر نگارنده برخی از دیدگاه های صدرا، با قرآن وروایات همسوئی ندارد، که به عنوان«نقاط اختلاف»، مطرح گشته و مورد نقد وارزیابی قرار گرفته است.
- آلوسی،سید محمود، «روح المعانی»، چاپ چهارم، بیروت ، دار احیاءالتراث العربی،1405ق،1985م.
- آندلسی، ابوحیان، محمد بن یوسف، «بحر المحیط فی التفسیر»، تحقیق صدقی، محمد جمیل،بیروت،ناشر:دارالفکر،1420ق.
- آمدی،عبدالواحد، «تصنیف غررالحکم ودررالکلم»، تحقیق مصطفی درایتی،قم،مکتب الاعلام الاسلامی،1380ش.
- ابن ابی الحدید،عزالدین، «شرح نهج البلاغه»، تحقیق محمد ابالفضل ابراهیم،قم،دارلکتب العلمیه،1378ش؛1959م.
- امین الاسلام طبرسی، فضل بن سهل، «مجمع البیان فی تفسیر القرآن»، چاپ اول،بیروت،دارالمعرفة،1406ق؛1986م.
- انصاری،علی، «صحیفه سجادیه»، دمشق،انتشارات:سفارت جمهوری اسلامی ایران،1419ق؛1999م.
- بحرانی،سیدهاشم، «البرهان فی تفسیر القرآن»، تهران،انتشارات: بنیادبعثت،1416ق.
- جوادی آملی،عبدالله، «تفسیر موضوعی قرآن کریم»، چاپ سوم،قم،مرکز نشر اسراء، 1381ش.
- حافظ، محمد بن یزید، «سنن ابن ماجه»، تحقیق محمدفؤاد عبدالباقی، بیروت، انتشارات: دارالکتب العلمیه، بی تا.
- حسن زاده آملی،حسن، «انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه»، چاپ دوم،بی جا،انتشارات: بنیاد نهج البلاغه،1361ش.
- دیوانی، امیر، «حیات جاودانه»، چاپ اول،قم، انتشارات:معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی، 1376ش.
- رازی، فخرالدین، «تفسیر کبیر»، چاپ اول،بیروت،داراحیاءالتراث العربی،1429ق،2007م.
- رحیمی،محمد کریم، «مقالۀ: ارتباط روح و بدن»، سایت انجمن علمی فلسفه وحکمت اسلامی،بی تا.
- راغب اصفهانی، حسن بن محمد، «الذریعة»، تحقیق:دکترسیدعلی میرلوحی، چاپ اول،اصفهان،انتشارات:دانشگاه اصفهان،1376ش.
- زمخشری،محمود بن عمر، «تفسیر کشاف»، بی جا،نشرادب الحوزه، بی تا.
- سیدالشریف رضی، «نهج البلاغه»، تحقیق دکتر صبحی صالح،بیروت،انتشارات:بی نام،1387ق.
- شوکانی، محمد علی، «فتح القدیر»، چاپ اول،دمشق،ناشر:دار ابن کثیر،1414ق.
- شیخ اشراق، «مجموعۀ مصنفات»، چاپ دوم،تهران،ناشر:موسسۀمطالعات وتحقیقات فرهنگی،1375ش.
19. صائن الدین، علی بن محمدالترکه، «تمهید القواعد»، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی،چاپ دوم،تهران،انتشارات انجمن حکمت وفلسفه ایران،1360ش.
- صدرای شیرازی،محمد بن ابراهیم، «اسرار الآیات»، تصحیح محمد موسوی، تهران،انتشارات: حکمت،1385ش.
- ــــــــــ ، «اسفار العقلیة الاربعة»، تهران، انتشارات: دارالمعارف الاسلامیة،1378ق.
- ــــــــــ ، «الحاشیه علی الهیات الشفاء»، انتشارات بیدار، بی تا.
- ــــــــــ ، «رساله سه اصل»، تصحیح دکتر سید حسین نصر،تهران، انتشارات: دانشگاه تهران،1340ش.
24. ــــــــــ ، «شرح اصول کافی» ج1،تصحیح محمد خواجوی،چاپ اول،تهران، انتشارات: موسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی،وابسته به وزارت فرهنگ وآموزش عالی،1366ش.
- ــــــــــ ، «شواهدالربوبیه»، تعلیق وتصحیح سید جلال الدین آشتیانی،چاپ اول،انتشارات: دانشگاه مشهد،1346ش.
- ــــــــــ ، «عرشیة»، تصحیح وترجمه غلامحسین آهنی،تهران،انتشارات:مولی،1361ش.
