فلسفه
مرتضی صفدری نیاک؛ علی رحمانی سبزواری
دوره 13، شماره 25 ، مهر 1400، صفحه 7-20
چکیده
اعتباریات مبحثی میان رشتهای است که در فلسفه، اصول فقه، علوم ادبی و زبانشناسی مورد بررسی قرار میگیرد، اما صبغه فلسفی و اصولی آن بسیار پر رنگتر است. برجسته نمودن بحث اعتباریات و جمعآوری و انسجام مباحث مربوط به آن از نوآوریهای علامه طباطبایی به شمار میآید. تطبیق بحث اعتباریات بر اموری مانند الزام و بایستن، جزاء و پاداش ...
بیشتر
اعتباریات مبحثی میان رشتهای است که در فلسفه، اصول فقه، علوم ادبی و زبانشناسی مورد بررسی قرار میگیرد، اما صبغه فلسفی و اصولی آن بسیار پر رنگتر است. برجسته نمودن بحث اعتباریات و جمعآوری و انسجام مباحث مربوط به آن از نوآوریهای علامه طباطبایی به شمار میآید. تطبیق بحث اعتباریات بر اموری مانند الزام و بایستن، جزاء و پاداش و همچنین اعتباریت تشریعیات و احکام الهی امری قابل تأمل و شایسته غور و تحقیق بیشتری است. علامه بحث اعتباریات را در حوزه دین تسرّی داده و زبان دین و احکام الهی را زبان اعتبار معرفی نموده و تعلق اراده حاکم بر فعل غیر را اعتبار در اعتبار عنوان میکند. اما علامه حسن زاده معتقد است از آنجایی که تشریع از باطن تکوین منشأ میگیرد، جزو امور اعتباری محسوب نمیشود. تشریع و تشریعیات در حقیقت تنظیم و تنقیح اسرار تکوینی و طبیعی تکامل انسان در مسیر صحیح الهی است. صراط مستقیم بودن تشریعیات از نظر علامه حسن زاده در عداد امور تکوینی است و حقیقتی نامشروط و مطلق محسوب میشود.
فلسفه
مهدی کریمی
دوره 13، شماره 25 ، مهر 1400، صفحه 21-37
چکیده
منشأ غیرمادی ادراک و وجود غیرمادی نفس مبنایی است که در برخی روایات و از جمله روایت اهلیلجه، بر آن تأکید شده است. این روایت با تأکید بر غیرمادی بودن ادراک و منشأ آن، حاوی استدلال‌هایی است که در گفت‌وگو میان دیدگاه مادی‌انگاری (طبیب هندی) و مجردانگاری (امام صادق ع)، ارائه شده است. با توجه به این روایت، ادراک حقیقتی غیرمادی دارد و منشأ ...
بیشتر
منشأ غیرمادی ادراک و وجود غیرمادی نفس مبنایی است که در برخی روایات و از جمله روایت اهلیلجه، بر آن تأکید شده است. این روایت با تأکید بر غیرمادی بودن ادراک و منشأ آن، حاوی استدلال‌هایی است که در گفت‌وگو میان دیدگاه مادی‌انگاری (طبیب هندی) و مجردانگاری (امام صادق ع)، ارائه شده است. با توجه به این روایت، ادراک حقیقتی غیرمادی دارد و منشأ ادراک یا همان نفس نیز مجرد است. از سویی در سه مکتب مشاء، اشراق و حکمت متعالیه با عنایت به ویژگیهای غیرمادی ادراک و مدرِک، استدلال‌هایی به نفع تجرد نفس اقامه شده است و از سوی دیگر فیلسوفان ذهن با عنایت به ویژگیهای کیفی ادراک تبیینهایی به نفع تجرد ادراک ارائه کردهاند. رویکرد غیرمادی به نفس نقطه تلاقی سه رویکرد دینی با عنایت به روایت اهلیلجه، فلسفه اسلامی و فلسفه ذهن است. نقطه مشترک هر سه رویکرد در استفاده از روش شهودی در ارائه استدلالهای فلسفی بر مدعای تجرد ادراک و منشأ آن است. در این پژوهش، به پرسش چیستی ادراک و منشأ آن با توجه به روایت اهلیلجه و با عنایت به شواهدی از علمالنفس فلسفی پاسخ داده میشود.
