فلسفه
روح الله اکرمی
دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 8-32
چکیده
حساسیّت بالای مسأله حیات و سلامت جسمانی به گونهای است که عقل مستقلاً بر ضرورت احتیاط در اقداماتی که میتواند به آن آسیب بزند حکم مینماید و سیره مستمر عقلاء بر این حکم صحه نهاده است. روح حاکم بر شریعت اسلامی نیز همسو با عقل بر رعایت احتیاط در دماء در واکنش کیفری در برابر بزهکاران اهتمام ویژه دارد. همین مبنا موجب شده است تا فقها در ...
بیشتر
حساسیّت بالای مسأله حیات و سلامت جسمانی به گونهای است که عقل مستقلاً بر ضرورت احتیاط در اقداماتی که میتواند به آن آسیب بزند حکم مینماید و سیره مستمر عقلاء بر این حکم صحه نهاده است. روح حاکم بر شریعت اسلامی نیز همسو با عقل بر رعایت احتیاط در دماء در واکنش کیفری در برابر بزهکاران اهتمام ویژه دارد. همین مبنا موجب شده است تا فقها در ابواب فقه جزایی با اعمال مبنای احتیاط رویکردی حداقلی را در تجویز احکام علیه تمامیت جسمانی اتخاذ نمایند.در نوشتار حاضر تلاش شده است با روشی توصیفی تحلیلی جایگاه مبنای «احتیاط در دماء» در فقه امامیه مورد بررسی قرار گیرد. یافتههای پژوهش نشان از آن دارد مبنای مورد بحث، نه قاعدهای فقهی مبتنی بر مجرد نص، و نه اصلی عملیه مستظهر بر صرف حکم عقل است بلکه ریشهی آن را باید در مذاق شریعت جست که عقل و نص هر دو بر درستیِ آن دلالت دارند. این مبنا هم نسبت به مجازاتهای علیه نفس و هم مادون نفس جریان دارد، و دارای دو کارکرد ایجابی و سلبی در قلمروی کیفری میباشد.
فلسفه
طاهر کریم زاده؛ ابراهیم نوئی؛ عباس میرزایی
دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 34-53
چکیده
چکیدهپژوهش پیش رو به روش توصیفی، تحلیلی به مقایسه دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی درباره آموزه بداء پرداخته است. ملاصدرا از طریق اشاره به نفوس سماویه و ملائک عماله، حقیقت بداء را تبیین و نحوه اسناد حقیقی آن به خداوند را تحلیل می کند؛ اما علامه طباطبایی توانسته است، بدون اشاره به افلاک و با استفاده از آیات قرآن کریم، رابطه بداء با صفات ...
بیشتر
چکیدهپژوهش پیش رو به روش توصیفی، تحلیلی به مقایسه دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی درباره آموزه بداء پرداخته است. ملاصدرا از طریق اشاره به نفوس سماویه و ملائک عماله، حقیقت بداء را تبیین و نحوه اسناد حقیقی آن به خداوند را تحلیل می کند؛ اما علامه طباطبایی توانسته است، بدون اشاره به افلاک و با استفاده از آیات قرآن کریم، رابطه بداء با صفات و تقدیر الهی را تبیین کند. علامه با استفاده از آیه 39 سوره رعد، هم حقیقت بداء را تبیین می کند و هم دایره شمول آن را به تمام موجودات دارای اجل، تعمیم داده و همیشگی بودن آن را اثبات می نماید. همچنین وی بر خلاف ملاصدرا که حقیقت نسخ و بداء را متفاوت می داند، حقیقت آن دو را یکی دانسته و تفاوت آنها را در شمولشان نسبت به عالَم تکوین و تشریع بر می شمرد. ملاصدرا وقوع بداء در علم و اخبار معصومین (ع) را جایز دانسته، ولی از دیدگاه علامه طباطبایی، وقوع بداء در علم و اخبار معصومین (ع) جایز نیست.
اسدالله کردفیروزجائی؛ محمدتقی رکنی لموکی
دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 54-75
چکیده
باور به رستاخیز و قیامت یکی از باورهای بنیادین دینی است که در علم کلام با عنوان فرجامشناسی به آن پرداخته می شود. در همۀ ادیان آسمانی این گزاره تصدیق شده است که همۀ انسانها، در مجمعی به نام قیامت، نزد خداوند حاضر میشوند، تا نسبت به اعمال خویش پاسخگو باشند. اما فرجام حیوانات همواره در هالهایاز ابهام مانده است. از این رو، پژوهش ...
