نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه علوم قرآن و حدیث پردیس قم دانشگاه تهران
2 گروه علوم قرآن پردیس فارابی دانشگاه تهران
3 گروه علوم قرآن، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، قم ایران
چکیده
تازه های تحقیق
نتیجه گیری
نامها و اوصاف قرآنی قیامت در تربیت عقل نظری چندین نقش ایفا میکند انسان به یاری عقل نظری، ناپایداری دنیا و امکان و ضرورت وجود سرای دیگر را درمییابد و نامها و اوصاف قرآنی قیامت این دریافت عقلانی را با بیان حقانیت قیامت و دگرگونیهای آستانهی قیامت تأیید و تثبیت مینماید.گرچه عقل نظری انسان، توحید عبادی را درک میکند؛ ولی ممکن است در اثر محیط و جو فکری حاکم بر آن، عقل در پرده غفلت واقع شود انسان متمایل به کفر شود. در این صورت نامها و اوصاف قرآنی قیامت نقش غفلتزدایی دارد؛ چرا که قیامت، عرصهی ظهور همهی حقایق است و انسان به واقع میبیند که کفر و شرک پوچ بودند و هیچ گونه ارزش و اعتباری ندارند. توجه و انس به این آیات غفلت را برطرف میکند.همچنین عقل نظری انسان، حقانیت قیامت را درک میکند؛ ولی ممکن است، عقل انسان در اثر میل به آزادی بی حد و مرز و بدون بازخواست، نسبت به آن غفلت ورزد. در این صورت آیات نامها و اوصاف قیامت بر حتمی بودن وقوع آن تأکید میکند و به این ترتیب، غفلت را از بین میبرد. به علاوه عقل نظری گرچه درک میکند که غیر از خدا کس دیگری مالکیت ندارد؛ امّا انسان به دلیل انس دائمی با اسباب گوناگون دچار غفلت میشود و آنها را نیز به طور مستقل موثر میشمرد. در این حالت نامها و اوصاف قرآنی قیامت با بیان دگرگونیها و سلب مالکیت انسان حتی نسبت به اعضای خود غفلتزدایی میکند. عقل نظری انسان به طور کلّی اقتضای درک جزئیات امور و از جمله جزئیات تغییرات اصل ناپایداری دنیا را ندارد. نامها و اوصاف قرآنی قیامت، این جزئیات را بیان میکند. عقل نظری آدمی، اصل امکان و ضرورت وجود سرای دیگر در ورای دنیا را درک میکند؛ ولی درک جزئیات آن خارج از قلمرو عقل است. نامها و اوصاف قرآنی قیامت، این جزئیات را از جمله شهادت اعضای بدن را آموزش میدهد.
علاوه بر عقل نظری، نامها و اوصاف قرآنی قیامت در تربیت عقل عملی نیز تأثیرگذار است. عقل عملی، زشتی ستم را درک میکند. همچنین درک میکند که جزا باید به اندازهی عمل باشد. عقل عملی درک میکند که بدی، جزا دارد و نیکی پاداش دارد؛ ولی گاه عقل دچار غفلت شده و انسان فراموش میکند که ظلم موجب پشیمانی است و مجازات شدن به جای دیگری، عین ظلم است و به این ترتیب به ستم میپردازد. نامها و اوصاف قرآنی قیامت این غفلت را بر طرف کرده و بیان میکند که پشیمانی ستمکار به حالش سودی ندارد و خود ستم عیناً به ستمکار به عنوان عذاب برگردانده میشود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
The Noble Qur’ān mentions the Resurrection Day with different names and attributes. This wise diversity is in line with the goals of the Qur’ān and is provided to guide and train the human. An existential dimension of the human is his theoretical and practical intellect and cognition. This article aimed at finding out the role of the Resurrection Day names and attributes in the training of the human intellect. To this end, a library research method was adopted in which the data was collected through electronic note taking. At the end, it was concluded that the use of these names and attributes in the training of the theoretical intellect causes the human to choose the divine path in a totally intellectual manner, consider God as the true owner of all existence, understand the Resurrection Day as a definite reality, and recognize the instability of the worldly life. Moreover, the use of these names and attributes in training the practical intellect helps the human's practical intellect – which understands the goodness and evilness of different acts in a general manner – to recognize the divine justice and God's favor. All in all, the names and attributes of the Resurrection Day have a role in stabilization, correction, education, and admonition of the intellectual dimension of the human.