فلسفه
روح الله رستگارصفت؛ محسن ایمانی
دوره 13، شماره 25 ، مهر 1400، صفحه 38-56
چکیده
حالات معنوی، حالات الهی و غیرمادی در درون انسان هستند که به شکل عاطفه یا رفتار نمود مییابند و ممکن است صادق یا کاذب باشند. البته گاه برخی از اختلالات خفیف روانی به حالات معنوی شبیه میشوند و نیاز به تشخیص افتراقی پیدا میشود. در اینجا با نگاهی میانرشتهای بر اساس متون اسلامی و روانشناسی دین و روانشناسی مرضی و با روش ...
بیشتر
حالات معنوی، حالات الهی و غیرمادی در درون انسان هستند که به شکل عاطفه یا رفتار نمود مییابند و ممکن است صادق یا کاذب باشند. البته گاه برخی از اختلالات خفیف روانی به حالات معنوی شبیه میشوند و نیاز به تشخیص افتراقی پیدا میشود. در اینجا با نگاهی میانرشتهای بر اساس متون اسلامی و روانشناسی دین و روانشناسی مرضی و با روش توصیفی-تحلیلی، به معرفی وجوه تمایز اختلالهای روانی (اسکیزوفرنی، افسردگی، تبدیلی، اضطرابی) که با حالات معنوی قابل خلط هستند پرداخته و بیان میدارد که حالات معنوی صادق تفاوت ماهوی با اختلالهای اسکیزوفرنی، افسردگی، تبدیلی و اضطرابی دارد و شباهتشان جنبه صوری دارد که با مقایسه ویژگیهای آنان با نشانگان اختلالها در روانشناسی مرضی، این مشابهت از بین میرود؛ زیرا توهم، هذیان و سایر نشانگان اختلال روانی در صاحبان حالات صحیح معنوی وجود ندارد. آنان در پیروی از شریعت و سنت معصومان (علیهمالسلام) کوشا هستند و این امر نقش مهمی در تمییز آنها از بیماران روانی دارد. مثلاً کمخوابی در حالات معنوی بر اثر عبادت و خدمت به خلق ایجاد شده و کمخوراکی بر اثر مراقبت از شکم برای رعایت اعتدال و نحیف شدن جسم بر اثر روزه همچنین دارندگان حالات صحیح معنوی در عزت نفس و مشکلات مربوط به خواب و خوراک، عاری از نشانگان ابتلا به آن اختلالها هستند.
فلسفه
پریا نوری خسروشاهی؛ مهدی قهرمان؛ شهربانو مردانی
دوره 13، شماره 25 ، مهر 1400، صفحه 56-73
چکیده
اندیشه و تفکر از اصلیترین مفاهیمی هستند که در قرآن کریم و کتب روایی تفسیری به آنها توصیه اکید شده است. از طرفی همین واژگان در آثار جیدو کریشنامورتی نیز با زاویه نگاه متفاوتتری به وفور به چشم میخورد. حال مسئله این است که آیا تفکر و اندیشه در نگاه اندیشمندان دینی همچون علامه طباطبایی و کریشنامورتی یکسان است یا تفاوتهایی ...
