کل مقالات شماره سال هفتم ـ شماره دوازدهم ـ بهار و تابستان 1394 مجله عقل و دین
دوره 7، شماره 12 ، فروردین 1394، ، صفحه 1-150

چکیده
  تجلی جهان‌بینی اسلامی و حکمت ذوقی در حکمت سینوی........ 7 احمد بهشتی شاخصه‏های عدالت در اندیشه سیاسی علوی....................... 27 قاسم بستانی / فاطمه بهشتی گستره عقل عملی در حوزه قانون و اخلاق............................ 47 شکرالله جهان مهین حجت ظاهـر و حجت باطـن................................................. 65 سیدرضا مؤدب / مصطفی سامانی قطب آبادی بررسی جایگاه رویکرد عقلی در برخی ...  بیشتر

سخن سردبیر
دوره 3، شماره 1 ، مهر 1390، ، صفحه 5-7

چکیده
    دین مبین اسلام برای خردورزی و عقلانیت، اهمیت شایانی قائل است. امام کاظم7 به هشام فرمود: ای هشام، خدای متعال هیچ چیزی را تقسیم نکرد که برتر از عقول باشد. خواب عاقل از بیداری جاهل برتر است. اقامت عاقل از سفر جاهل برتر است. خدای متعال هیچ پیامبری برنینگیخت مگر این‌که عقلش را کامل کرد و عقلش از عقول همه امت برتری یافت. هیچ چیزی در ضمیر ...  بیشتر

نقدی بر کثرت گرایی دینی(فروکاهشی و غیر فروکاهشی)

احمد بهشتی؛ مهدی بهشتی

دوره 9، شماره 17 ، آذر 1396، ، صفحه 5-22

چکیده
  این نوشتار پس از ذکر مقدمه‏ای درباره نکوداشت استاد لگنهاوزن، نخست با توجه به نوشته ایشان نگاهی دارد به کثرت‏گرایی فروکاهشی جان‏هیک و این که چنین دیدگاهی ممکن است منتهی به شرک یا الحاد شود. سپس با ذکر دو احتمال درباره کثرت گرایی غیر فروکاهشی ایشان، به نقد و بررسی پرداخته و نشان داده است که هیچ‏گونه ای از کثرت‏گرایی – اعم ...  بیشتر

رابطة عقل و دین از دیدگاه آیة الله سید رضی شیرازی
دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1389، ، صفحه 7-12

چکیده
  به فضل و عنایت پرورگار متعال و همکاری و همیاری فرهیختگان و اندیشمندان اهل قلم، شماره دوم فصـلنامه علمی تخصصی عقل و دین به زیور طبع آراسته می‌گردد. در این شماره، علاوه بر درج و نشر مقالات تخصصی در حـوزه عقـل و دیـن، مصـاحبـه‌ای نیـز با یـکـی از فرزانگان و اندیشه‌وران علوم عقلی و نقلی معاصر، حضرت آیت الله سید رضی شیرازی از سوی این جانب ...  بیشتر

تعارض یا تعاضد؟
دوره 2، شماره 1 ، مهر 1389، ، صفحه 7-17

چکیده
  یادداشت مدیر اجرایی*           چکیده در فلسفه اسلامی با تکیه بر معارف اسلامی، اصل تضاد در عالم آفرینش آن هم در نظام عَرضی عالم طبیعت پذیرفته شده است. مدّعای ما این است که عقل و دین مشمول قاعده تضاد نیستند، بلکه متعاضد و با یکدیگر هماهنگند. اگر در مقام اثبات، تعارضی پیش بیاید، چه باید کرد؟ آیا باید عقل را تخطئه کنیم ...  بیشتر

سخن سردبیر
دوره 2، شماره 2 ، فروردین 1390، ، صفحه 7-10

چکیده
  مکتب الهی و انسان ساز اسلام، به معنای دقیق کلمه، مجلا و مظهر دو اصل وزین «عقلانیت دینی» و «دیانت عقلی» است. در این آخرین و کامل‌ترین آیین آسمانی، عقلانیت و دیانت، در ارتباطی دو سویه و متعامل، هر دو در خدمت یکدیگرند و به توسعه و تعالی یکدیگر کمک می‌کنند. امّا کمک و یاری دین به رشد و شکوفایی و بالندگی عقل، که طبق بیان نورانی ...  بیشتر

