نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

عبدالصمد میانشهری[1]
این نوشتار در پی این است که جایگاه رویکرد عقلی در برخی از مکاتب را بررسی کند؛ هر چند که به حکم ضرورت، به معرفی چیستی عقل نیز پرداخته است.
در قسمت مکاتب فلسفی هم به فلسفه اسلامی پرداخته شده و هم به طور اجمال به فلسفه غرب مروری شده است. در مبحث گرایش کلامی، نظرات کلامی اشاعره،  ماتریدیه، معتزله و شیعه اثتاعشری را ـ بدون توجه به مکتب اشعری گونه اخباری و تفکیکی که در خور نقد است ـ بررسی کرده‌ایم. آن چه مسلم شده، این است که در چیستی عقل اختلافی نیست. اختلاف در میزان و نحوهٔ به‌کار گیری این نعمت الهی در تحلیل مسائل می‌باشد.
 


[1] . پژوهشگر در حوزه عقل و دین   A.mianshahri@yahoo.com

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Discussion of rational approach in some schools

چکیده [English]

 
 
 
Abdossamad Mianshahri[1]
This writing wants to explore the place of rational approach in some schools. Although for introducing the essence of reason, necessarily has explained its application. In philosophic schools both Islamic and western philosophy will be disicussed. In the subject of theological tendency, we have studied theological opinions of Ashaereh and Matoridieh and Motazeleh and Shiite
It is certain that there is no difference in the essence of reason. There is difference in using of this divine gift.
 


[1]. MA in Islamic philosophy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • reason
  • rational approach
  • philosophy
  • Theology
  • Hadith

نتیجه

با توجه به مروری که در این نوشتار بر برخی مکاتب فلسفی و کلامی و عرفانی داشتیم، معلوم شد که در چیستی عقل اختلافی نیست. همگان باور دارند که عقل قوه‌ای است در نهاد آدمی برای درک معقولات اول و دوم و استدلال و استنتاج و تبیین حکمت نظری و عملی و سیر از مقدمات معلوم به سوی نتایج مجهول و کشف تام معلول از علت و کشف ناقص علت از معلول و داوری درباره بود و نبود اشیاء و صدور حکم در مورد باید و نباید افعال و بیان حد و رسم ماهیات نوعیه و تقسیم و تحلیل و ادراک کمال و نقص و صلاح و فساد و نفع و ضرر و...

آن چه مورد اختلاف است، میزان اعتبار عقل در رویکرد مکاتب مختلف است. آن هایی که عقل را به کلی در برابر شرع از اعتبار انداخته‌اند و آن هایی که عقل را بر کلیه نصوص و ظواهر شرعی حاکم ساخته و به تأویل گراییده‌اند، گرفتار افراط و تفریط شده‌اند. حق این است که عقلی که از شیطنت و هوای نفس به دور است و همان عقل کلی و موهبتی و ایمانی و متواضع و خورشید تابناک و وسیله شناخت رحمانیت خدای متعال و پرستش او و کسب بهشت است، عقلی است که داده هایش معتبر و مورد حمایت شرع است.

 

  1. آملی، محمدتقی. (بی تا). درر الفرائد (حاشیه بر شرح منظومه سبزواری). تهران: مرکز نشر کتاب
  2. ابن سینا. (1379ش). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات. تصحیح دانش پژوه. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران
  3. ـــــــــــــــ  (1379ق). الإشارات و التنبیهات با شرح خواجه. تهران: مؤسسه نصر
  4. ـــــــــــــــ (1404ق). الشفاء، الالهیات. با مقدمه دکتر مدکور. قم: مکتبة آیة الله نجفی
  5. ایجی، قاضی عبدالرحمان. (بی تا). المواقف فی علم الکلام. بیروت: عالم الکتب
  6. بلخی رومی، جلال الدین. (1338ش). کلیات مثنوی. تهران: کتابفروشی اسلامیه
  7. بهشتی، احمد. (1386ش). تجرید. چاپ دوم. قم: بوستان کتاب
  8. پل فولکیه. (1347ش). فلسفه عمومی یا مابعدالطبیعه. ترجمه یحیی مهدوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران
  9. دهخدا، علی اکبر. (1352ش). لغتنامه. ج43. تهران: انتشارات دانشگاه تهران
  10. ربانی گلپایگانی، علی. (1392ش). عقل و دین. چاپ اول. نشر رائد.
  11. ــــــــــــــــ (1377). فرق و مذاهب کلامی. چاپ اول. نشر دفتر تحقیقات و تدوین کتب درسی.
  12. سبحانی، جعفر. (1420ق). بحوث فی الملل و النحل. ج1. چاپ پنجم. مؤسسة النشر الإسلامی
  13. ـــــــــــــــ (1420ق). بحوث فی الملل و النحل. ج3. چاپ هفتم. مؤسسة النشر الإسلامی
  14. ـــــــــــــــ (1394ش). منابع و مصادر عقاید اهل حدیث. مجله مکتب اسلام. شماره650. ص11-7
  15. شهرستانی، عبدالکریم. (1387ق). الملل و النحل. تحقیق کیلانی. مصر: مکتبة مصطفی الحلبی و اولاده.
  16. شیرازی، سیدمحمد. (1405ق). شرح منظومة السبزواری. قم: مؤسسة الوفاء. الطبعة الثانیة
  17. صدر، سیدحسن. (بی تا). تأسیس الشیعة لعلوم الإسلام. تهران: منشورات الأعلمی
  18. صدرالمتألهین. (1346ش). الشواهد الربوبیة. تصحیح سیدجلال آشتیانی. مشهد: دانشگاه مشهد
  19. ـــــــــــــــ  (1366ش). شرح اصول الکافی. تصحیح خواجوی. چاپ اول. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
  20. ـــــــــــــــ (بی تا). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. ج1. شرکة دارالمعارف الإسلامیة
  21. ـــــــــــــــ (1383ش). الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة. ج3. چاپ اول. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا
  22. طباطبائی، سیدمحمدحسین. (1390ش). المیزان فی تفسیر القرآن. ج5. چاپ دوم. تهران: دارالکتب الإسلامیة
  23. طبرسی، فضل بن حسن. (بی تا). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تصحیح رسولی. تهران: مکتبة علمیه اسلامیه
  24. لاهیجی، ملاعبدالرزاق. (1372ش). گوهر مراد. چاپ اول. سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
  25. مجلسی، محمدباقر. (بی تا). بحارالأنوار. ج1. تهران: دارالکتب الإسلامیه
  26. منطقی سجستانی، ابوسلیمان. (1974م). صوان الحکمة و ثلاث رسائل. تحقیق عبد الرحمان بدوی. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران
  27. وجدی، محمدفرید. (1386ق). دائرة معارف القرن العشرین. چاپ چهارم. مصر: مطبعة دائرة معارف القرن العشرین
  28. یوسف کرم. (1962م). تاریخ الفلسفة الحدیثة. قاهره: مکتبة الدراسات الفلسفیة.