- ــــــــــ ، «کسر اصنام الجاهلیه»، تصحیح دکتر جهانگیری،چاپ اول،تهران،انتشارات:بنیاد حکمت صدرا،1381ش.
- ــــــــــ ، «المبدء والمعاد»، تصحیح سید جلال آشتیانی،تهران،انتشارات:انجمن حکمت وفلسفۀ ایران،1354ش.
30. ــــــــــ ، «مفاتیح الغیب»، تعلیقات مولی علی نوری،تصحیح محمد خواجوی،چاپ اول، تهران،انتشارات: موسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی،وابسته به وزارت فرهنگ وآموزش عالی،1363ش.
- ــــــــــ ، «الواردات القلبیة فی معرفةالربوبیة»، تصحیح وترجمه دکتر:احمد شفیعی ها،تهران ،انتشارات:انجمن فلسفه ایران،1358ش.
- صدوق،محمدبن علی، «معانی الاخبار»، تصحیح علی اکبرغفاری،قم،انتشارات جامعه مدرسین1361ش.
- طباطبائی،محمد حسین،«تفسیر المیزان»، چاپ سوم،قم،مؤسسِۀ مطبوعاتی اسماعیلیان،1392ق؛1973م.
- طریحی،فخرالدین، «مجمع البحرین»، تحقیق سید احمد حسینی،چاپ دوم،تهران،دفتر نشرفرهنگ اسلامی،1367ش.
- علامۀحلی،حسن بن یوسف، «کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد»، تصحیح حسن زادۀآملی، قم، نشر اسلامی،1407ق.
- عیناثی، سید محمد، «آداب النفس»، تحقیق سید کاظم موسوی، تهران، انتشارات: حیدری، 1380ق.
- غزالی،ابو حامدمحمد، «احیاء علوم الدین»، تحقیق سید ابراهیم،چاپ اول،قاهره،انتشارات دارالحدیث،1412ش،1992م.
- فیض کاشانی،محسن، «الحقایق»، تحقیق محسن عقیل،چاپ اول،انتشارات:دارالکتب الاسلامیه،1409ق.
- قرطبی،محمدبن احمد، «الجامع لاحکام القرآن»، تصحیح شیخ هشام،چاپ اول،بیروت ،دار احیاءالتراث العربی، 1422ق.
- قیصری،محمد داود، «شرح فصوص الحکم محی الدین العربی»، به کوشش سید جلال الدین آشتیانی،چاپ اول، انتشارات علمی فرهنگی، 1375ش.
- کاپلستون،فردریک چارلز، «تاریخ فلسفه»، ترجمه سید جلال مجتبوی،چاپ هشتم،تهران،انتشارات علمی فرهنگی،1388ش.
- کلینی،محمد بن یعقوب، «اصول کافی»، بیروت،انتشارات: دارالاضواء،1405ق؛1985م.
- کمال الدین،میثم بن علی، «شرح نهج البلاغه»، چاپ اول ،قم،انتشارات:دفتر تبلیغات اسلامی قم،1362ش.
- گنابادی، سلطان محمد، «تفسیر بیان السعاده فی مقامات العباده»، چاپ دوم، بیروت، انتشارات: موسسه الاعلمی، 1408ق.
- مجلسی، محمد باقر، «بحارالانوار»، چاپ پنجم ،تهران،انتشارات:دارالکتب الاسسلامیه،1382ش.
- مدرسی،سید محمد رضا، «فلسفه اخلاق»، چاپ دوم،تهران ،انتشارات:سروش،1376ش.
- مغنیه،محمد جواد، «فی ظلال نهج البلاغة»، چاپ اول ،بیروت،دارالعلم للملایین،1972م.
- مکارم،ناصرودیگران، «تفسیر نمونه»، چاپ بیست وپنجم،تهران ،انتشارات: دارالکتب الاسلامیه،1386ش.
- مکی، «الجانب الغربی فی حل مشکلات شیخ محی الدین بن عربی»، به اهتمام وحواشی نجیب مایل هروی،تهران،انتشارات: مولی،1364ش.
- نراقی،محمد مهدی، «جامع السعادات»، چاپ سوم،نجف،مطبعة النجف،1383ق.
- نصری،عبدالله، «سیمای انسان کامل در مکاتب»، چاپ چهارم،تهران،انتشارات:دانشگاه علامه طباطبا ئی،1376ش.
- نصیرالدین طوسی،محمدبن فخرالدین، «اخلاق ناصری»، چاپ دوم،تهران انتشارات:خوارزمی،1360ش.
- واعظی، دکتر سید حسین، «مرغ باغ ملکوت»، چاپ اول، اصفهان، انتشارات: دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، 1385ش.
)