افراط گرایی، نقطه مقابل عقلانیت و شریعت
دوره 6، شماره 11 ، مهر 1393، ، صفحه 7-27

چکیده
  احمد بهشتی[1] این نوشتار، نخست مروری دارد بر بیان ماهیت افراط گرایی و مضرات آن، سپس به بحث درباره راه های مبارزه با آن پرداخته است. افراط گرایی یا قومی یا نژادی یا حزبی و گروهی یا مذهبی است. از آن جا که افراط گرایی زاییده تعصب خشک و خروج از جاده اعتدال و عقلانیت و گریز از شریعت است، برای مبارزه با همه اقسام، بیان مضرات افراط گرایی، و توضیح ...  بیشتر

جایگاه علوم انسانی
دوره 6، شماره 10 ، فروردین 1393، ، صفحه 7-22

چکیده
    نویسنده : هیأت تحریریه مجله  این نوشتار، نخست مروری دارد بر دو تقسیم از تقسیمات علوم که یکی میراث ارسطوست که ابن سینا آن را در برخی از آثار خود بازتاب داده است، و دیگری از خود وی. سپس نگاه کوتاهی دارد بر چند تقسیمی که در اروپا و در قرون جدید مطرح شده است. نگارنده علوم را به انسانی و غیرانسانی تقسیم کرده و معتقد است که علوم انسانی ...  بیشتر

اعقل صحابه کیست ؟
دوره 5، شماره 9 ، مهر 1392، ، صفحه 7-38

چکیده
        سخن آغازین هیأت تحریریه یکى از فضائل برجسته آدمى عقلانیّت است. بدون شک، هر که عقلش کامل‏تر است، بر دیگران برترى دارد. قطعا صحابه پیامبر اعظم| به لحاظ عقلانیّت یکسان نیستند. با سیرى در معارف اسلامى و آثارى از اندیشمندان معلوم مى‏شود که عقل به یک لحاظ به عقل نظرى و عقل عملى، و به لحاظى دیگر به عقل جزئى و عقل کلّى، و به لحاظى ...  بیشتر

صد میوۀ درخت تناور عقل در حدیث شمعون
دوره 7، شماره 13 ، مهر 1394، ، صفحه 7-18

چکیده
   صد میوۀ درخت تناور عقل در حدیث شمعون در حدیث آمده است که راهبی به نام شمعون فرزند لاوی، که جدش یهودا از حواریین حضرت عیسی× بوده، از نبی مکرم اسلام، دربارۀ معنا، کیفیت، و شاخه های بر آمده از عقل پرسش هایی مطرح نمود و پاسخ همۀ آن ها را با وجود گستردگی و کثرتشان دریافت کرد و در نهایت خودش نیز به آن حضرت ایمان آورد و او را تصدیق نمود. ...  بیشتر

خیر البشر کیست ؟
دوره 5، شماره 8 ، فروردین 1392، ، صفحه 7-26

چکیده
    هیأت تحریریه بدون شک، پیامبر خاتم9 خیرالناس و خیرالبشر و سید و سالار همه انبیاء و رسولان است. آیا بعد از آن حضرت کسی به چنان مقامی رسیده یا نرسیده، و اگر رسیده، کیست؟ مأمون الرشید عباسی مجلس مناظره‌ای با جمعی از محدثان و متکلمان برگزار کرد و با آن‌ها به گفتگو نشست. آن‌ها ابوبکر را خیرالبشر می‌شناختند و مأمون امام علی را  این ...  بیشتر

دیدگاه ابن رشد درباره نقش عقل در فهم دین و تأثیر این دیدگاه بر توماس آکویناس

عباس بخشنده بالی

دوره 8، شماره 15 ، مهر 1395، ، صفحه 7-28

چکیده
  ابوالولید محمدبن احمدبن رشد معروف به ابن‌رشد یکی از معروف ترین مفسران آثار ارسطو در اندلس قرون وسطی می باشد. وی بر خلاف برخی اندیشمندان مسلمان که خردورزی در متون دینی را نادرست می‌دانستند، به دلایلی از آیات و روایات توجه می دهد که نه تنها خردورزی در متون دینی نادرست نیست بلکه از نگاه دین ضروری است. از سویی دیگر، توماس آکویناس در حوزه ...  بیشتر

جایگاه عقل در دین شناسی از دیدگاه علامه طباطبایی و ابن ‏تیمیه

علی اله بداشتی؛ محسن پیرهادی

دوره 9، شماره 16 ، فروردین 1396، ، صفحه 7-30

چکیده
  یکی از مباحث مهم در دین شناسی جایگاه عقل در درک معارف دینی است، در پژوهش پیش رو تلاش می‌شود جایگاه عقل از دیدگاه ابن تیمیه و علامه طباطبایی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد، تا نقاط قوت وضعف دو دیدگاه روشن شود. ابن تیمیه معتقد است گاهی عقل بر قوه‏ای گفته می‌شود که انسان با آن تعقل می‌کند، چنانکه بر علوم و اعمالی که با آن قوه حاصل شده نیز ...  بیشتر

