نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
شکرالله جهان مهین[1]
این نوشتار، نخست توضیحی کوتاه دارد دربارهٔ خَلق و خُلق و قانون، و مدعی است که اگر قانون به طور صحیح و دقیق اجرا شود، عدالت اجتماعی و نظم برقرار می‌شود. عدالت اجتماعی معلول قانونمندی است، ولی عدالت اخلاقی معلول تعادل و توازن قوای نفسانی شهویه و غضبیه و نطقیه است . اگر عدالت اخلاقی تحقق یابد، عدالت اجتماعی به طور عمقی و ریشه‌ای تحقق می‌یابد ؛ ولی عدالت اجتماعی لزرماً همراه با عدالت اخلاقی نیست. عدالت اخلاقی مستلزم تحقق مکارم و معالی اخلاق است، و مکارم اخلاق که برخاسته از کرامت نفس است، از محاسن اخلاق که برخاسته از مصلحت اندیشی هاست، برتر است؛ از این رو معلوم می‌شود که گستره عقل عملی در حوزه قانون، محدود و در حوزه اخلاق، نامحدود است.
[1] . کارشناس ارشد علوم قرآنی و پژوهشگر حوزه معارف دانشگاه آزاد اسلامی جهرم jahanmahin@yahoo.com
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Functional intellect expanse in the domain of law and morality
چکیده [English]
Shokrollah Jahanmahin[1]
This writing explains first briefly about creation, temperament and law and it claims that if law is executed correctly and exactly, will be established social justice and order. Social justice is effect of respect to law, but moral justice is effect of equilibrium and rational faculties. If moral justice is fulfilled, social justice will be fulfilled deeply and fundamental, but necessarily it is not in company with moral justice. Moral justice requires achievement of Nobel and eminences dispositions, and the Nobel dispositions that is caused by soul greatness is superior than morality virtues that is caused based on convenience. There for it’s obvious that functional intellect expanse is limited in the domain of law and it is unlimited in the morality one.
[1]. Islamic Azad university, Jahrom, Iran .
کلیدواژه‌ها [English]
- Law
- morality
- Justice
- Nobel disposition
- Morality virtues
- Functional intellect
- theoretical intellect
نتیجه
از نظر اخلاق هر انسان اخلاقمندی خود را نسبت به ادای چهار حق، مکلف و مسئول می‌شمارد: حق خدا، حق خویشتن، حق جهان، و حق انسان های دیگر.
عدالت اخلاقی، یعنی رعایت حقوق چهارگانهٔ فوق، به طور دقیق و کامل.
از آن جا که انسان دارای سه قوهٔ نفسانی شهویه و غضبیه و نطقیه است، باید این قوا از افراط و تفریط حفظ کند، و آن ها را همواره در حد وسط و متعادل نگاه دارد. از حفظ تعادل این قوا، عدالت اخلاقی پدید می‌آید.
عدالت اجتماعی یعنی رعایت حقوق افراد جامعه که در قوانین و مقررات جزائی و مدنی یک ملت و یک مملکت، مدون شده است.
کسی که از عدالت اخلاقی برخوردار است، قطعاً از عدالت اجتماعی و قانونمندی نیز برخوردار است. چنین کسی در خلوت و جلوت، حقوق چهارگانه را رعایت می‌کند، و اگر تخلف کند، گرفتار ملامت وجدان می‌شود. به علاوه، عشق به پاکی و صفا او را به درجه‌ای از کرامت نفسانی می‌رساند که هرگز به خود، اجازهٔ تخلف نمیدهد و گرفتار سرافکندگی وجدانی نمی‌شود. وجدان پاک و سالم دریچه‌ای است برای ارتباط انسان باخدای متعال.
کسانی که به درجهٔ مکارم اخلاقی می‌رسند، به تعبیر روایات از احرارند و اگر از پلیدی ها می‌گریزند، و به نیکی ها روی می‌آورند، نه از ترس عقاب است و نه به طمع ثواب. این همان عدالت ناب اخلاقی است. عدالت اجتماعی ممکن است از راه ترس و طمع باشد؛ اگر از روی ترس است، بردگی و اگر از روی طمع است، بازرگانی است.[i] (نهج البلاغه، حکمت229).
[i] . إنّ قوماً عَبَدوُا اللهَ رَغبَةً فَتِلکَ عِبادة التّجارِ واِنّ قَوماً عَبَدوُا اللهَ رَهْبَةً فَتِلک عِبادة العَبیدِ وَاِنّ قوْماً عَبَدوُا اللهَ شُکراً فَتِلک عِبادة الاَحرارِ.
کتابنامه
- قرآن مجید.
- نهج البلاغه فیض الاسلام.
- صحیفهٔ کامل سجادیه. (1386ش). مؤسسهٔ انتشارات ائمه^. چاپ ششم .
- بلخی، جلال الدین محمّد. (1380ش). مثنوی معنوی. تصحیح خرمشاهی. چاپ پنجم. تهران: انتشارات دوستان.
- ــــــــــــــــ (1338ش). کلیات مثنوی. تهران: انتشارات اسلامیه.
- بهشتی، احمد. (1386ش). گوهر و صدف دین. چاپ دوم. تهران: انتشارات اطلاعات.
- ــــــــــــــــ (1389ش). معجزه بودن اخلاق پیامبر و اسوگی. دو فصلنامهٔ عقل و دین. شمارهٔ3. بوستان کتاب. صفحهٔ 40تا55.
- دهخدا. (1338ش). لغتنامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- راغب اصفهانی. (1332ش). المفردات فی غریب القرآن. تهران: مکتبة مرتضوی .
- سبزواری، حاج ملاهادی. (1367ق). شرح غررالفرائد. مشهور به شرح منظومهٔ سبزواری. تهران: چاپ سنگی ناصری.
- طباطبائی، سید محمدحسین. (بی تا). المیزان فی تفسیر القرآن. ج1. تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
- طباطبائی، سید محمّدحسین. (1362). سنن النبی. تهران: کتابفروشی اسلامیّه.
- کاپلستون، فردریک. (1375). تاریخ فلسفه. ج1. ترجمه مجتبوی. چاپ سوم. تهران: انتشارات سروش .
- فروغی، محمد علی. (1317ش). سیر حکمت در اروپا. تهران: انتشارات صفی علیشاه .
- قمی، شیخ عباس. (1355ق). سفینة البحار و مدینه الحکم و الاثار. مطبعه النجف .
- کشفی، سید جعفر دارابی. (1381). تحفة الملوک. به کوشش فراتی. قم: بوستان کتاب .
- کلینی، محمد بن یعقوب. (1385). الکافی. تنظیم برزگر. چاپ سوم. تهران: مؤسسه انصاریان.
- مجلسی محمدباقر. (بی تا). بحارالانوار. تهران: دارالکتب الاسلامیه .
- معین، محمد. (1382ش). فرهنگ معین.
- نراقی، ملااحمد. (1336ق). معراج السعاده. چاپ سنگی. تهران: مطبعة حاج عبد الرحیم.
)