اکرم رحیمی؛ محمد محمدرضایی؛ عبدالحمید فلاح نژاد؛ یداله دادجو
دوره 10، شماره 19 ، مهر 1397، ، صفحه 255-277
چکیده
تفکیکیان نصگرا در روش شناخت دین و طریق دستیابی به معارف آن، منبع وحیانی را تنها منبع شناخت مطرح میکنند لذا مدعی انحصار فهم حقیقت دین به شیوهای خاص هستند وچنین مدعایی، منبعث از نگرش خاص ایشان به تحدی و اعجاز قرآن میباشد؛ یعنی تحدی قرآن تنها درعلوم و معارف است و معرفتی که توسط اهل بیت^ حاصل میشود اصیلتراست و دخالتدادن ...
بیشتر
تفکیکیان نصگرا در روش شناخت دین و طریق دستیابی به معارف آن، منبع وحیانی را تنها منبع شناخت مطرح میکنند لذا مدعی انحصار فهم حقیقت دین به شیوهای خاص هستند وچنین مدعایی، منبعث از نگرش خاص ایشان به تحدی و اعجاز قرآن میباشد؛ یعنی تحدی قرآن تنها درعلوم و معارف است و معرفتی که توسط اهل بیت^ حاصل میشود اصیلتراست و دخالتدادن افکار بشری در فهم متون دینی، فهم دین را از صحت و خلوص تهی میکند و از حقایق دین دور می سازد، در مقابل با نقد چنین دیدگاهی به دلیل سازگاری با نظریه صرفه و بیهوده انگاشتن نیروی فهم و عقل انسان و غرق شدن در هرمنوتیک مدرن؛ اولاً در آیات قرآن، عقل مخاطب قرار میگیرد و همه انسانها با همان عقل عام و نیروی ادراکی همگانی موجود در هر انسان به فراخور استعدادش مخاطب فهم حقیقت دین قرار گرفته و ثانیاً ادعای انحصار فهم حقیقت دین به شیوهای خاص را برنتافته. نوشتار حاضر با روش دروندینی و رویکردی انتقادی ـ تحلیلی نقد و بررسی دیدگاه مکتب تفکیک را با نظریهی یاد شده تبیین میکند.
اکرم خلیلی نوش آبادی؛ روح الله دارایی
دوره 11، شماره 21 ، مهر 1398، ، صفحه 7-32
چکیده
یکی از مسائل کلام اسلامی «مسئله شرور» است که مورد توجه بسیاری از متفکران واقع شده است. در این مطالعه به روش کتابخانهای راه‌حلهای محّمد بن محمد غزالی (۴۵۰-۵۰۵ق.)؛ از متکلمان مسلمان اشعری مذهب را استخراج و توصیف می‌کنیم تا به تحلیل مناسبی از نسبت عقل و ایمان در میان پاسخ‌های او دست یابیم. وی در آثار خود نه به‌طور مستقل، ...
بیشتر
یکی از مسائل کلام اسلامی «مسئله شرور» است که مورد توجه بسیاری از متفکران واقع شده است. در این مطالعه به روش کتابخانهای راه‌حلهای محّمد بن محمد غزالی (۴۵۰-۵۰۵ق.)؛ از متکلمان مسلمان اشعری مذهب را استخراج و توصیف می‌کنیم تا به تحلیل مناسبی از نسبت عقل و ایمان در میان پاسخ‌های او دست یابیم. وی در آثار خود نه به‌طور مستقل، اما به مناسبت موضوع مورد بحث، به مسئله شرور هم ورود کرده و هم به پاسخ‌های ایمان‌گرایانه اقدام می‌نماید و هم در راستای معقول ساختن وجود شرور گام بر‌می‌دارد؛ هم به خدمت گرفتن عقل را می‌ستاید و هم سرسپردن به اراده الهی را توصیه میکند. از همین روست که نمی‌توان وی را به‌طور مطلق به یکی از این دو رویکرد منتسب کرد، بلکه می‌توان گفت در راه‌حل او در مسئله شرور، عقل و ایمان هر دو ظهور دارند و تعامل و تعاون آنها، غزالی را از درافتادن به ورطه افراط در هر یک از این دو رویکرد باز‌داشته است.
فلسفه
فاروق طولی؛ محمد نجاتی؛ عباس تقوی
دوره 12، شماره 22 ، فروردین 1399، ، صفحه 7-22
چکیده
پرسش از معنای زندگی قابل تحلیل به چند سؤل عمده است: اول اینکه آیا زندگی معنا دار است و در صورت معناداری، معنای آن ذاتی است؟ در صورت پاسخ مثبت، معنای ذاتی زندگی چیست؟ اما در صورت پاسخ منفی، آیا اموری از سنخ ارزش یا هدف وجود دارند تا به واسطه آنها بتوان زندگی فاقد معنا را معنا دار نمود؟ عمده تکاپوی خداباوران، موحدین و غیر موحدین دیندار ...
بیشتر
پرسش از معنای زندگی قابل تحلیل به چند سؤل عمده است: اول اینکه آیا زندگی معنا دار است و در صورت معناداری، معنای آن ذاتی است؟ در صورت پاسخ مثبت، معنای ذاتی زندگی چیست؟ اما در صورت پاسخ منفی، آیا اموری از سنخ ارزش یا هدف وجود دارند تا به واسطه آنها بتوان زندگی فاقد معنا را معنا دار نمود؟ عمده تکاپوی خداباوران، موحدین و غیر موحدین دیندار و فیلسوفان و غیر فیلسوفان به یکی از این وجوه اختصاص یافته است. در مقاله حاضر امور نامطلوب اینجهانی به دو قسم دردها و رنج ها تفکیک شده است. رنج ها نیز خود به دو قسم رنج های اولیه قابل علاج و رنج های ثانویه غیر قابل علاج تقسیم می شوند. رنج های اولیه مشتمل بر دو نوع رنج های روانشناختی سهل العلاج و رنج های فلسفی صعب العلاج هستند. رنج های اولیه، شرط لازم تحقق رنج های ثانویه ممتنع العلاج هستند. رنج های ثانویه همان رنج هایی هستند که مسئله بی معنایی و پوچی زندگی را به وجود می آورند. بر این اساس اگر شخصی که دچار رنج های ممکن العلاج شده، نتواند به نحو شایسته ای چرایی وجود این گونه رنج ها در زندگی بشر و رنج کشیدن خویش را تحلیل و تبیین نماید، آنگاه رنج های سهمگین و ممتنع العلاج ظهور و بروز خواهند یافت. این رنج ها نتایجی چون پوچ گرایی، احساس ناامیدی و افسردگی و جبر مطلق، بی معنا انگاری زندگی، خودکشی، کفر و الحاد را در پی دارند.