مختصات عقلانیت فطری از منظر علامه طباطبایی

مهدی جلالوند؛ اسحاق طاهری؛ محمد سعیدی مهر

دوره 10، شماره 18 ، خرداد 1397، ، صفحه 7-28

چکیده
  عقلانیت یکی از موضوعات معرفت شناسی است که درباره آن نظرات مختلف و گاه متضادی از سوی اندیشمندان ارائه شده است. علامه طباطبایی نیز با غور در معارف دینی رویکرد خاصی در مباحث عقلی برگزیده و با ادله ای محکم که برخاسته از باور راسخ ایشان بوده، رویکردهای مطرح دیگری را به چالش کشیده است. این مقال، ضمن ارائه تعریفی مبسوط از عقل و بیان اقسام آن، ...  بیشتر

معضل شر و ارتباط آن با جبر و اختیار از دیدگاه فخر رازی

علی اکبر سراج؛ احمد بهشتی؛ حسین واله

دوره 10، شماره 19 ، مهر 1397، ، صفحه 7-24

چکیده
  چکیدهدر میان اندیشمندان اشعری، فخر رازی گاهی همچون فیلسوفان از عدمی بودن شرور دفاع کرده و زمانی همچون متکلمین از وجودی بودن آن خبر داده است؛ جهد فراوان داشته تا نشان دهد آدمی هیچ بهره‌ای از اختیار ندارد و در عالم چیزی به جز جبر نیست.قرائت خاص او از توحید افعالی منجر شده تا مهمترین قواعد فلسفی همچون علیت، نظام اسباب و مسببات، قاعده ...  بیشتر

نقش تخیل در مشاهدات و مسموعات برخی از بیماران

احمد بهشتی؛ سعید پارسا

دوره 11، شماره 20 ، فروردین 1398، ، صفحه 8-26

چکیده
  حس مشترک به منزله لوحی است که صور را یا از طریق حواس ظاهر دریافت می کند یا از قوه تخیل. آن چه انسان از طریق ادراکات حسی دریافت می کند، همان صوری است که در آن لوح ارتسام و انتقاش یافته است. در عالم خواب و برخی از بیماری ها قوه تخیل فعال می شود و صوری را در حس مشترک ترسیم می کند. در نتیجه، شخص چیز هایی می بیند که دیگران ادراک نمی کنند. در اینگونه ...  بیشتر

فلسفه
نقد و بررسی اندیشۀ «ظهور تصدیقی» و نفی «تأویل» در آیات صفات خبری

محمد امین مومنی؛ عزت الله مولایی نیا؛ محمدکاظم رحمان ستایش

دوره 13، شماره 24 ، فروردین 1400، ، صفحه 8-25

چکیده
  یکی از مهم­ترین رویکردهای تفسیری به ویژه در آیات صفات خبری، رویکرد تأویل است که عموم معتزله و غالب شیعیان بر لزوم آن -البتّه در چارچوب ضوابط و قواعد خاصّ- معتقدند. در جهت مقابل، غالب اهل سنّت از اهل حدیث، سلفیان و بیشتر اشعری­مذهبان ظاهرگرایند. در این میان، برخی از متکلّمان شیعی معاصر با ارائۀ نظریّۀ جدیدی که می­توان آن را «ظهور ...  بیشتر

رابطه ولایت تکوینی و تشریعی ائمه (ع) از منظر عقل و دین

محسن ایزدی؛ ایرج قبادیان

دوره 8، شماره 14 ، فروردین 1395، ، صفحه 41-64

چکیده
  ولایت تکوینی و تشریعیِ، از سرچشمه ربوبی به عالم انسانی افاضه می‎شوند. یکی از نتایج ولایت تکوینی، تصرف آدمی در ماسوی به اذن الهی می‎باشد که از آثار عبودیت و ریاضات شرعیه است. ولایت تشریعی به معنای خاص آن، ویژه خداوند است که با اراده او به پیامبران و پیامبر گرامی اسلام و فرزندان معصوم ایشان اعطا شده است، تا ایشان نیز نسبت به ابلاغ ...  بیشتر

تجلی جهان‌بینی اسلامی و حکمت ذوقی در حکمت سینوی
دوره 7، شماره 12 ، فروردین 1394، ، صفحه 7-26

