نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تخصصی علوم قرآن و حدیث، عضو هیأت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه خلیج فارس. بوشهر

2 دانش آموخته دکترای علوم قرآن و حدیث

3 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه قم

چکیده

معجزه از مسائل مهمی است که با نبوت پیوندی وثیق و ناگسستنی دارد. علامه طبرسی در مجمع البیان با نگاهی ویژه، ابعاد گوناگون معجزه را مورد بررسی قرار داده است. وی در بررسی‌های تفسیری در دو بخش عام و خاص مسئله معجزه را تبیین کرده است. معجزه و عقل‌گرایی، و معجزه برای غیر پیامبران، ازجمله مسائلی است که وی در بخش عام از آن سخن گفته است. در مباحث خاص معجزه نیز مسائلی که در اطراف اعجاز قرآن و معجزات پیامبر اسلام (ص) وجود دارد، بررسی نموده است. موضوعاتی مانند چگونگی دلالت قرآن بر اعجاز، کیفیت اعجازمندی قرآن، وجوه اعجازمندی قرآن، معجزات غیر قرآنی پیامبر (ص) و معجزات اقتراحی از جمله مسائلی است که علامه طبرسی بدان پرداخته است. در این میان موضوعات مهم دیگری نیز وجود دارد که علامه طبرسی بحث پیرامون آن را فروگذاشته است. این موضوعات عبارتند از نظریه صرفه و نسبت میان کرامت و معجزه که علامه طبرسی بحثی از آن به دست نداده است.

تازه های تحقیق

نتیجه­گیری

علامه طبرسی به صورت گسترده مسئله معجزه در مجمع البیان به بحث گذاشته است اما آنچه در رویکرد ایشان دراین‌باره دیده می‌شود یک رویکرد کاملاً کلامی است که فراتر از بحث های تفسیری بدان نگریسته است چراکه وی کمتر به برداشت‌های تفسیری از موضوع معجزه پرداخته است شاید این امر بدین علت بوده باشد که میان مفسران یک اجماع گسترده پیرامون مسئله معجزه در دلالت‌های قرآنی وجود دارد بدین روی علامه طبرسی بیشتر بر آن بوده است تا با این اصل قطعی در قرآن، بیشتر با یک نگرش تبیینی به آنچه در بیرون از چهارچوب قرآن، پیرامون مسئله معجزه می­گذرد، پاسخ دهد. هرچند علامه طبرسی به‌اجمال بعضی از موارد بحث‌برانگیز مسئله معجزه را از نظر گذرانیده است اما در بیان بعضی از مسائل که جنبه عمومی­تری داشته به‌تفصیل از آن سخن گفته است این رویکرد نیز به نوع تشخیصی بازمی‌گردد که علامه طبرسی به نظرش از اهمیت افزون‌تری برای تبیین و پاسخگویی در چهارچوب پژوهش‌های تفسیری برخوردار بوده است.

 

پی‏نوشت

  1. ابو زکریا یحیی بن زیاد الفراء 203 م تفسیری به نام معانی القرآن دارد. اثر تفسیری او در میان روشهای تفسیری به روش ادبی نگاشته شده است. آیت‌الله معرفت در بیان جایگاه تفسیری او می‌گوید: این کتاب جامعترین کتابی است که درباره نکات ادبی قرآن مانند لغت، نحو و بلاغت نوشته شده است (معرفت، 1418: ج 2، 504).
  2. برخی نظرصرفه را برگزیده اند بعضی گونه فصاحت قرآن بدون در نظر گرفتن نظم آن اختیار کرده اند. عده‌ای نیز توأمان جانب فصاحت و نظم قرآن گرفته اند (شیخ طوسی،1406: 277؛ رازی،1408: ج 1،162). سید مرتضی (سید مرتضی،1411: 378) و شیخ مفید (مفید،1413: 63) به نظریه صرفه گراییده‌اند. علامه حلی قائل به فصاحت است (حلی،1405: 423) فاضل مقداد نیز قائل به چنین دیدگاهی است، (فاضل مقداد،1405: 309).

