نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
عباس ایزدپناه[1]
اصغر آقایی[2]
این تحقیق در تلاش است تا با بررسی اجمالی موضوعات مختلف کلامی و فلسفی که با علیت رابطهای مستقیم دارند، دایره بسیار گسترده این بحث را روشن کند تا در پرتو آن به اهمیت شگرف بحث علیت برسیم. روشن است که از یک سو میان مسأله علیت با مسائل کلامی مانند اراده الهی، اختیار انسان و اعجاز و از سوی دیگر میان آن و برخی مسائل فلسفی و عرفانی چون قاعده الواحد و وحدت وجود، ارتباطی وثیق وجود دارد لذا شایسته است که به بحث علیت نگاهی ویژه شود تا با فهم دقیق مسئله علیت و ضرورت علّی، دشواری و نکات مبهم بسیاری از این موضوعات آشکار شده و سوالات و شبهات فراوانی پیرامون آنها از میان برداشته شود.
[1] . استادیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه قم abbas_Izadpanah@yahoo.com
[2] . دانشجوی دکتری دانشگاه زنجان a.aqaei@yahoo.com
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
The place of principle of causality in Islamic theology
چکیده [English]
Abbas Izad panah[1]
Asghar Aghaee[2]
Abstract
In this paper we have examined various theological and philosophical issues which are directly linked to causality, with the intention to enlighten on the wide spectrum and importance of this subject. It is clear that on one hand, causality is closely related to theological subjects such as, the Will of God, Human Will, and Miracles, and on the other hand, philosophical and mystical issues such as, Qa’edat ul-wahed, and Unity of Existence. Therefore, it is significant to show special attention to causality in order to understand its arduousness and the ambiguities which hover around it, and discover the answer to the many doubts and questions which are raised, by fully understanding this subject and its importance.
[1]. Qom university, Qom, Iran. abbas_Izadpanah@yahoo.com
[2]. PHD student in Zanjan university, Zanjan, Iran . a.aqaei@yahoo.com
کلیدواژهها [English]
- causality
- Will of God
- Choice
- miracle
- God’s Tradition
نتیجه
در ابتدای این بررسی نهائی لازم است تاکیدی دوباره بر این نکته شود که این مقاله تنها در پی تبیین گستره بسیار وسیع مسئله علیت است، گسترهای که موضوعات بسیار مهم کلامی، فلسفی و عرفانی را شامل میشود؛ لذا به همین اشاره و بررسی اجمالی مسائل مختلف مرتبط با علیت اکتفا نموده است. با توجه به این نکته باید گفت:
رابطه علی، تنها یک بحث نظری صرف نیست بلکه با فهم دقیق این قاعده به چگونگی روابط و احکام میان اشیا و موجودات پی خواهیم برد و دیگر نخواهیم پذیرفت که هیچ ضرورتی میان اشیائی که علت و معلول نام گرفتهاند وجود ندارد و با این اشکال مواجه نخواهیم شد که چگونه میتوان به درستی و با قاطعیت و کلیت حکم نمود که شیئی از شیء دیگر صادر میشود و سنخیت میان علت و معلول، امری قابل فهم خواهد بود و با توجه به این سنخیت دیگر نخواهیم پذیرفت که صدور هر معلولی از هر علتی ممکن است و خواهیم پذیرفت وجود معلول با وجود علتش ضرورت مییابد، و با قاطعیت به وجود احکامی کلی حکم خواهیم کرد و اینکه قضیه «معلول واحد از علت واحد صادر میشود» قضیهای صادق و قابل فهم خواهد بود و معیّت میان فاعل و فعل و محرک و متحرک، بدون هیچ جبری، پرواضح و پر معنی خواهد بود و غایتمندی عالم و افعال بیمفهوم نخواهد بود و گزاف از صحنه گیتی به کلی به در خواهد شد. لذا:
1. علیت با مسائل مختلف کلامی، فلسفی و عرفانی ارتباطی وثیق دارد.
2. قانون علیت یکی از وثیقترین سنن الهی است.
3. حکمت الهی مقتضی پذیرش قانون علیت است.
4. اختیار انسان با قانون علیت سازگار است.
5. پذیرش ضرورت علّی، خارج شدن از عمومیت اراده الهی نیست.
6. تفسیر اشاعره از علیت، با حکمت و سنت الهی در تعارض است.
7. معجزه نافی علیت نیست.
8. قاعده الواحد با مسئله علیت ارتباطی وثیق دارد.