چکیده
  احمد بهشتی[1] چکیده این نوشتار نخست، نگاهی کوتاه دارد به لحاظ محتوا و روش به فلسفه مشّاء. آنگاه این سؤال را مطرح میکند که آیا حکمت سینوی عیناً همان فلسفه مشّاء است یا با آن اختلاف دارد؟ با پذیرش اختلاف، این سؤالات مطرح میشود که آیا فلسفه افلاطونی است یا فلسفه نوافلاطونی یا عیناً جهان‌بینی اسلامی است که در آثار شیخ الرئیس در قالب فلسفه ...  بیشتر

فلسفه تخویف و کیفر
دوره 3، شماره 1 ، مهر 1390، ، صفحه 9-28

چکیده
    زین الدین اسلام پناه*     با توجه به این‌که فیلسوفان و متکلمان اسلامی واجب‌الوجود را خیر محض می‌شناسند و به خیر بودن نظام آفرینش اعتقاد راسخ دارند، این سؤال مطرح است که چرا خداوند بندگان خود را از عذاب بیم داده است و چرا گنهکاران را در آخرت، کیفر می‌دهد. آیا تخویف و کیفر با خیر بودن نظام هستی و خیّر بودن آفریدگار سازگار ...  بیشتر

نقد و بررسی نظریة «اعیان ثابته»
دوره 2، شماره 2 ، فروردین 1390، ، صفحه 11-30

چکیده
    علی الماسی*          یکی از مهم ترین و معروف‌ترین نظریّات در عرفان نظری، «عالم ثبوت» و یا «اعیان ثابته» می باشد که به کوتاه ترین بیان چنین تعریف می‌شود: «حقیقت ممکنات ، در علم حق تعالی.». از سوی دیگر، بعضی متکلّمین معتقد به عالمی میان وجود و عدم و یا  اعمّ از وجود به نام «عالم ثبوت» هستند ...  بیشتر

اخلاق و تشکیک
دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1389، ، صفحه 13-25

چکیده
    احمد بهشتی* مهدی بهشتی**  این نوشتار به دنبال این حقیقت است که خلق و خوی انسانی از مفاهیم متواطی ـ که بر همه‌ی مصادیق یکسان حمل شود ـ نیست و نباید انتظار داشت که همه‌ی انسان‌ها به لحاظ اخلاق حمیده و فضایل کریمه و پیراستگی از رذائل قبیحه، مساوی باشند. در حقیقت باید بگوییم: انسان‌ها به دو گروه اخلاقی و غیر اخلاقی تقسیم نمی‌شوند، ...  بیشتر

جایگاه عقل در الهیات از نگاه متکلمان مسلمان
دوره 2، شماره 1 ، مهر 1389، ، صفحه 18-39

چکیده
        علی اله‌بداشتی*           چکیده متکلمان مسلمان درباره حد و مرز عقل بشری در شناخت حقایق فرا طبیعی دین دیدگاه‌های گوناگون دارند. برخی مانند معتزله به شدت عقل محورند و برخی مانند سلفیه عقل گریز ولی سنت محورند و گروهی دیگر مانند اشاعره که طیف گسترده‌ای از متکلمان را در خود جای داده‌اند دو گروه‌اند که ...  بیشتر

هم‌رأیی معرفت عقلانی و وحیانی در تبیین رابطهٔ معنا و سبک زندگی

L محمد علی اخگر

دوره 7، شماره 13 ، مهر 1394، ، صفحه 19-40

چکیده
   محمد علی اخگر*مقاله‌ی حاضر با استفاده از آموزه‌های عقلانی و وحیانی در حیطه‌ی معنای زندگی و سبک زندگی به بررسی رابطه‌ی این دو مساله‌ی اساسی پرداخته و با نشان دادن همراهی و هم‌رأیی عقل و وحی، به اثبات ارتباط مستحکم بین معنا و سبک زندگی می‌پردازد. کیفیت این ارتباط از دیدگاه این دو منبع مهم معرفتی به گونه‌ای است که سبک زندگی افراد ...  بیشتر

افضل صحابه کیست؟
دوره 6، شماره 10 ، فروردین 1393، ، صفحه 23-46

چکیده
  احمد بهشتی[1] از آن جایی که صحابت پیامبر| برای آن‌هایی که منحرف نشده‌اند، فضیلت محسوب می‌شود، و از آن جایی که همه صحابه در فضیلت یکسان نیستند، این نوشتار در پی این است که به دور از تعصب و جمود، افضل صحابه را شناسائی کند. با توجه به این که برخی به افضلیت ابوبکر رای داده، و احیاناً عمر را هم بعد از ابوبکر افضل شمرده‌اند، در این نوشتار، ...  بیشتر