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining the Theological Approach to the Concept of Miracle in Tabarsi’s Majma-ol-Bayan

نویسندگان [English]

  • Reza Najafi 1
  • Sayad Mohammad Taghi MosaviKaramati 2
  • Mohammad Ali Raghabi 3

1 PhD in Quran and Hadith, as a member of the board of the Department of Nominal Education of the Persian Gulf University.

2 Ph. D at Quranic and Hadith Sciences.

3 Assistant Professor of urisprudence and principles of law at the university of Qom.

چکیده [English]

“Miracle” is one of the fundamental themes that are associated with the concept of prophecy. Allameh Tabarsi studied the various aspects of miracles with a wide
 look in Majma-ol-Bayan. He has delivered his interpretative studies in two parts: the general and the specific aspects of miracles. General aspects include the necessity of miracles for the prophets, the relation between miracle and rationalism, and the problem of ability for miracles for people other than prophets. Morever, he also studied the issues that are around the miracles of the Qur'an and the Prophet’s miracles. Issues like the way miracles are demonstrated in the Qur'an, the quality of the miracles of the Qur'an, the miraculous aspects of the Qur'an, and the non-Qur'anic miracles of the Prophet and therequested miracles. However; there are some important issues that Allameh Tabarsi has left out and has not discussed: The theory of “Sarfa”(dissuade) and the relationship between “Keramat”(ability to do strange things) and delivering miracles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Majma-ol-Bayan
  • miracle
  • prophecy
  • the miracles of Quran
  • requested miracles
قرآن کریم
1. ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1400)، رسائل، قم، انتشارات بیدار.
2. ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414)، لسان العرب، بیروت، دارالفکر.
3. رازی، ابوالفتوح حسین بن علی، (1408)، روض الجنان و روح الجنان، مشهد، آستان قدس رضوی.
4. تفتازانی، سعدالدین، )1409(، شرح المقاصد، قم، الشریف الرضی.
5. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، (1405)، مناهج الیقین فی اصول الدین، تهران، دار الاسوه.
6. _________________، (1413)، کشف المراد، قم، چ چهارم، موسسة النشر الاسلامی.
7. جوادی آملی، عبدالله، (1394)، حقیقت و تاثیر اعجاز، قم، اسراء.
8. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، (1412)، مفرداتألفاظ القرآن بیروت، دار الشامیة.
9. ربانی گلپایگانی، علی، (1395)، ایضاح المراد فی شرح کشف المراد، قم، رائد.
10. سبحانی، جعفر، (1428)، المحاضرات فی الالهیات، قم، موسسه امام صادق.
11. سید مرتضی، على بن الحسین، (1411)، الذخیره فی علم الکلام، قم، موسسة النشر الاسلامی.
12. ________________، (1405)، رسائلقم، دار القرآن الکریم.
13. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، (1364)، الملل و النحل، قم، الشریف الرضی.
14. طوسی، خواجه نصیرالدین، (1405)، تلخیص المحصل، بیروت، دارالاضواء.
15. طوسی، محمد بن حسن، (1406)، الاقتصاد فی ما یتعلق بالاعتقاد، بیروت، دار الاضواء.
16. طبرسى، فضل بن حسن، (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو.
17. ____________، (بی تا)، ترجمه تفسیر مجمع البیان، تهران، فراهانى.
18. قاضی عبدالجبار معتزلی، (1965)، المغنی، قاهره، الدار المصریه.
19. فاضل مقداد، (1405)، ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی.
20. غزالی، ابوحامد، (1990)، تهافت الفلاسفه، بیروت، دار المشرق.
21. فخر رازی، محمد بن عمر، (1420)، مفاتیح الغیب بیروت، دار احیاء التراث العربی.
22. قدردان ملکی، محمد حسن،)1381(، معجزه در قلمرو عقل و دین، قم، بوستان کتاب.
23. مفید، محمد بن محمد،)1413(، اوائل المقالات، قم، الموتمر العالمی للشیخ المفید.
24. معرفت، محمد هادی، )1418)، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، مشهد، الجامعه الرضویه للعلوم الاسلامیه.
25. مصطفوی،حسن، (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
26. مطهری، مرتضی،( 1389)، مجموعه آثار، تهران، صدرا.
27. _________ ، (1386)، مجموعه آثار، تهران، صدرا..