نجارزادگان, فتح الله, حسینی کوهساری, سید اسحاق, کیوان نژاد نجف آبادی, نجمه. (1397). نقش نامها و اوصاف قرآنی قیامت در تربیت عقل نظری و عملی. عقل و دین, 10(18), 175-195.
فتح الله نجارزادگان; سید اسحاق حسینی کوهساری; نجمه کیوان نژاد نجف آبادی. "نقش نامها و اوصاف قرآنی قیامت در تربیت عقل نظری و عملی". عقل و دین, 10, 18, 1397, 175-195.
نجارزادگان, فتح الله, حسینی کوهساری, سید اسحاق, کیوان نژاد نجف آبادی, نجمه. (1397). 'نقش نامها و اوصاف قرآنی قیامت در تربیت عقل نظری و عملی', عقل و دین, 10(18), pp. 175-195.
نجارزادگان, فتح الله, حسینی کوهساری, سید اسحاق, کیوان نژاد نجف آبادی, نجمه. نقش نامها و اوصاف قرآنی قیامت در تربیت عقل نظری و عملی. عقل و دین, 1397; 10(18): 175-195.
نقش نامها و اوصاف قرآنی قیامت در تربیت عقل نظری و عملی
3گروه علوم قرآن، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، قم ایران
چکیده
قرآن کریم از رخداد قیامت با نامها و اوصاف گوناگون یاد میکند. این تنوّع حکیمانه، همسو با هدف قرآن و در راستای هدایت و تربیت آدمی است. یکی از ابعاد وجودی انسان، عقل یا نیروی ادراکی نظری و عملی او است. این مقاله درپی پاسخ به این پرسش است که نامها و اوصاف قیامت در تربیت عقل انسان چه نقشی ایفا میکند. در پایان چنین به دست آمد که این نامها و اوصاف در تربیت عقل نظری موجب میشود تا انسان به صورت کاملا عقلانی راه ایمان را برگزیند و خدا را مالک حقیقی همهی هستی بداند و قیامت را به عنوان یک واقعیت حتمی درک کند و ناپایداری دنیا را درک نماید. همچنین در تربیت عقل عملی موجب میشود تا عقل عملی انسان -که کلیت خوبی و بدی اعمال را درک میکند- عدالت و تفضل الهی را درک نماید. در مجموع نامها و اوصاف قیامت در تثبیت، تصحیح، تعلیم و تذکار بُعد عقلی ایفای نقش میکنند.
تازه های تحقیق
نتیجه گیری
نامها و اوصاف قرآنی قیامت در تربیت عقل نظری چندین نقش ایفا میکند انسان به یاری عقل نظری، ناپایداری دنیا و امکان و ضرورت وجود سرای دیگر را درمییابد و نامها و اوصاف قرآنی قیامت این دریافت عقلانی را با بیان حقانیت قیامت و دگرگونیهای آستانهی قیامت تأیید و تثبیت مینماید.گرچه عقل نظری انسان، توحید عبادی را درک میکند؛ ولی ممکن است در اثر محیط و جو فکری حاکم بر آن، عقل در پرده غفلت واقع شود انسان متمایل به کفر شود. در این صورت نامها و اوصاف قرآنی قیامت نقش غفلتزدایی دارد؛ چرا که قیامت، عرصهی ظهور همهی حقایق است و انسان به واقع میبیند که کفر و شرک پوچ بودند و هیچ گونه ارزش و اعتباری ندارند. توجه و انس به این آیات غفلت را برطرف میکند.همچنین عقل نظری انسان، حقانیت قیامت را درک میکند؛ ولی ممکن است، عقل انسان در اثر میل به آزادی بی حد و مرز و بدون بازخواست، نسبت به آن غفلت ورزد. در این صورت آیات نامها و اوصاف قیامت بر حتمی بودن وقوع آن تأکید میکند و به این ترتیب، غفلت را از بین میبرد. به علاوه عقل نظری گرچه درک میکند که غیر از خدا کس دیگری مالکیت ندارد؛ امّا انسان به دلیل انس دائمی با اسباب گوناگون دچار غفلت میشود و آنها را نیز به طور مستقل موثر میشمرد. در این حالت نامها و اوصاف قرآنی قیامت با بیان دگرگونیها و سلب مالکیت انسان حتی نسبت به اعضای خود غفلتزدایی میکند. عقل نظری انسان به طور کلّی اقتضای درک جزئیات امور و از جمله جزئیات تغییرات اصل ناپایداری دنیا را ندارد. نامها و اوصاف قرآنی قیامت، این جزئیات را بیان میکند. عقل نظری آدمی، اصل امکان و ضرورت وجود سرای دیگر در ورای دنیا را درک میکند؛ ولی درک جزئیات آن خارج از قلمرو عقل است. نامها و اوصاف قرآنی قیامت، این جزئیات را از جمله شهادت اعضای بدن را آموزش میدهد.
علاوه بر عقل نظری، نامها و اوصاف قرآنی قیامت در تربیت عقل عملی نیز تأثیرگذار است. عقل عملی، زشتی ستم را درک میکند. همچنین درک میکند که جزا باید به اندازهی عمل باشد. عقل عملی درک میکند که بدی، جزا دارد و نیکی پاداش دارد؛ ولی گاه عقل دچار غفلت شده و انسان فراموش میکند که ظلم موجب پشیمانی است و مجازات شدن به جای دیگری، عین ظلم است و به این ترتیب به ستم میپردازد. نامها و اوصاف قرآنی قیامت این غفلت را بر طرف کرده و بیان میکند که پشیمانی ستمکار به حالش سودی ندارد و خود ستم عیناً به ستمکار به عنوان عذاب برگردانده میشود.
The Noble Qur’ān mentions the Resurrection Day with different names and attributes. This wise diversity is in line with the goals of the Qur’ān and is provided to guide and train the human. An existential dimension of the human is his theoretical and practical intellect and cognition. This article aimed at finding out the role of the Resurrection Day names and attributes in the training of the human intellect. To this end, a library research method was adopted in which the data was collected through electronic note taking. At the end, it was concluded that the use of these names and attributes in the training of the theoretical intellect causes the human to choose the divine path in a totally intellectual manner, consider God as the true owner of all existence, understand the Resurrection Day as a definite reality, and recognize the instability of the worldly life. Moreover, the use of these names and attributes in training the practical intellect helps the human's practical intellect – which understands the goodness and evilness of different acts in a general manner – to recognize the divine justice and God's favor. All in all, the names and attributes of the Resurrection Day have a role in stabilization, correction, education, and admonition of the intellectual dimension of the human.
کلیدواژه‌ها [English]
Intellect, Training, Resurrection Day attributes, the Qur’ān
مراجع
قرآن کریم.
1-ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414ه.ق)، لسان العرب، با تحقیق جمال الدینمیر دامادى، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع- دار صادر، چ3.
2-ابوالفتوح رازى، حسین بن على، (1408ه.ق)، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، با تحقیق محمد جعفر یاحقى و محمد مهدى ناصح، مشهد، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى.
3-البیضاوی، عبد الله بن عمر، (1418ه.ق)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، با تحقیق محمّد عبد الرحمن المرعشلى، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
4-جوادی آملی، عبد الله، (1380)، معاد در قرآن، با تنظیم علی زمانی قمشهای و ویرایش علی اسلامی، قم، مرکز نشر اسراء، چ2.
ابتدای صفحه