بیشتر
باور به رستاخیز و قیامت یکی از باورهای بنیادین دینی است که در علم کلام با عنوان فرجامشناسی به آن پرداخته می شود. در همۀ ادیان آسمانی این گزاره تصدیق شده است که همۀ انسانها، در مجمعی به نام قیامت، نزد خداوند حاضر میشوند، تا نسبت به اعمال خویش پاسخگو باشند. اما فرجام حیوانات همواره در هالهایاز ابهام مانده است. از این رو، پژوهش در این موضوع از اهمیت ویژهای برخوردار می باشد و این سؤال مطرح می شود که آیا با حیوانات همچون موجودات معمولی و غیر انسانی برخورد خواهد شد یا آنان نیز فهیم، صاحب ادراک و مکلفاند و در روز رستاخیز بر آنچه انجام دادهاند مؤاخذه و بازخواست خواهند شد؟ فرض بر این است که حیوانات اگرچه مکلف به تکلیف در تراز تکلیف انسانی نیستند اما هرگز معاف از پاسخگویی در رستاخیز نیستند و باید نسبت به اعمال خود جوابگو باشند.این مقاله توانسته است با ابزار و تکنیک کتابخانهای و روش تحلیل دادههای عقلی و نقلی به« بازشناسی و تحلیل رستاخیز حیوانات» بپردازد و به این نتیجه رضایت داد که با توجه به فهم و ادراک نسبی حیوانات و وجود آیات و روایت، حیوانات دارای رستاخیز بوده و در قیامت محشور میشوند و باید حساب پس دهند.
فلسفه
احسان کردی اردکانی؛ احمد شه گلی
دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 76-95
چکیده
مسئله وجود خدا یکی از مهم ترین مسائلی است که بشر از گذشته تا کنون با آن مواجه بوده است. این موضوع علاوه بر عمومیت آن، یکی از مباحث مهم فلسفی و کلامی بوده است. در این میان نحوه مواجهه قرآن با این موضوع از آن جهت که خداوند چگونه در مورد وجود خود با بشر احتجاج می کند، حائز اهمیت است. بر این اساس مسئله این پژوهش شناسایی نحوه مواجهه قرآن با مسئله ...
بیشتر
مسئله وجود خدا یکی از مهم ترین مسائلی است که بشر از گذشته تا کنون با آن مواجه بوده است. این موضوع علاوه بر عمومیت آن، یکی از مباحث مهم فلسفی و کلامی بوده است. در این میان نحوه مواجهه قرآن با این موضوع از آن جهت که خداوند چگونه در مورد وجود خود با بشر احتجاج می کند، حائز اهمیت است. بر این اساس مسئله این پژوهش شناسایی نحوه مواجهه قرآن با مسئله اثبات وجود خدا است. علامه طباطبایی از جمله مفسرانی است که به صورت اشاره وار ادعا کرده است که مسئله اثبات وجود خداوند در قرآن بدان پرداخته نشده است، بر دیدگاه ایشان نقدهایی مطرح شده است. در این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی ضمن تایید و تقویت دیدگاه علامه، اشکالات و نقض های وارد شده به دیدگاه ایشان جواب داده شده است. در این صورت رویکرد قرآن به مسئله وجود حق تعالی دارای دلالت ها و نتایجی است که به برخی از آنها اشاره می شود.
فلسفه
علی محمد قهرمانی؛ احمد بهشتی؛ محمد سعیدی مهر
دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 96-113
چکیده
چکیدهعقل و بهتبع آن، فلسفه بهعنوان نماد عقلگرایی یکی از مهمترین مؤلفههای شکلگیری معرفت دینی در رابطه دوسویه عقل و نقل است.در این میان علامه طباطبائی با احصاء راههای معرفت دینی به،وحی،عقل،کشف و شهود قلبی، با بهکارگیری این سه سعی در ایجاد رویکردی اتحادی در حوزة معرفت دینی داشته است.لیک استاد حکیمی با طرح بحث تفکیک و همچنین ...
