نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه قم
2 داشجوی دکتری فلسفه تطبیقی دانشگاه قم
چکیده
حرکت، حیات و زمان از ابعاد وجودی انسان هستند. مسأله زمان از مهمترین مسائل فلسفی در درک معنا و پیشبرد زندگی است. در فلسفه ملاصدرا و برگسون زمان با معناداری زندگی ارتباط پیدا میکند. در نوشتار حاضر تلاش میشود با توجه به تقارن و هم داستانی این دو متفکر در باب زمان و تأکید آنها بر این نکته که زمان مقدار حرکت و دگرگونی ذاتی موجودات سیال و از جمله انسان است، موضوع ارتباط زمان با معناداری زندگی تبیین و تحلیل شود. در این تحقیق از روش تحلیلی -تطبیقی به اثبات این مسئله می پردازد که زندگی؛ یعنی حضور در مقاطع مختلف زمان و لحظات حیات منطبق با دقایق زمان است. در نتیجه میتوان معناداری زندگی را با توجه به تبعیت نظام زندگی از نظم و سیر توالی زمان و اینکه انسان، زمان حال و آینده را با توجه به تجربه از گذشته، می سازد، استنباط کرد.
تازه های تحقیق
نتیجهگیری
با بررسی دیدگاههای این دو متفکر تاثیرگذار، هم داستانی و قرابت و تطبیق مساله رابطهی زمان با معناداری زندگی را در چند نکته، ارایه میکنیم:
- هردومتفکر، زمان را امری وابسته به حیات می دانند و با قائل شدن به توالی، تقدم و تأخرهای زمانی، زمان در زندگی را دارای نظم می دانند.
- به نظر هر دو متفکر، زندگی در گذر زمان درک و تجربه می شود و زندگی بدون نظم زمانی و سیر توالی آن در مراتب مشخص خود معنایی ندارد. در واقع زندگی انسان را به نوعی تابع زمان می دانند و انسان در تمام دوره زندگی به ناچار تابع زمان و فصول زمانی است.
- . هر دو متفکر، انسان را موجودی خودآگاه می دانند که که زمان را زیست می کند. در فلسفه ملاصدرا و برگسون زمان، کشش جوهری موجود خودآگاه است که از آغاز خلقتش تا به امروز، کشش دارد؛ یعنی این وجود ما که در امروز هست و در دیروز و پریروز هم بود؛ یعنی به امتداد پریروز، دیروز، امروز و فردا و پس فردا و تا آخر وجودش یک چنین کششی دارد.
- . از نظر هر دو متفکر، حرکت، عین هویّت شیء است که از درون خود شیء نشأت می گیرد و زمان ناشی از سیلان وجود موجود متحرک است. پس هر موجودی متحرک، دارای زمان است و زمان با وجود مدرِک متحد و در سراسر وجودی وی جاری است. انسان در سیر عرفانی، سیر عقلانی و سیر اخلاقی، نیازمند زمان و طی مراتب وجودیاش در لحظات و مراتب زمانی است. از این رو بسیاری از انسانها سعی می کنند در طول زندگی و در فواصل زمانی کوتاه به اهدافی بزرگ برسند.
بنابراین می توان نتیجه گرفت: ملاصدرا و برگسون، معتقدند که زمان با معنایداری زندگی ارتباط وثیقی دارد و زمان نمود حرکت حیاتی هر فردی است و مدت و طول زمان (طول عمر انسان) در رسیدن به بسیاری از اهداف انسان در زندگی بیتأثیر نخواهد بود. این موضوع می تواند راهی نو به سوی فهم معنای بهتر زندگی با عنوان نقش زمان در فلسفه های معنای زندگی، باشد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Relationship between Time and the Meaning of Life on the views of Mulla Sadra and Bergson
نویسندگان [English]
- Mahdi Monfared 1
- Farangis Baraz 2
1 Assistant Professor of the Islamic philosophy and theology at the University of Qom
2 Ph. D Student of the Islamic philosophy and theology at the University of Qom
چکیده [English]
The motion, life and time are dimensions of human existence and time is one of the most important philosophical issues in understanding the meaning and progress of life. In Mulla Sadra and Bergson's philosophies, time is related to the meaning of life. Here, pointing to the fact that they were contemporaries, and also their similar emphasis on the fact that time is the magnitude of any motive being,such as mankind, the relationship between time and the meaning of life can be explained and analyzed. In this research, the analytical-comparative method is developed to prove that one’s life is his presence in different stages of time and also the moments of life corresponds to the minutes of time. Thus the meaning of life can be concluded from two facts: first, the adherence of the system of life on the basis of the order and the sequence of time and second, one makes the present and the future according to his experience of the past.