فلسفه
مرتضی صفدری نیاک؛ علی رحمانی سبزواری
دوره 13، شماره 25 ، مهر 1400، ، صفحه 7-20
چکیده
اعتباریات مبحثی میان رشتهای است که در فلسفه، اصول فقه، علوم ادبی و زبانشناسی مورد بررسی قرار میگیرد، اما صبغه فلسفی و اصولی آن بسیار پر رنگتر است. برجسته نمودن بحث اعتباریات و جمعآوری و انسجام مباحث مربوط به آن از نوآوریهای علامه طباطبایی به شمار میآید. تطبیق بحث اعتباریات بر اموری مانند الزام و بایستن، جزاء و پاداش ...
بیشتر
اعتباریات مبحثی میان رشتهای است که در فلسفه، اصول فقه، علوم ادبی و زبانشناسی مورد بررسی قرار میگیرد، اما صبغه فلسفی و اصولی آن بسیار پر رنگتر است. برجسته نمودن بحث اعتباریات و جمعآوری و انسجام مباحث مربوط به آن از نوآوریهای علامه طباطبایی به شمار میآید. تطبیق بحث اعتباریات بر اموری مانند الزام و بایستن، جزاء و پاداش و همچنین اعتباریت تشریعیات و احکام الهی امری قابل تأمل و شایسته غور و تحقیق بیشتری است. علامه بحث اعتباریات را در حوزه دین تسرّی داده و زبان دین و احکام الهی را زبان اعتبار معرفی نموده و تعلق اراده حاکم بر فعل غیر را اعتبار در اعتبار عنوان میکند. اما علامه حسن زاده معتقد است از آنجایی که تشریع از باطن تکوین منشأ میگیرد، جزو امور اعتباری محسوب نمیشود. تشریع و تشریعیات در حقیقت تنظیم و تنقیح اسرار تکوینی و طبیعی تکامل انسان در مسیر صحیح الهی است. صراط مستقیم بودن تشریعیات از نظر علامه حسن زاده در عداد امور تکوینی است و حقیقتی نامشروط و مطلق محسوب میشود.
فلسفه
روح الله اکرمی
دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، ، صفحه 8-32
چکیده
حساسیّت بالای مسأله حیات و سلامت جسمانی به گونهای است که عقل مستقلاً بر ضرورت احتیاط در اقداماتی که میتواند به آن آسیب بزند حکم می‌نماید و سیره مستمر عقلاء بر این حکم صحه نهاده است. روح حاکم بر شریعت اسلامی نیز هم‌سو با عقل بر رعایت احتیاط در دماء در واکنش کیفری در برابر بزهکاران اهتمام ویژه دارد. همین مبنا موجب شده است تا فقها در ...
بیشتر
حساسیّت بالای مسأله حیات و سلامت جسمانی به گونهای است که عقل مستقلاً بر ضرورت احتیاط در اقداماتی که میتواند به آن آسیب بزند حکم می‌نماید و سیره مستمر عقلاء بر این حکم صحه نهاده است. روح حاکم بر شریعت اسلامی نیز هم‌سو با عقل بر رعایت احتیاط در دماء در واکنش کیفری در برابر بزهکاران اهتمام ویژه دارد. همین مبنا موجب شده است تا فقها در ابواب فقه جزایی با اعمال مبنای احتیاط رویکردی حداقلی را در تجویز احکام علیه تمامیت جسمانی اتخاذ نمایند.در نوشتار حاضر تلاش شده است با روشی توصیفی تحلیلی جایگاه مبنای «احتیاط در دماء» در فقه امامیه مورد بررسی قرار گیرد. یافته‌های پژوهش نشان از آن دارد مبنای مورد بحث، نه قاعده‌ای فقهی مبتنی بر مجرد نص، و نه اصلی عملیه مستظهر بر صرف حکم عقل است بلکه ریشه‌ی آن را باید در مذاق شریعت جست که عقل و نص هر دو بر درستیِ آن دلالت دارند. این مبنا هم نسبت به مجازات‌های علیه نفس و هم مادون نفس جریان دارد، و دارای دو کارکرد ایجابی و سلبی در قلمروی کیفری میباشد.
فلسفه
مهدی کریمی
دوره 13، شماره 25 ، مهر 1400، ، صفحه 21-37
چکیده
منشأ غیرمادی ادراک و وجود غیرمادی نفس مبنایی است که در برخی روایات و از جمله روایت اهلیلجه، بر آن تأکید شده است. این روایت با تأکید بر غیرمادی بودن ادراک و منشأ آن، حاوی استدلال‌هایی است که در گفت‌وگو میان دیدگاه مادی‌انگاری (طبیب هندی) و مجردانگاری (امام صادق ع)، ارائه شده است. با توجه به این روایت، ادراک حقیقتی غیرمادی دارد و منشأ ...
بیشتر
منشأ غیرمادی ادراک و وجود غیرمادی نفس مبنایی است که در برخی روایات و از جمله روایت اهلیلجه، بر آن تأکید شده است. این روایت با تأکید بر غیرمادی بودن ادراک و منشأ آن، حاوی استدلال‌هایی است که در گفت‌وگو میان دیدگاه مادی‌انگاری (طبیب هندی) و مجردانگاری (امام صادق ع)، ارائه شده است. با توجه به این روایت، ادراک حقیقتی غیرمادی دارد و منشأ ادراک یا همان نفس نیز مجرد است. از سویی در سه مکتب مشاء، اشراق و حکمت متعالیه با عنایت به ویژگیهای غیرمادی ادراک و مدرِک، استدلال‌هایی به نفع تجرد نفس اقامه شده است و از سوی دیگر فیلسوفان ذهن با عنایت به ویژگیهای کیفی ادراک تبیین‌هایی به نفع تجرد ادراک ارائه کرده‌اند. رویکرد غیرمادی به نفس نقطه تلاقی سه رویکرد دینی با عنایت به روایت اهلیلجه، فلسفه اسلامی و فلسفه ذهن است. نقطه مشترک هر سه رویکرد در استفاده از روش شهودی در ارائه استدلال‌های فلسفی بر مدعای تجرد ادراک و منشأ آن است. در این پژوهش، به پرسش چیستی ادراک و منشأ آن با توجه به روایت اهلیلجه و با عنایت به شواهدی از علمالنفس فلسفی پاسخ داده میشود.