کلیدواژه‌ها [English]
قرآن کریم.
1-ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414ه.ق)، لسان العرب، با تحقیق جمال الدینمیر دامادى، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع- دار صادر، چ3.
2-ابوالفتوح رازى، حسین بن على، (1408ه.ق)، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، با تحقیق محمد جعفر یاحقى و محمد مهدى ناصح، مشهد، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى.
3-البیضاوی، عبد الله بن عمر، (1418ه.ق)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، با تحقیق محمّد عبد الرحمن المرعشلى، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
4-جوادی آملی، عبد الله، (1380)، معاد در قرآن، با تنظیم علی زمانی قمشهای و ویرایش علی اسلامی، قم، مرکز نشر اسراء، چ2.
5-ــــــــــــــ، (1391)، تسنیم (تفسیر قرآن کریم)، با ویرایش سعید بند علی، قم، اسراء.
6-حجّتی، سیّد محمدباقر، (1366ه.ش)، مسائل تربیّتی اسلام، بیجا، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
7-راغب اصفهانى، حسین بن محمّد (1412ه.ق)، مفردات ألفاظ القرآن، با تحقیق صفوان عدنان داوودى، بیروت- دمشق، دار القلم- الدار الشامیة.
8-ربانى گلپایگانى، على (1418ه.ق)، القواعد الکلامیة، قم، مؤسسة الإمام الصادق×.
9-زمخشرى، محمود (1407ه.ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی، چ3.
10-سبحانى، جعفر (1385)، الإیمان و الکفر فی الکتاب و السنة، قم، مؤسسه امام صادق×، چ2.
11-سیّد قطب، سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی، (1412ه.ق)، فى ظلال القرآن، بیروت- قاهره، دارالشروق، چ17.
12-شریعتمداری، علی، (1366)، اصول و فلسفه تعلیم و تربیّت، تهران، بینا، چ2.
13-شعرانى، ابو الحسن، (بیتا)، شرح فارسى تجرید الاعتقاد، تهران، انتشارات اسلامیه.
14-طالقانى، محمد نعیم، (1411ه.ق)، منهج الرشاد فی معرفة المعاد، با تحقیق رضا استادى، مشهد، آستان قدس رضوى.
15-طباطبایى، سید محمّد حسین (1417ه.ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرّسین حوزه علمیهی قم، چ5.
16-طبرسى، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، با تحقیق محمّد جواد بلاغى، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چ3.
17-طوسى، محمّدبن حسن، (بیتا)، التبیان فى تفسیر القرآن، با تحقیق احمد قصیر عاملى، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
18-عمید، حسن، (1362)، فرهنگ فارسی عمید، تهران، انتشارات امیرکبیر، چ18.
19-فراهیدى، خلیل بن أحمد، (1409ه.ق)، کتاب العین، قم، نشر هجرت، چ2.
20-فخررازى، محمّدبن عمر، (1420ه.ق)، مفاتیح الغیب، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چ3.
21-لاهیجى، فیاض، (1383)، گوهر مراد، با مقدمه زین العابدین قربانى، تهران، نشر سایه.
22-محقق سبزوارى، (1383)، أسرار الحکم، با مقدمه از استاد صدوقى و تصحیح از کریم فیضى، قم، مطبوعات دینى.
23-محمّدی ریشهری، (1366)، درسهایی از اصول عقاید اسلامی، با ویراستاری مرتضی شفیعی شکیب، بیجا، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
24-مصباح یزدی، محمّدتقی، (1386)، آموزش عقاید، بیجا، سازمان تبلیغات اسلامی، چ28.
25-مطهّری، مرتضی، (1362)، تعلیم و تربیّت در اسلام، تهران: انتشارات الزهرا.
26-مظفر، محمدرضا، (1286ه.ق)، اصول الفقه، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چ2.
27-مکارم شیرازى، ناصر و دیگران، (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
28-مکارم شیرازی، ناصر، المعاد و العالم الآخرة، نرم افزار آثار مکارم.
)