بیشتر
اندیشه و تفکر از اصلیترین مفاهیمی هستند که در قرآن کریم و کتب روایی تفسیری به آنها توصیه اکید شده است. از طرفی همین واژگان در آثار جیدو کریشنامورتی نیز با زاویه نگاه متفاوتتری به وفور به چشم میخورد. حال مسئله این است که آیا تفکر و اندیشه در نگاه اندیشمندان دینی همچون علامه طباطبایی و کریشنامورتی یکسان است یا تفاوتهایی دارند. برای پژوهش در این باره از روش تحلیلی-توصیفی و با مطالعه آثار علامه طباطبایی و نیز آثار مکتوب کریشنامورتی استفاده شده است. در ابتدا علامه بهطور مطلق موافق تفکر و اندیشه و در مقابل، کریشنامورتی مخالف تفکر و اندیشه به نظر میرسد؛ ولی با کمی تدقیق این نتیجه حاصل میشود که هم علامه و هم کریشنا موافق تفکر و اندیشه هستند، ولی هر دو به نوعی تفکر و اندیشه را به صحیح و ناصحیح تقسیم کرده و نوع اول را تأیید و نوع دوم را رد میکنند. البته دیدگاه علامه طباطبایی و کریشنامورتی در مورد تفکر و اندیشه کاملاً منطبق بر هم نبوده و وجوه اشتراک و افتراقهایی با هم دارند.
فلسفه
باقر ابراهیمی؛ اسدالله مصطفی پور
دوره 13، شماره 25 ، مهر 1400، صفحه 73-90
چکیده
شناخت و معرفت دقیق نسبت به مراتب توحید از جمله توحید در ربوبیت، تأثیر عمیقی بر رفتار و عمل انسان دارد، زیرا هرکس به گونهای که میاندیشد عمل میکند. به تعبیر دیگر عملکردها نتیجه و بازتاب اندیشهها و عقاید است. خردورزی توحیدی نیز سبب میشود که اعمال انسان صبغه توحیدی به خود بگیرد. خدا واجب الوجود بالذّات است و غیر خدا همه ممکن ...
بیشتر
شناخت و معرفت دقیق نسبت به مراتب توحید از جمله توحید در ربوبیت، تأثیر عمیقی بر رفتار و عمل انسان دارد، زیرا هرکس به گونهای که میاندیشد عمل میکند. به تعبیر دیگر عملکردها نتیجه و بازتاب اندیشهها و عقاید است. خردورزی توحیدی نیز سبب میشود که اعمال انسان صبغه توحیدی به خود بگیرد. خدا واجب الوجود بالذّات است و غیر خدا همه ممکن بالذات و نیازمند و وابسته به او هستند. در این نوشتار کوشیدهایم با روش تحلیلی- توصیفی ضمن تتبع در متون دینی و همچنین بررسی آراء اندیشمندان در توحید خالقیت توقف نکنیم؛ بلکه در مرتبهای بالاتر، تدبیر جهان را نیز از ذات الهی بدانیم. خداوند متعال هم خالق و هم مدّبر جهان هستی است. مَعیت و همراهی توحید در خالقیت و توحید در ربوبیّت، رابطه عمیقتری میان انسان و جهان با خداوند تعریف میکند. در این تصویر همه مخلوقات، آیات الهی و جلوه فیض او هستند.