فلسفه
مرجان عسگری بابادی؛ فرج الله براتی؛ گودرز شاطری؛ صادق خوشخو
دوره 12، شماره 22 ، فروردین 1399، ، صفحه 23-38
چکیده
از چالش برانگیزترین مسأله مورد توجه فیلسوفان و متکلمان رابطه عقل و ایمان است. این جستار در پی آن است که موضوع فوقالذکر را از منظر دو فیلسوف سرشناس و عقلگرای اسلامی و غرب مورد بررسی قرار دهد. هر دو فیلسوف برآنند که باورهای دینی باید مبتنی بر عقل باشد؛ با این تفاوت که عقلی که مورد توجه علامه طباطبایی است عقل استدلالی است، ولی سویینبرن ...
بیشتر
از چالش برانگیزترین مسأله مورد توجه فیلسوفان و متکلمان رابطه عقل و ایمان است. این جستار در پی آن است که موضوع فوقالذکر را از منظر دو فیلسوف سرشناس و عقلگرای اسلامی و غرب مورد بررسی قرار دهد. هر دو فیلسوف برآنند که باورهای دینی باید مبتنی بر عقل باشد؛ با این تفاوت که عقلی که مورد توجه علامه طباطبایی است عقل استدلالی است، ولی سویینبرن عقلانیت را مبتنی بر احتمال منطقی و عقلانیت استقرایی می‌داند. سویینبرن همانند علامه ایمان را اعتقاد صرف نمیداند؛ بلکه معتقد است که آثار ایمان باید در عمل هم ظاهر شود و عمل انسان مهمتر از باور اوست. علامه متعلق ایمان را عینی و خارجی یعنی غیرگزارهای می‌داند ولی سویینبرن ایمان را امری گزارهای می‌داند که مبتنی بر اعتقاد و معرفت میباشد
روح الله رستگارصفت؛ قاسم فائز
دوره 11، شماره 21 ، مهر 1398، ، صفحه 33-56
چکیده
حالات معنوی، حالات درونی انسانها هستند که به نحوی به امور معنوی مرتبط اند و به شکل شناخت، عاطفه یا رفتار نمود مییابند. معنویت در دوره کنونی، مقید به دین دانسته نمیشود و اشکال بدعتآمیزی از آن هم عرضه شده است، لذا بسیاری از این حالات، شبه معنوی (غیرصادق) هستند و در صورت نشناخته ماندن، برای فرد و جامعه مشکلاتی را به وجود میآورند؛ ...
بیشتر
حالات معنوی، حالات درونی انسانها هستند که به نحوی به امور معنوی مرتبط اند و به شکل شناخت، عاطفه یا رفتار نمود مییابند. معنویت در دوره کنونی، مقید به دین دانسته نمیشود و اشکال بدعتآمیزی از آن هم عرضه شده است، لذا بسیاری از این حالات، شبه معنوی (غیرصادق) هستند و در صورت نشناخته ماندن، برای فرد و جامعه مشکلاتی را به وجود میآورند؛ بنابراین، در اینجا با روش توصیفی- تحلیلی- انتقادی و به کمک متون قرآن و حدیث به معرفی قواعد کلی حالات معنوی صادق و معیارهای تشخیص آنها پرداخته شده است و نتایج زیر به دست آمد: 1) حالات معنوی صادق، یقیناً الهی اند. 2) در چارچوب دین (شریعت) هستند؛ 3) در چارچوب حالات معنوی معصومان علیهم السلام میباشند؛ 4) حالات معنوی صادق قابل ایجاد، تقویت و سرکوبند؛ 5) دارای مراتب اند؛ 6) برخی، دارای نمودهای بیرونی میباشند؛ 7) کشف صحت حالات معنوی نیاز به نشانهجویی دارد
فلسفه
طاهر کریم زاده؛ ابراهیم نوئی؛ عباس میرزایی
دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، ، صفحه 34-53
چکیده
چکیدهپژوهش پیش رو به روش توصیفی، تحلیلی به مقایسه دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی درباره آموزه بداء پرداخته است. ملاصدرا از طریق اشاره به نفوس سماویه و ملائک عماله، حقیقت بداء را تبیین و نحوه اسناد حقیقی آن به خداوند را تحلیل می کند؛ اما علامه طباطبایی توانسته است، بدون اشاره به افلاک و با استفاده از آیات قرآن کریم، رابطه بداء با صفات ...
بیشتر
چکیدهپژوهش پیش رو به روش توصیفی، تحلیلی به مقایسه دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی درباره آموزه بداء پرداخته است. ملاصدرا از طریق اشاره به نفوس سماویه و ملائک عماله، حقیقت بداء را تبیین و نحوه اسناد حقیقی آن به خداوند را تحلیل می کند؛ اما علامه طباطبایی توانسته است، بدون اشاره به افلاک و با استفاده از آیات قرآن کریم، رابطه بداء با صفات و تقدیر الهی را تبیین کند. علامه با استفاده از آیه 39 سوره رعد، هم حقیقت بداء را تبیین می کند و هم دایره شمول آن را به تمام موجودات دارای اجل، تعمیم داده و همیشگی بودن آن را اثبات می نماید. همچنین وی بر خلاف ملاصدرا که حقیقت نسخ و بداء را متفاوت می داند، حقیقت آن دو را یکی دانسته و تفاوت آنها را در شمولشان نسبت به عالَم تکوین و تشریع بر می شمرد. ملاصدرا وقوع بداء در علم و اخبار معصومین (ع) را جایز دانسته، ولی از دیدگاه علامه طباطبایی، وقوع بداء در علم و اخبار معصومین (ع) جایز نیست.
فلسفه
روح الله رستگارصفت؛ محسن ایمانی
دوره 13، شماره 25 ، مهر 1400، ، صفحه 38-56
چکیده
حالات معنوی، حالات الهی و غیرمادی در درون انسان هستند که به شکل عاطفه یا رفتار نمود مییابند و ممکن است صادق یا کاذب باشند. البته گاه برخی از اختلالات خفیف روانی به حالات معنوی شبیه میشوند و نیاز به تشخیص افتراقی پیدا میشود. در اینجا با نگاهی میانرشتهای بر اساس متون اسلامی و روانشناسی دین و روانشناسی مرضی و با روش ...