بیشتر
چکیدهعقل و بهتبع آن، فلسفه بهعنوان نماد عقلگرایی یکی از مهمترین مؤلفههای شکلگیری معرفت دینی در رابطه دوسویه عقل و نقل است.در این میان علامه طباطبائی با احصاء راههای معرفت دینی به،وحی،عقل،کشف و شهود قلبی، با بهکارگیری این سه سعی در ایجاد رویکردی اتحادی در حوزة معرفت دینی داشته است.لیک استاد حکیمی با طرح بحث تفکیک و همچنین ابداع اصطلاحاتی چون عقل خود بنیاد دینی و عقل دفائنی، در پی القای بینیازی متون دینی از فهم فلسفی است. این مقاله با روش کتابخانهای و مقایسۀ آثار این دو به بررسی موضوع پرداخته است که یافتهها، حاکی از عدم تناظر دو دیدگاه و روش اتخاذی آنان است و هرچه طباطبایی را شخصی فیلسوف و عامل به فلسفه در طریق معارف دینی میبینیم،حکیمی را در حال ستیز و گریز از فلسفه مییابیم. بهگونهای که حکیمی با تأکید بر خودکفائی و حجیت ظواهر متون دینی،هرگونه کنکاش فلسفی در متون دینی را مردود میداند.
فلسفه
روح اله آدینه؛ سمانه شاهرودی
دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 114-133
چکیده
این پژوهش معنا و کارکرد عقل را از دیدگاه ملاصدرا و مهدی حائری یزدی، دو شارح بزرگ کتاب اصول کافی مورد بررسی قرار می دهد. تحلیل معنای عقل از منظر دو فیلسوف که از نظر زمانی سه قرن فاصله دارند، از اهمیت این پژوهش حکایت دارد. با وجود سه قرن اختلاف زمان بین این دو فیلسوف، نقاط مشترک فراوانی بین آراء آنها یافت می شود. همچنین اختلاف نظرهایی در ...
بیشتر
این پژوهش معنا و کارکرد عقل را از دیدگاه ملاصدرا و مهدی حائری یزدی، دو شارح بزرگ کتاب اصول کافی مورد بررسی قرار می دهد. تحلیل معنای عقل از منظر دو فیلسوف که از نظر زمانی سه قرن فاصله دارند، از اهمیت این پژوهش حکایت دارد. با وجود سه قرن اختلاف زمان بین این دو فیلسوف، نقاط مشترک فراوانی بین آراء آنها یافت می شود. همچنین اختلاف نظرهایی در بررسی مفهوم عقل در روایات اصول کافی در میان آنها وجود دارد. در این نوشتار سعی شده است تا با روش توصیفی-تحلیلی مراد و مقصود از عقل در احادیث کتاب اصول کافی را مورد کنکاش و بررسی قرار دهیم، دیدگاه حائری گاهی با ملاصدرا هم سو است و آن را تائید می کند و گاهی مخالف است و آن را رد می نماید. آن دو اندیشمند در معانی برخی اصطلاحات حدیث اول (مانند استنطاق ،اقبال و ادبار و ...) اختلافاتی داشتند که هرکدام تفسیری ارائه دادند. در حدیث دوم حائری با تعریف و آوردن مثال نظر ملاصدرا را تائید می کند ولی در رابطه با اختیار انسان نسبت به خصلت های سه گانه نظرات ملاصدرا و علامه مجلسی را به چالش کشیده و رابطه منطقی و فلسفی بین عقل ، حیا و دین برقرار کرده است. و در حدیث سوم حائری نظر ملاصدرا که دین را به معروف و طاعات معنا کرد، رد کرده و بر این عقیده است که معنی حقیقی دین عبارت از عمل به معروف نبوده بلکه مراد از آن التزام به یک سری از قوانین است.
فلسفه
فرزانه دیمه کار حقیقی؛ رحمت ال مرزوقی؛ جعفر جهانی؛ جعفر ترک زاده
دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 134-159
چکیده
حیات طیبه وضع مطلوب زندگی بشر بر اساس نظام معیار ربوبی است که با انتخاب و التزام آگاهانه و اختیاری این نظام معیار در همین زندگی دنیایی و در جهت تعالی آن از سوی خداوند به انسان اعطا می شود و تحقق آن باعث دست یابی به غایت اصیل زندگی انسان، یعنی قرب الی الله است. هدف پژوهش کاوش مفهوم حیات طیبه از منظر متون اسلامی است. رویکرد پژوهش مطالعه ...