فلسفه
عطیه سادات علوی؛ سعید بهشتی؛ شیرین رشیدی
دوره 13، شماره 25 ، مهر 1400، صفحه 92-115
چکیده
هدف پژوهش حاضر تبیین مختصات و ابعاد تربیت مدنی و مبانی عقلی آن در اندیشه فارابی است. این مقاله با روش تحلیل محتوای کیفی از نوع قیاسی، مبتنی بر مطالعه اسنادی (کتابخانهای) انجامشده است. بر این اساس مبانی عقلی تربیت مدنی فارابی در قالب دو بخش مبانی عام و مبانی تخصصی ارائه شد. مبانی عام عبارتند از مبانی انسانشناختی ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر تبیین مختصات و ابعاد تربیت مدنی و مبانی عقلی آن در اندیشه فارابی است. این مقاله با روش تحلیل محتوای کیفی از نوع قیاسی، مبتنی بر مطالعه اسنادی (کتابخانهای) انجامشده است. بر این اساس مبانی عقلی تربیت مدنی فارابی در قالب دو بخش مبانی عام و مبانی تخصصی ارائه شد. مبانی عام عبارتند از مبانی انسانشناختی و ارزششناختی و مبانی تخصصی شامل مبانی جامعهشناختی است. بر این مبنا اهداف تربیت مدنی از دیدگاه فارابی عبارتند از ایجاد و گسترش نگرش صحیح نسبت به سعادت و چگونگی تقویت اعتقاد به آن در میان افراد مدینه، ترغیب و تشویق افراد برای عمل بر طبق عقاید صحیح، آموزش مهارتهای مورد نیاز مدینه و شیوه صحیح تعاون اعضاء با یکدیگر. بر اساس آثار بهجامانده از فارابی برای تحقق این اهداف روشهایی مانند روش برهانی، روش اقناعی، روش تروّی، روش الگویی، روش هنرمآبانه، روش تکرار و تمرین را میتوان استنباط کرد.
فلسفه
مجید محب زاده؛ احمد بهشتی؛ محسن زاارع جلیلیان
دوره 13، شماره 25 ، مهر 1400، صفحه 116-128
چکیده
فلاسفه معتقدند ممکنالوجودها همچنان که در ایجاد به علت نیازمند هستند در بقاء نیز به علت نیاز دارند. یکی از مباحث مهم عرفانی و دینی عبارت است از «جایگاه انسان کامل در جهان». در مقاله پیش رو با روش تحلیلی توصیفی، ابتدا چیستی انسان کامل مورد بررسی قرار گرفته و به این بحث پرداخته شده که انسان کامل تجلیگاه صفات و اسماء الهی ...
بیشتر
فلاسفه معتقدند ممکنالوجودها همچنان که در ایجاد به علت نیازمند هستند در بقاء نیز به علت نیاز دارند. یکی از مباحث مهم عرفانی و دینی عبارت است از «جایگاه انسان کامل در جهان». در مقاله پیش رو با روش تحلیلی توصیفی، ابتدا چیستی انسان کامل مورد بررسی قرار گرفته و به این بحث پرداخته شده که انسان کامل تجلیگاه صفات و اسماء الهی است. سپس با استناد و استشهاد به آیات قرآن کریم و روایات معصومین (ع) این حقیقت تبیین و اثبات شده است که وجود انسان کامل یا همان خلیفه مطلق خدا در زمین از زمان حضرت آدم استمرار داشته است. در ادامه بدین امر اشاره گردیده که عرفا و فلاسفه، انسان کامل را علت بقای عالم میدانند؛ چون از دیدگاه آنان انسان کامل به اذن خدا حافظ خلق است و مرکز دایره وجود و واسطه فیض الهی است و همه چیز به واسطه انسان کامل خلق شده و نظم و ترتیب عالم از وجود اوست و او غایت موجودات است. ضرورت عصمت در انسان کامل بهعنوان خلیفه مطلق خداوند امری اجتنابناپذیر است؛ چرا که او باید آینه تمامنمای صفات و اسماء الهی و کون جامع باشد. در عصر حاضر این امر مهم برعهده حضرت ولی عصر امام زمان (عج) می‌باشد.
فلسفه
حسین رهنمایی؛ حسن کرمی محمدآبادی
دوره 13، شماره 25 ، مهر 1400، صفحه 130-145
چکیده
دین در گستره اندیشه ماکس وبر یک پدیده اجتماعی است. وبر با رویکرد کارکردگرایانه به تبیین دین پرداخته است. در نگاه کارکردگرایانه به دین مبدأ فاعلی و غایی هستی کنار گذاشته میشود و صرفاً به گزاره‌های دینی بدون درنظرگرفتن ابتدا و انتهای آن نگریسته میشود، اما ماکس وبر برخلاف سایر جامعهشناسان صرفاً به نگاه کارکردگرایانه اکتفا ...