بیشتر
حالات معنوی، حالات الهی و غیرمادی در درون انسان هستند که به شکل عاطفه یا رفتار نمود مییابند و ممکن است صادق یا کاذب باشند. البته گاه برخی از اختلالات خفیف روانی به حالات معنوی شبیه میشوند و نیاز به تشخیص افتراقی پیدا میشود. در اینجا با نگاهی میانرشتهای بر اساس متون اسلامی و روانشناسی دین و روانشناسی مرضی و با روش توصیفی-تحلیلی، به معرفی وجوه تمایز اختلالهای روانی (اسکیزوفرنی، افسردگی، تبدیلی، اضطرابی) که با حالات معنوی قابل خلط هستند پرداخته و بیان میدارد که حالات معنوی صادق تفاوت ماهوی با اختلالهای اسکیزوفرنی، افسردگی، تبدیلی و اضطرابی دارد و شباهتشان جنبه صوری دارد که با مقایسه ویژگیهای آنان با نشانگان اختلالها در روانشناسی مرضی، این مشابهت از بین میرود؛ زیرا توهم، هذیان و سایر نشانگان اختلال روانی در صاحبان حالات صحیح معنوی وجود ندارد. آنان در پیروی از شریعت و سنت معصومان (علیهمالسلام) کوشا هستند و این امر نقش مهمی در تمییز آنها از بیماران روانی دارد. مثلاً کمخوابی در حالات معنوی بر اثر عبادت و خدمت به خلق ایجاد شده و کمخوراکی بر اثر مراقبت از شکم برای رعایت اعتدال و نحیف شدن جسم بر اثر روزه همچنین دارندگان حالات صحیح معنوی در عزت نفس و مشکلات مربوط به خواب و خوراک، عاری از نشانگان ابتلا به آن اختلالها هستند.
فلسفه
مصطفی سامانی؛ احمد بهشتی؛ حبیب اله ابراهیمی
دوره 12، شماره 22 ، فروردین 1399، ، صفحه 39-56
چکیده
مسئلهی علم باریتعالی قبل و بعد الایجاد اشیاء یکى از عمیق ترین و غامضترین مسائل فلسفى و کلامی در تاریخ تفکر اسلامی بوده است. شیخ الرئیس، علم باریتعالی به ماسوی قبل و بعد الایجاد اشیاء را به واسطهی صور مرتسمه و علم حصولی می داند. علامه خفری با دقت نظر و ارائه دلایل متقن، با رد صور مرتسمه و با مطرح کردن علم کمالی اجمالی و تفصیلی، ...
بیشتر
مسئلهی علم باریتعالی قبل و بعد الایجاد اشیاء یکى از عمیق ترین و غامضترین مسائل فلسفى و کلامی در تاریخ تفکر اسلامی بوده است. شیخ الرئیس، علم باریتعالی به ماسوی قبل و بعد الایجاد اشیاء را به واسطهی صور مرتسمه و علم حصولی می داند. علامه خفری با دقت نظر و ارائه دلایل متقن، با رد صور مرتسمه و با مطرح کردن علم کمالی اجمالی و تفصیلی، بیان میکند که علم باریتعالی عین ذات و ذات واجب به اعتبار ذاتش، منشأانکشاف تمامی موجودات بوده و عین آن چیزی است که در خارج ایجاد کرده است؛ پس تمامی ممکنات به اعتباری علم الهی و به اعتباری معلوم الهیاند. خفری اعتقاد به صور مرتسمه را مستلزم محل واقع شدن، منفعل شدن و استکمال ذات به وسیله صور مرتسمه دانسته است. نگارنده معتقد است که صدرالدین شیرازی در مسئلهی علم باریتعالی قبل و بعد الایجاد اشیاء از آراء علامه خفری تاثیر پذیرفته است.
اسدالله کردفیروزجائی؛ محمدتقی رکنی لموکی
دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، ، صفحه 54-75
چکیده
باور به رستاخیز و قیامت یکی از باورهای بنیادین دینی است که در علم کلام با عنوان فرجام‌شناسی به آن پرداخته می شود. در همۀ ادیان آسمانی این گزاره تصدیق شده است که همۀ انسانها، در مجمعی به نام قیامت، نزد خداوند حاضر میشوند، تا نسبت به اعمال خویش پاسخگو باشند. اما فرجام حیوانات همواره در هاله‌ای‌از ابهام مانده است. از این رو، پژوهش ...
بیشتر
باور به رستاخیز و قیامت یکی از باورهای بنیادین دینی است که در علم کلام با عنوان فرجام‌شناسی به آن پرداخته می شود. در همۀ ادیان آسمانی این گزاره تصدیق شده است که همۀ انسانها، در مجمعی به نام قیامت، نزد خداوند حاضر میشوند، تا نسبت به اعمال خویش پاسخگو باشند. اما فرجام حیوانات همواره در هاله‌ای‌از ابهام مانده است. از این رو، پژوهش در این موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می باشد و این سؤال مطرح می شود که آیا با حیوانات همچون موجودات معمولی و غیر انسانی برخورد خواهد شد یا آنان نیز فهیم، صاحب ادراک و مکلف‌اند و در روز رستاخیز بر آنچه انجام داده‌اند مؤاخذه و بازخواست خواهند شد؟ فرض بر این است که حیوانات اگرچه مکلف به تکلیف در تراز تکلیف انسانی نیستند اما هرگز معاف از پاسخگویی در رستاخیز نیستند و باید نسبت به اعمال خود جوابگو باشند.این مقاله توانسته است با ابزار و تکنیک کتابخانهای و روش تحلیل داده‌های عقلی و نقلی به« بازشناسی و تحلیل رستاخیز حیوانات» بپردازد و به این نتیجه رضایت داد که با توجه به فهم و ادراک نسبی حیوانات و وجود آیات و روایت، حیوانات دارای رستاخیز بوده و در قیامت محشور میشوند و باید حساب پس دهند.
فلسفه
پریا نوری خسروشاهی؛ مهدی قهرمان؛ شهربانو مردانی
دوره 13، شماره 25 ، مهر 1400، ، صفحه 56-73
چکیده
اندیشه و تفکر از اصلیترین مفاهیمی هستند که در قرآن کریم و کتب روایی تفسیری به آنها توصیه اکید شده است. از طرفی همین واژگان در آثار جیدو کریشنامورتی نیز با زاویه نگاه متفاوتتری به وفور به چشم میخورد. حال مسئله این است که آیا تفکر و اندیشه در نگاه اندیشمندان دینی همچون علامه طباطبایی و کریشنامورتی یکسان است یا تفاوتهایی ...