کلیدواژه‌ها [English]
- time
- meaningfulness of life
- life
- Mulla Sadra
- Bergson
القرآن الکریم
- برگسون، هانری، (1354)، زمان واراده آزاد، جستاری در دادههای بی واسطه وجدان، ترجمه احمد سعادتنژاد، تهران، امیرکبیر.
- ــــــــــــــــ، (1368)، رهیافتی به نخستین داده های وجدان، مترجم علی قلی بیانی، چاپ اول، تهران، انتشار شرکت سهامی.
- ــــــــــــــ، (1358)، دو سرچشمه اخلاق و دین، ترجمه حسن حبیبی، تهران، شرکت سهامی انتشار.
- پیرسون، کیث و کی، مولر، (1389)، فلسفه برگسون، مترجم، محمدجوادپیرمرادی، چاپ اول، تهران، انتشارات سمت.
- جوادی آملی، عبدالله، (1393)، رحیق مختوم، شرح حکمت متعالیه، قم، مرکز نشر اسراء.
- دلوز، ژیل، (1397)، فلسفه های زندگی، (اسپینوزا، نیچه، هیوم، برگسون، فکو، بکت و غیره)، ترجمه پیمان غلامی و ایمان گنجی، نشر چشمه.
- خاکی، غلامرضا، (1377)،"تلقی از زمان در فرهنگهای سازمانی و تاثیر آن بر عملکرد"، تدبیر، شماره 82.
- فتحی، علی، آیت اللهی، حمیدرضا، (1388)، زمان از دیدگاه ملاصدرا و برگسون، معرفت فلسفی، تهران.
- کاپلستون، فردریک چارلز، (1388)،تاریخ فلسفه، ج 9، از من دوبیران تا سارتر، مترجمان، عبدالحسین آذرنگ، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
10. مجتهدی، کریم، (1385)، صدرا و برگسون و دیگر فلاسفه، ج 2 مجموعه مقالات دومین همایش جهانی بزرگداشت حیکم ملاصدرا، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
11. مطهری، مرتضی، (1371)، مجموعه آثار، تهران، صدرا.
12. ملاصدرا، (1990)، الحکمۀالمتعالیۀفیالاسفارالاربعۀالعقلیۀ، ج 9-1، بیروت، داراحیاءالتراثالعربی.
13. ________، (1360)، الشواهد الربوبیه فی المنهاج السلوکیه، تصحیح و تعلیق جلال الدین آشتیانی، مشهد، المرکز الجامعی النشر.
14. _______، (1378)، رساله الحدوث، تحقیق: سیّدحسین موسویان، چاپ اول، تهران، بنیاد حکمت صدرا.
15. ماتیوز،اریک، (1378)، فلسفهفرانسهدرقرنبیستم،ترجمهمحسنحکیمی،تهران،ققنوس.
16. منفرد، مهدی، (1387)، زمان در فلسفه صدرالمتألهین و سنت آگوستین، قم، بوستان کتاب.
- Bergson, Henri Louis, )1889(, oEuvers completes, Essai sur Les Donnees Immediates de la conscience, paris, Arvensa Edition
- ________________, (1911), Creative Evolution, Trans. Arthur Mitchell, New York, Henry Holt and Company.
- ________________, (1960), Time and Free Will, am essay on the immediate Date of Consciousness (TFW), Translated by F. L. Pogson, New York, Harper and Brothers
- ________________,1989, Euvres completes, Essai sur les donnees Immediates de la conscience, Paris, Arvensa Editions.
- ________________,2002, Key Writings, Keith Ansell Pearson and John Mullarkey (eds.), New York and London، Continuum. University Press.
- ________________, (2007), An Introduction to Metaphysics, Trans T. E. Hulme, New York and London, G.P. Putnam's Son.
- Daniel W. Smith,(2012) The Idea of the Open: Bergson’sTheses on Movement, in Essays on Deleuze, Edinburgh University Press,, pp.256-271.
- Stephen, Karin, )2001(, Misuse of mind, A Study of Bergson's Attack on Intellectualism. London, Routledge
)