بیشتر
دین در گستره اندیشه ماکس وبر یک پدیده اجتماعی است. وبر با رویکرد کارکردگرایانه به تبیین دین پرداخته است. در نگاه کارکردگرایانه به دین مبدأ فاعلی و غایی هستی کنار گذاشته میشود و صرفاً به گزاره‌های دینی بدون درنظرگرفتن ابتدا و انتهای آن نگریسته میشود، اما ماکس وبر برخلاف سایر جامعهشناسان صرفاً به نگاه کارکردگرایانه اکتفا نکرده است و در جامعهشناسی دین خود به بررسی سایر جنبههای دین نیز پرداخته است. دین در اندیشه وبر مجموعهای از تعالیم است که شامل باورها و اخلاقیات برای رسیدن به رستگاری است. در این اندیشه خدا در رأس عالم به عنوان مبدا ارزشها قرار میگیرد، پیامبر به عنوان حامل پیام خدا و محرک تغییرات اجتماعی و منجی به عنوان واسطهای بین خدا و مردم قرار میگیرد که مأمور رساندن دعا و خواستههای مردم به خدا و تضمین کننده رستگاری و کاهنده رنجها است. در اخلاقیات نیز زهد و پرهیز از گناه دو مؤلفه اصلی است. ایمان به باورها و پایبندی به اخلاقیات موجد وصول به رستگاری است. خدا، پیامبر، منجی، گناه، زهد و رستگاری کلیدواژگانی هستند که در این نوشتار بر مبانی روش توصیفی-تحلیلی هندسه دین در نگاه ماکس وبر را به تصویر کشیده است.
فلسفه
محسن صبور؛ احمد بهشتی؛ صفدر شاکر
دوره 13، شماره 25 ، مهر 1400، صفحه 146-164
چکیده
رجعت یا بازگشت بزرگ در هنگامه ظهور، نشانه قدرت لایزال خداوندی، از عقاید مسلم و تردیدناپذیر شیعه می‌باشد که بر پایه و اساس آیات نورانی قرآن و احادیث معصومین (علیهمالسلام) بنا شده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی امکان رجعت از منظر کتاب و سنت (با تاکید بر اندیشه‌های علامه طباطبایی( می‌باشد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی تحلیلی از نوع تحلیل ...
بیشتر
رجعت یا بازگشت بزرگ در هنگامه ظهور، نشانه قدرت لایزال خداوندی، از عقاید مسلم و تردیدناپذیر شیعه می‌باشد که بر پایه و اساس آیات نورانی قرآن و احادیث معصومین (علیهمالسلام) بنا شده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی امکان رجعت از منظر کتاب و سنت (با تاکید بر اندیشه‌های علامه طباطبایی( می‌باشد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی تحلیلی از نوع تحلیل مفهومی بوده و از منابع کتابخانهای استفادهشده است. بررسیها نشان میدهد فلسفه وجودی رجعت بیش از آن است که صرفاً سبب مجازات کافران و رسیدن به ثواب باشد و عمده هدف رجعت، تحقق وعده الهی، نصرت و یاری دین خدا، تشکیل حکومت عدل جهانی و ظهور قدرت حق و گسترش آن است؛ بنابراین ازنظر عقل، شرع و علم زیستشناسی، بازگشت روح به همان بدنی که پیشتر به آن متعلق بوده است، هیچ محذوری ندارد و طبق قاعده «اَدَلُّ الدَّلیلِ عَلیاِمکانِ الشیءِ وقوعُهُ» بهترین دلیل برای امکان وقوع رجعت است. تمام اشکالاتی که مستشکلین از رجعت میکنند دالّ بر عدم توجه آنها به درک صحیح از رجعت است و شاید ناشی از آن باشد که مایل نیستند رهبرانشان که در حق اهلبیت (علیهمالسلام) ظلمها کردهاند، مجازات شوند.