بیشتر
اندیشه و تفکر از اصلیترین مفاهیمی هستند که در قرآن کریم و کتب روایی تفسیری به آنها توصیه اکید شده است. از طرفی همین واژگان در آثار جیدو کریشنامورتی نیز با زاویه نگاه متفاوتتری به وفور به چشم میخورد. حال مسئله این است که آیا تفکر و اندیشه در نگاه اندیشمندان دینی همچون علامه طباطبایی و کریشنامورتی یکسان است یا تفاوتهایی دارند. برای پژوهش در این باره از روش تحلیلی-توصیفی و با مطالعه آثار علامه طباطبایی و نیز آثار مکتوب کریشنامورتی استفاده شده است. در ابتدا علامه به‌طور مطلق موافق تفکر و اندیشه و در مقابل، کریشنامورتی مخالف تفکر و اندیشه به نظر میرسد؛ ولی با کمی تدقیق این نتیجه حاصل میشود که هم علامه و هم کریشنا موافق تفکر و اندیشه هستند، ولی هر دو به نوعی تفکر و اندیشه را به صحیح و ناصحیح تقسیم کرده و نوع اول را تأیید و نوع دوم را رد میکنند. البته دیدگاه علامه طباطبایی و کریشنامورتی در مورد تفکر و اندیشه کاملاً منطبق بر هم نبوده و وجوه اشتراک و افتراقهایی با هم دارند.
رضا نجفی؛ سید محمد تقی موسوی کراماتی؛ محمد علی راغبی
دوره 11، شماره 21 ، مهر 1398، ، صفحه 57-82
چکیده
معجزه از مسائل مهمی است که با نبوت پیوندی وثیق و ناگسستنی دارد. علامه طبرسی در مجمع البیان با نگاهی ویژه، ابعاد گوناگون معجزه را مورد بررسی قرار داده است. وی در بررسی‌های تفسیری در دو بخش عام و خاص مسئله معجزه را تبیین کرده است. معجزه و عقل‌گرایی، و معجزه برای غیر پیامبران، ازجمله مسائلی است که وی در بخش عام از آن سخن گفته است. در مباحث ...
بیشتر
معجزه از مسائل مهمی است که با نبوت پیوندی وثیق و ناگسستنی دارد. علامه طبرسی در مجمع البیان با نگاهی ویژه، ابعاد گوناگون معجزه را مورد بررسی قرار داده است. وی در بررسی‌های تفسیری در دو بخش عام و خاص مسئله معجزه را تبیین کرده است. معجزه و عقل‌گرایی، و معجزه برای غیر پیامبران، ازجمله مسائلی است که وی در بخش عام از آن سخن گفته است. در مباحث خاص معجزه نیز مسائلی که در اطراف اعجاز قرآن و معجزات پیامبر اسلام (ص) وجود دارد، بررسی نموده است. موضوعاتی مانند چگونگی دلالت قرآن بر اعجاز، کیفیت اعجازمندی قرآن، وجوه اعجازمندی قرآن، معجزات غیر قرآنی پیامبر (ص) و معجزات اقتراحی از جمله مسائلی است که علامه طبرسی بدان پرداخته است. در این میان موضوعات مهم دیگری نیز وجود دارد که علامه طبرسی بحث پیرامون آن را فروگذاشته است. این موضوعات عبارتند از نظریه صرفه و نسبت میان کرامت و معجزه که علامه طبرسی بحثی از آن به دست نداده است.
فلسفه
مهدی قلی پور؛ محمد سعیدی مهر؛ سید صدرالدین طاهری
دوره 12، شماره 22 ، فروردین 1399، ، صفحه 57-75
چکیده
یکی از مسائل مهم وجود شناسی صفات خداوند، مسئله رابطه ذات و صفات الهی و کیفیت اتصاف ذات خداوند متعال به صفات کمال است. پرسش این است که آیا صفات کمال از حیث وجود خارجی، عین ذات الهی هستند یا زائد بر ذات؟ این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی در صدد بررسی آراء عضدالدین‌ایجی در مسئله مزبور است. ایجی متکلمی اشعری است و در این مسئله از دیدگاه اشاعره ...
بیشتر
یکی از مسائل مهم وجود شناسی صفات خداوند، مسئله رابطه ذات و صفات الهی و کیفیت اتصاف ذات خداوند متعال به صفات کمال است. پرسش این است که آیا صفات کمال از حیث وجود خارجی، عین ذات الهی هستند یا زائد بر ذات؟ این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی در صدد بررسی آراء عضدالدین‌ایجی در مسئله مزبور است. ایجی متکلمی اشعری است و در این مسئله از دیدگاه اشاعره که طرفدار زیادت خارجی صفات بر ذات الهی هستند حمایت می کند. با این وجود، وی در کتاب «المواقف» به نقد ادله اشاعره می‌پردازد، بدون آن که خود استدلال جدیدی را ارائه کند. افزون بر آن، دلایل قائلین به عینیت ذات الهی با صفات کمال را نیز نقد می کند. گویا بسنده کردن به نقد ادله مخالف را دلیلی کافی برای حمایت از دیدگاه مورد قبول خود می‌داند. در این مقاله نشان داده خواهد شد که هرچند نقدهای ایجی بر ادلۀ اشاعره وارد است، اما نقدهای وی بر ادلۀ قائلین به عینیت، قابل پاسخگویی است. نتیجه نهایی مقاله آن است که تلاش ایجی برای دفاع از مسلک اشعریان در مسئله زیادت صفات بر ذات، قرین توفیق نبوده است.
فلسفه
باقر ابراهیمی؛ اسدالله مصطفی پور
دوره 13، شماره 25 ، مهر 1400، ، صفحه 73-90
چکیده
شناخت و معرفت دقیق نسبت به مراتب توحید از جمله توحید در ربوبیت، تأثیر عمیقی بر رفتار و عمل انسان دارد، زیرا هرکس به گونهای که میاندیشد عمل میکند. به تعبیر دیگر عملکردها نتیجه و بازتاب اندیشهها و عقاید است. خردورزی توحیدی نیز سبب میشود که اعمال انسان صبغه توحیدی به خود بگیرد. خدا واجب الوجود بالذّات است و غیر خدا همه ممکن ...