بیشتر
حیات طیبه وضع مطلوب زندگی بشر بر اساس نظام معیار ربوبی است که با انتخاب و التزام آگاهانه و اختیاری این نظام معیار در همین زندگی دنیایی و در جهت تعالی آن از سوی خداوند به انسان اعطا می شود و تحقق آن باعث دست یابی به غایت اصیل زندگی انسان، یعنی قرب الی الله است. هدف پژوهش کاوش مفهوم حیات طیبه از منظر متون اسلامی است. رویکرد پژوهش مطالعه کیفی، با استفاده از تحلیل مضمون و روش فرآیند چرخه ای تحلیل است. متون اسلامی شامل قرآن مجید، خطبه ها، نامه ها و حکمت های نهج البلاغه و صحیفه سجادیه و کلیه پژوهش های مرتبط با حیات طیبه هستند، که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و مضمون های حیات طیبه مورد کاوش قرار گرفت. یافته های حاصل از تحلیل مضمون و روش فرآیند چرخه ای تحلیل در قالب 152 مقوله، 28 مضمون پایه و شش مضمون سازماندهنده تحت عناوین پیش نیازها، ویژگی ها، ساحت/ عوامل زمینه ای، موانع، راهبردها و پیامدها/دستاوردها در متون اسلامی گردآوری و سازماندهی شد. نتایج پژوهش گویای آن است که امکان توسعه چارچوب حیات طیبه متناسب با تعالیم و ترسیم دلالت های آن در تعلیم و تربیت اسلامی وجود دارد.
فلسفه
زهرا شاه علیان؛ مهدی دهباشی؛ محمدرضا شمشیری
دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 160-188
چکیده
یکی از اوصاف ثبوتی و کمالی و ذاتی خداوند، علم است. خدای تعالی هم به ذات خود و هم به همه موجودات آگاه است. مراتب علم خداوند شامل علم به ذات، علم به موجودات و مخلوقات قبل از آفرینش آنها، علم به موجودات و مخلوقات پس از آفرینش آنها می باشد. علامه خفری و نظریاتش با توجه به تقدم زمانی که بر ملاصدرا داشته است، بیان می کند که، خداوند به همه موجودات ...
بیشتر
یکی از اوصاف ثبوتی و کمالی و ذاتی خداوند، علم است. خدای تعالی هم به ذات خود و هم به همه موجودات آگاه است. مراتب علم خداوند شامل علم به ذات، علم به موجودات و مخلوقات قبل از آفرینش آنها، علم به موجودات و مخلوقات پس از آفرینش آنها می باشد. علامه خفری و نظریاتش با توجه به تقدم زمانی که بر ملاصدرا داشته است، بیان می کند که، خداوند به همه موجودات در مقام ذات علم فعلی دارد که نامتناهی، خطاناپذیر و بدون تغییر است. ملاصدرا نیز بدون کمترین انحرافی از اصالت وجود و بدون آنکه کوچکترین آسیبی به وجود بحت و صرف و بسیطبودن خداوند برسد، وجود علم خداوند را به ذات خویش، علم خداوند به جمیع اشیا و ماهیات را در مقام ذات به اثبات میرساند.یافته ها:یافته های تحقیق حاکی از آن است که، با وجود اختلاف آراء در میان علامه خفری و ملاصدرا، وجه اشتراک نیز قابل مشاهده است.مهم ترین عوامل وجه اشتراک و هم زبانی میان ایندو اندیشمند در باب علم الهی، اصول و مبادی تفکرشان است و این که هم علم الهی را ازلی و عین ذات الهی دانسته اند و هم خداوند در مرتبه ذات خویش، به جمیع ماسوی علم بسیط دارد، که در عین حال، کاشف از تفاصیل ماسوی است. هدف: هدف از این پژوهش این است که با مروری مستند بر دیدگاه ملاصدرا و علامه خفری در باب علم الهی و مراتب آن، جامعیت این دیدگاه را به تصویرکشیم.