در این مقاله با تکیه بر سنت روایی اسلام به بررسی امکان، چگونگی و ویژگیهای رشد عقلی انسان در روزگار ظهور میپردازیم. این مبحث از آن رو اهمیت دارد که گاهی مشاهده میکنیم با توجه به اوصاف نیکوی جامعه مهدوی و زیباییها و دلرباییهای آن، مسئلة رشد و کمال عقلی در حاشیه قرار میگیرد یا با نادیده انگاشتن این مسئله، امور جملگی به دست اعجاز سپرده میشود. در این نوشتار میکوشیم با روش تحلیلی توصیفی جایگاه و منزلت رشد عقلی و فکری آدمی در منظومة مهدوی را مشخص کنیم و ضمن حفظ مقام اعجاز، چند عنصر تعیینکننده را مورد تأکید قرار دهیم: عنصر اختیار و اراده آزاد آدمی، عنصر سنن تغییر ناپذیر نظام هستی و سرانجام عنصر تکالیف و مسئولیتهای انسان. در نهایت با امید به آیندهای روشن و با هدف عمقبخشی به معارف مهدوی نتیجه میگیریم رشد و کمال عقلی و فکری انسان امری اکتسابی - موهبتی است و بر پایه آن به دو شاخص عمده بازگشت به قرآن و بازگشت به فطرت اشاره میکنیم. این دو شاخص چراغ راه آدمی در مسیر رشد عقلانی او به شمار میآیند.
[1]. دانشیار گروه معارف اسلامی دانشگاه قم ma_akhaviyan@yahoo.com
تازه های تحقیق
نتیجه گیری
بر اساس روایات، عصر ظهور دارای مختصات و ویژگیهای منحصر به فردی است از آن جمله رشد عقلی و توانایی بشر است. در خصوص علت توانمندی و دانایی بشر در عصر ظهور، آرا و استدلالهای متعددی طرح و بررسی شد. در فرهنگ دینی ما دنیا میتواند مدرسه رشد باشد و خداوند متعال با توجه به ظرفیت انسانها در هر عصری وسایل رشد را ـ چه از درون و چه از بیرون ـ برای آنها مهیّا کرده است. نمونة بارز درونی آن عقل است و نمونه بارز بیرونی آن انبیا و اولیا هستند. روند رشد انسانها همان گونه که در قرآن و فرهنگ جامع روایی ما آمده است، به مدینة فاضلهای به نام جامعه مهدوی منتهی خواهد شد. انسان از طریق پیمودن مدار این جامعه با منظومه هستی هماهنگ میشود. یکی از خصوصیات مهم آن جامعه رشد عقلی آن است. در این باره روایتی وجود دارد که نشان میدهد که چگونگی رشد عقلانی با اعجاز اتفاق خواهد افتاد؛ اما به دو دلیل نمیتوانیم همه امور بهخصوص رشد عقلی را موکل به اعجاز صرف بدانیم:
1. چنین امری با ساختار عالم هستی و نظام تربیتی آن سازگار نیست.
2. این مسأله با جایگاه اعجاز و عناصر زیرمجموعة آن (عنصر اختیار انسان، عنصر سنن تغییرناپذیر نظام هستی و عنصر تکلیف و مسئولیت انسان) هماهنگی ندارد.
از طرف دیگر، روایاتی درباره وقوع امور خارقالعاده پس از ظهور امام زمان(عج) در دست است. این روایات نشان میدهد شرایط و مناسبات آن دوره، ویژگیهای خاصی دارد که ما از آنها بیاطلاعیم و آن ویژگیها نیز از سنن الهی هستند؛ لذا نمیتوانیم چگونگی رشد عقلانی را صرفاً در دایرة سیر طبیعی بنگریم؛ پس با توجه به آنچه در این مقاله بیان کردیم، چگونگی رشد عقلانی را موهبتی ـ اکتسابی میدانیم
Age of the Advent and intellectual growth of humanbeing
نویسندگان [English]
MohammadAli Akhaviyan
Associate Professor of Islamic thought department in Qom University.
چکیده [English]
In this article, based on the Islamic narrative tradition, we examine the possibility, the ways, and characteristics of rational and intellectual growth of human being at the time of advent. This topic is important because we sometimes observe that, given the good qualities of the Mahdism community and its beauty and charm, the issue of rational perfection and development is marginalized, or, by ignoring this issue, all things are handed over to miracles. In this article, we, by descriptive analytical method, try to determine the status and dignity of human intellectual and rational development in the Mahdavi system. And while maintaining the miracle status, we emphasize some of the decisive elements: The element of free will, the element of the unchangeable traditions of the system of being and eventually the element of the duties and responsibilities of man.Finally,hoping for a better and brighter future, and with the aim of deepening Mahdavi learnings and instructions, we come to the conclusion that the intellectual and rational growth of human being is an acquired and blessed thing, and based on this, we refer to two major indicators of returning to the Quran and returning to innate disposition. These two indicators are the light of human beings on the path to rational growth and perfection.
کلیدواژه‌ها [English]
Intellectual Growth, Age of Advent, Mahdism, Free Will
مراجع
قرآن کریم
نهج البلاغه
1. آمدی، عبدالواحد، (1335)، غرر الحکم و درر الکلم، ترجمه: محمدعلی انصاری، تهران، چاپ افست.
2. ابنبابویه، محمد بن علی، (1395ق)، کمال الدین و تمام النعمه، قم، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم.
3. الهینژاد، حسین، (1386)، مهدویت و عقلگرایی، فصلنامة علمی ـ تخصصی انتظار موعود، ش21.
4. امامی کاشانی، محمد (1386)، خط امان: پژوهشی در موعود ادیان، مشهد: آستان قدس رضوی.
5. امینی، ابراهیم، (1380)، گفتمان مهدویت، قم: مؤسسه فرهنگی انتظار نور، چاپ اول.
6. جوادی آملی، عبدالله (1388)، امام مهدی موجود موعود×، قم: نشر اسراء، چاپ چهارم.
7. ـــــــــــــــــــ، (1387)، تفسیر تسنیم، قم، نشر اسراء، چاپ اول.
8. ـــــــــــــــــــ، (1384)، فطرت در قرآن، قم، نشر اسراء، چاپ سوم.
ابتدای صفحه