بیشتر
شناخت و معرفت دقیق نسبت به مراتب توحید از جمله توحید در ربوبیت، تأثیر عمیقی بر رفتار و عمل انسان دارد، زیرا هرکس به گونهای که میاندیشد عمل میکند. به تعبیر دیگر عملکردها نتیجه و بازتاب اندیشهها و عقاید است. خردورزی توحیدی نیز سبب میشود که اعمال انسان صبغه توحیدی به خود بگیرد. خدا واجب الوجود بالذّات است و غیر خدا همه ممکن بالذات و نیازمند و وابسته به او هستند. در این نوشتار کوشیدهایم با روش تحلیلی- توصیفی ضمن تتبع در متون دینی و همچنین بررسی آراء اندیشمندان در توحید خالقیت توقف نکنیم؛ بلکه در مرتبهای بالاتر، تدبیر جهان را نیز از ذات الهی بدانیم. خداوند متعال هم خالق و هم مدّبر جهان هستی است. مَعیت و همراهی توحید در خالقیت و توحید در ربوبیّت، رابطه عمیقتری میان انسان و جهان با خداوند تعریف میکند. در این تصویر همه مخلوقات، آیات الهی و جلوه فیض او هستند.
فلسفه
رضا نوروزی
دوره 12، شماره 22 ، فروردین 1399، ، صفحه 75-90
چکیده
فرهنگ‌های مختلف، روش‌های متفاوتی برای زندگی انسان ارائه می‌دهند که برخاسته از نگرش‌های متفاوت آنها به عالم هستی و انسان است و ارزیابی هر کدام از این سبک‌های زندگی، نیازمند تحلیل دقیق و عمیق مبانی آنها است. از بین مبانی سبک زندگی، خودشناسی از مهم‌ترین مبانی محسوب میشود و سؤال مهم در این بحث، تأثیر خودشناسی بر سبک زندگی و تحلیل ...
بیشتر
فرهنگ‌های مختلف، روش‌های متفاوتی برای زندگی انسان ارائه می‌دهند که برخاسته از نگرش‌های متفاوت آنها به عالم هستی و انسان است و ارزیابی هر کدام از این سبک‌های زندگی، نیازمند تحلیل دقیق و عمیق مبانی آنها است. از بین مبانی سبک زندگی، خودشناسی از مهم‌ترین مبانی محسوب میشود و سؤال مهم در این بحث، تأثیر خودشناسی بر سبک زندگی و تحلیل نحوه این تأثیرگذاری است. بدین منظور در این نوشتار با روش تحلیلی - توصیفی، با تبیین هویت و حقیقت انسان و جایگاه او در عالم هستی و بر اساس ارتباط تنگاتنگ لایه‌های وجودی انسان، تأثیر خودشناسی بر سبک زندگی اسلامی، و تأثیر سبک زندگی بر تکامل انسان بررسی شده‌است و از منظر عقل و دین نحوه این تأثیرگذاری مورد تبیین و تحلیل قرار گرفته‌است. در آموزه‌های دینی از یک طرف، باورهای اعتقادی انسان مؤمن در رفتارهای او بروز پیدا میکند که ثمره آن، سبک زندگی خدا‌محور، آخرت‌گرا، کرامت‌خواه و جامع‌نگراست و از طرف دیگر کوچک‌ترین رفتار در زندگی انسان، در رسیدن به تکامل روحی او تأثیر گذار است. بر اساس براهین عقلی نیز، حرکت استکمالی انسان در همین عالم مادی آغاز میشود و نفس انسان با حرکت جوهری خود به بالاترین درجات کمال روحی و معنوی دست می‌یابد.
فلسفه
احسان کردی اردکانی؛ احمد شه گلی
دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، ، صفحه 76-95
چکیده
مسئله وجود خدا یکی از مهم ترین مسائلی است که بشر از گذشته تا کنون با آن مواجه بوده است. این موضوع علاوه بر عمومیت آن، یکی از مباحث مهم فلسفی و کلامی بوده است. در این میان نحوه مواجهه قرآن با این موضوع از آن جهت که خداوند چگونه در مورد وجود خود با بشر احتجاج می کند، حائز اهمیت است. بر این اساس مسئله این پژوهش شناسایی نحوه مواجهه قرآن با مسئله ...
بیشتر
مسئله وجود خدا یکی از مهم ترین مسائلی است که بشر از گذشته تا کنون با آن مواجه بوده است. این موضوع علاوه بر عمومیت آن، یکی از مباحث مهم فلسفی و کلامی بوده است. در این میان نحوه مواجهه قرآن با این موضوع از آن جهت که خداوند چگونه در مورد وجود خود با بشر احتجاج می کند، حائز اهمیت است. بر این اساس مسئله این پژوهش شناسایی نحوه مواجهه قرآن با مسئله اثبات وجود خدا است. علامه طباطبایی از جمله مفسرانی است که به صورت اشاره وار ادعا کرده است که مسئله اثبات وجود خداوند در قرآن بدان پرداخته نشده است، بر دیدگاه ایشان نقدهایی مطرح شده است. در این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی ضمن تایید و تقویت دیدگاه علامه، اشکالات و نقض های وارد شده به دیدگاه ایشان جواب داده شده است. در این صورت رویکرد قرآن به مسئله وجود حق تعالی دارای دلالت ها و نتایجی است که به برخی از آنها اشاره می شود.
سید علی اکبر فاطمی؛ احمد بهشتی؛ محمد سعیدی مهر
دوره 11، شماره 21 ، مهر 1398، ، صفحه 83-106
چکیده
توحید و اقسام آن از جمله مباحثی است که راه را به سوی خداشناسی باز میکند و در این میان توحید ذاتی یکی از کلیدی ترین مباحث به شمار میرود. شیخ بهائی از محققین و اندیشمندانی است که به دقت به این مهم پرداخته به نوعی که تحلیل و بررسی اندیشههای او میتواند به روشن شدن بیشتر این موضوع مدد رساند. شیخ بهائی توحید ذاتی را از ارکان یقینی ...
بیشتر
توحید و اقسام آن از جمله مباحثی است که راه را به سوی خداشناسی باز میکند و در این میان توحید ذاتی یکی از کلیدی ترین مباحث به شمار میرود. شیخ بهائی از محققین و اندیشمندانی است که به دقت به این مهم پرداخته به نوعی که تحلیل و بررسی اندیشههای او میتواند به روشن شدن بیشتر این موضوع مدد رساند. شیخ بهائی توحید ذاتی را از ارکان یقینی در اسلام می‌داند یکی از مسائلی که به اهمیت آراء او می افزاید روش شناخت توحید ذاتی و ارائه آن از طریق فطرت است. البته در تکمیل آراء خویش، اقدام به طرح استدلالات فلسفی و اثبات توحید ذاتی از طریق عقل و نقل کرده و در این بیان به خوبی نشان داده است که پرداختن به مقام احدیت و واحدیت و نیز تمیز آنها تا چه حد اهمیت دارد و نیز در نهایت اقدام به ابطال آراء قائلین به ثنویت کرده است.
فلسفه
جعفر ترک زاده؛ مهدی امیری؛ رحمت اله مرزوقی؛ محمدجواد سلمانپور؛ جعفر جهانی
دوره 12، شماره 22 ، فروردین 1399، ، صفحه 91-112
چکیده
این پژوهش با هدف تبیین مفهوم پاسخگویی از طریق غور و بررسی در مبانی نظری و آیات قرآن کریم و روایات دینی مرتبط و با بهرهگیری از فرایند چرخهای تحلیل کیفی انجام شده است. بخش اول پژوهش نشان دهنده فراگیر بودن مفهوم پاسخگویی در قلمروهای مختلف زمانی، مکانی و موضوعی است؛ از پاسخگویی در برابر خداوند تا پاسخگویی به مردم. در بخش دوم از طریق ...
بیشتر
این پژوهش با هدف تبیین مفهوم پاسخگویی از طریق غور و بررسی در مبانی نظری و آیات قرآن کریم و روایات دینی مرتبط و با بهرهگیری از فرایند چرخهای تحلیل کیفی انجام شده است. بخش اول پژوهش نشان دهنده فراگیر بودن مفهوم پاسخگویی در قلمروهای مختلف زمانی، مکانی و موضوعی است؛ از پاسخگویی در برابر خداوند تا پاسخگویی به مردم. در بخش دوم از طریق مطالعه آیات قرآنی و تدبُر بر روی آنها با بهرهگیری از فهرست موضوعی تفاسیر نور و نمونه و با بهرهگیری از روش تحلیل محتوای کیفی فرایند چرخهای تحلیل، 59 مفهوم فراگیر احصاء و سپس این مفاهیم در ذیل 20 مفهوم محوری دسته بندی و در نهایت 9 مفهوم سازماندهی شده مشتمل بر حق گرایی، باطل گریزی، اطاعت الهی، عدم تکبر، ایمان، عمل صالح، تقوا، موازین الهی و وعده الهی به عنوان مبانی پاسخگویی در سه حوزه شناختی، عاطفی و رفتاری به منظور ترویج و توسعه آموزه‌های قرآنی حکمرانی اسلامی در سیستمهای اجتماعی عقلانی پیشنهاد شده است.
فلسفه
عطیه سادات علوی؛ سعید بهشتی؛ شیرین رشیدی
دوره 13، شماره 25 ، مهر 1400، ، صفحه 92-115
چکیده
هدف پژوهش حاضر تبیین مختصات و ابعاد تربیت مدنی و مبانی عقلی آن در اندیشه فارابی است. این مقاله با روش تحلیل محتوای کیفی از نوع قیاسی، مبتنی بر مطالعه اسنادی (کتابخانهای) انجامشده است. بر این اساس مبانی عقلی تربیت مدنی فارابی در قالب دو بخش مبانی عام و مبانی تخصصی ارائه شد. مبانی عام عبارتند از مبانی انسانشناختی ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر تبیین مختصات و ابعاد تربیت مدنی و مبانی عقلی آن در اندیشه فارابی است. این مقاله با روش تحلیل محتوای کیفی از نوع قیاسی، مبتنی بر مطالعه اسنادی (کتابخانهای) انجامشده است. بر این اساس مبانی عقلی تربیت مدنی فارابی در قالب دو بخش مبانی عام و مبانی تخصصی ارائه شد. مبانی عام عبارتند از مبانی انسانشناختی و ارزششناختی و مبانی تخصصی شامل مبانی جامعهشناختی است. بر این مبنا اهداف تربیت مدنی از دیدگاه فارابی عبارتند از ایجاد و گسترش نگرش صحیح نسبت به سعادت و چگونگی تقویت اعتقاد به آن در میان افراد مدینه، ترغیب و تشویق افراد برای عمل بر طبق عقاید صحیح، آموزش مهارتهای مورد نیاز مدینه و شیوه صحیح تعاون اعضاء با یکدیگر. بر اساس آثار بهجامانده از فارابی برای تحقق این اهداف روشهایی مانند روش برهانی، روش اقناعی، روش تروّی، روش الگویی، روش هنرمآبانه، روش تکرار و تمرین را می‌توان استنباط کرد.
فلسفه
علی محمد قهرمانی؛ احمد بهشتی؛ محمد سعیدی مهر
دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، ، صفحه 96-113
چکیده
چکیدهعقل و به‌تبع آن، فلسفه به‌عنوان نماد عقل‌گرایی یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های شکل‌گیری معرفت دینی در رابطه دوسویه عقل و نقل است.در این میان علامه طباطبائی با احصاء راه‌های معرفت دینی به،وحی،عقل،کشف و شهود قلبی، با به‌کارگیری این سه سعی در ایجاد رویکردی اتحادی در حوزة معرفت دینی داشته است.لیک استاد حکیمی با طرح بحث تفکیک و همچنین ...
بیشتر
چکیدهعقل و به‌تبع آن، فلسفه به‌عنوان نماد عقل‌گرایی یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های شکل‌گیری معرفت دینی در رابطه دوسویه عقل و نقل است.در این میان علامه طباطبائی با احصاء راه‌های معرفت دینی به،وحی،عقل،کشف و شهود قلبی، با به‌کارگیری این سه سعی در ایجاد رویکردی اتحادی در حوزة معرفت دینی داشته است.لیک استاد حکیمی با طرح بحث تفکیک و همچنین ابداع اصطلاحاتی چون عقل خود بنیاد دینی و عقل دفائنی، در پی القای بی‌نیازی متون دینی از فهم فلسفی است. این مقاله با روش کتابخانهای و مقایسۀ آثار این دو به بررسی موضوع پرداخته است که یافته‌ها، حاکی از عدم تناظر دو دیدگاه و روش اتخاذی آنان است و هرچه طباطبایی را شخصی فیلسوف و عامل به فلسفه در طریق معارف دینی می‌بینیم،حکیمی را در حال ستیز و گریز از فلسفه می‌یابیم. به‌گونه‌ای که حکیمی با تأکید بر خودکفائی و حجیت ظواهر متون دینی،هرگونه کنکاش فلسفی در متون دینی را مردود می‌داند.
کبری علی اکبر؛ محمدرضا شاهرودی؛ محمود عبایی کوپائی؛ قاسمعلی کوچنانی
دوره 11، شماره 21 ، مهر 1398، ، صفحه 107-128
چکیده
یکی از موضوعات نسبتاً پربسامد در منابع دینی، شناخت و کاربست زیبایی در زندگی است. میل به زیبایی و به دنبال آن، دستور خرد به زیبا ساختن خود و زندگی، امری فطری است. قرآن کریم نیز آدمی را با زیباییها آشنا و به محقق ساختن آن در زندگی خود ارشاد میکند و زیبایی را که شامل مراتب: محسوس، غیر محسوس، معقول و مرتبه نهایی آن، یعنی زیبایی مطلق ...
بیشتر
یکی از موضوعات نسبتاً پربسامد در منابع دینی، شناخت و کاربست زیبایی در زندگی است. میل به زیبایی و به دنبال آن، دستور خرد به زیبا ساختن خود و زندگی، امری فطری است. قرآن کریم نیز آدمی را با زیباییها آشنا و به محقق ساختن آن در زندگی خود ارشاد میکند و زیبایی را که شامل مراتب: محسوس، غیر محسوس، معقول و مرتبه نهایی آن، یعنی زیبایی مطلق را که خاص جمال خداوندی است، به انسان می آموزد و از او میخواهد که بر مبنای فطرت زیباطلب خویش از زیبایی‌های معقول و معنوی در دستیابی به کمال مطلوب بهره‌گیرد. از دیگرسو با عنایت به آثار سبک زندگی و لزوم اصلاح آن در نیل آدمی به کمال و سعادت و نیز ارتباط زیباییها به ویژه زیبایی‌های معنوی با برترین سبک زندگی، لازم است به شناختی اصولی از این امر دست‌یافت. بررسی متون دینی به ما میآموزد که تنها شناخت زیبایی‌های معقول و مزین شدن به آن، سبب ارتقاء سبک زندگی معنوی در ابعاد مختلف به ویژه ایجاد ارتباط صحیح میان افراد گوناگون در اجتماع خصوصاً پرورش روحیه ایثار میگردد. سبک زندگی مبتنی بر زیبایی‌های اخلاقی که از آن در قرآن کریم به «حیات طیبه» تعبیر شده، ویژۀ کسانی است که به خداوند ایمان دارند و عمل صالح انجام می‌دهند.
فلسفه
حمیدرضا شب بویی؛ محمد قمی اویلی
دوره 12، شماره 22 ، فروردین 1399، ، صفحه 113-128
چکیده
امام خمینی در کنار فقاهت خود شخصیت بی‌نظیری در علوم فلسفه و عرفان داشتند لذا نمی توان در منظومه فکری ایشان دیدگاه های فلسفی و عرفانی امام خمینی را نادیده گرفت، در حقیقت اندیشه عرفانی امام بستر و زمینه ساز اندیشه فقه سیاسی ایشان بوده است. از منظر امام خمینی بین ولایت انسان کامل و ولایت فقیه یک نوع تناسب و هماهنگی است که در دوران غیبت ...
بیشتر
امام خمینی در کنار فقاهت خود شخصیت بی‌نظیری در علوم فلسفه و عرفان داشتند لذا نمی توان در منظومه فکری ایشان دیدگاه های فلسفی و عرفانی امام خمینی را نادیده گرفت، در حقیقت اندیشه عرفانی امام بستر و زمینه ساز اندیشه فقه سیاسی ایشان بوده است. از منظر امام خمینی بین ولایت انسان کامل و ولایت فقیه یک نوع تناسب و هماهنگی است که در دوران غیبت امامت سیاسی انسان کامل، در ولایت فقیه تجلی و تبلور یافته است. تشریعات وارد شده در دین اسلام، ریشه در تکوین و عالم حقیقت دارد و رسیدن به سر و باطن حقایق اسلام تنها میسور انسان کامل است. از آنجا که ولایت فقیه شأنی از شئون ولایت مطلقه انسان کامل است؛ اراده های جامعه را در جهت اراده انسان کامل تفسیر نموده است و تئوری ولایت فقیه، ظهور و تجلی ولایت انسان کامل در حوزه اجتماعی و سیاسی در دوران غیبت می باشد. این مقاله در صدد تبیین و اثبات این مسئله میباشد که بن‌مایه‌های فلسفی و عرفانی امام زمینه‌ساز و ظهور اندیشه فقهی امام (تئوری اندیشه ولایت فقیه) است.
فلسفه
روح اله آدینه؛ سمانه شاهرودی
دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، ، صفحه 114-133
چکیده
این پژوهش معنا و کارکرد عقل را از دیدگاه ملاصدرا و مهدی حائری یزدی، دو شارح بزرگ کتاب اصول کافی مورد بررسی قرار می دهد. تحلیل معنای عقل از منظر دو فیلسوف که از نظر زمانی سه قرن فاصله دارند، از اهمیت این پژوهش حکایت دارد. با وجود سه قرن اختلاف زمان بین این دو فیلسوف، نقاط مشترک فراوانی بین آراء آنها یافت می شود. همچنین اختلاف نظرهایی در ...
بیشتر
این پژوهش معنا و کارکرد عقل را از دیدگاه ملاصدرا و مهدی حائری یزدی، دو شارح بزرگ کتاب اصول کافی مورد بررسی قرار می دهد. تحلیل معنای عقل از منظر دو فیلسوف که از نظر زمانی سه قرن فاصله دارند، از اهمیت این پژوهش حکایت دارد. با وجود سه قرن اختلاف زمان بین این دو فیلسوف، نقاط مشترک فراوانی بین آراء آنها یافت می شود. همچنین اختلاف نظرهایی در بررسی مفهوم عقل در روایات اصول کافی در میان آنها وجود دارد. در این نوشتار سعی شده است تا با روش توصیفی-تحلیلی مراد و مقصود از عقل در احادیث کتاب اصول کافی را مورد کنکاش و بررسی قرار دهیم، دیدگاه حائری گاهی با ملاصدرا هم سو است و آن را تائید می کند و گاهی مخالف است و آن را رد می نماید. آن دو اندیشمند در معانی برخی اصطلاحات حدیث اول (مانند استنطاق ،اقبال و ادبار و ...) اختلافاتی داشتند که هرکدام تفسیری ارائه دادند. در حدیث دوم حائری با تعریف و آوردن مثال نظر ملاصدرا را تائید می کند ولی در رابطه با اختیار انسان نسبت به خصلت های سه گانه نظرات ملاصدرا و علامه مجلسی را به چالش کشیده و رابطه منطقی و فلسفی بین عقل ، حیا و دین برقرار کرده است. و در حدیث سوم حائری نظر ملاصدرا که دین را به معروف و طاعات معنا کرد، رد کرده و بر این عقیده است که معنی حقیقی دین عبارت از عمل به معروف نبوده بلکه مراد از آن التزام به یک سری از قوانین است.
