نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• زهرا خیراللهی ¹
• احمد احمدی ²

¹ استادیار دانشگاه پیام نور

² استاد دانشگاه تهران

چکیده

عقل یکی از ابزارهای بسیار مهم شناخت است از آنجا که فیلسوف ،عالم علوم تجربی، عالم علوم انسانی وعلوم دینی وهمه شاخه های علوم وحتی مردم عادی با عقل سروکار دارند، لذا شناخت خود عقل که به چه معناست، داده های آن از کجا تأمین می شوند ، و حدود و قلمرو آن تا کجاست ؟ و نیز رفع ابهامهایی که در این ارتباط وجود دارد، یکی از نیازهای اساسی و مهم است. به همین دلیل این موضوع که در قرآن کریم مورد توجه بوده و در فلسفه صدرالمتألهین نیز جایگاه بلندی دارد مورد بررسی این پژوهش قرار گرفته است. این نوشتار در صدد است ازسویی ثابت کند که در قرآن عقل به معنای فهم است و داده‏های آن از حس و فراحس دریافت می‏شود و از سوی دیگر احاطه و محدوده شناخت و توانایی عقل را از دیدگاه قرآن معین می‏کند و همچنین با بررسی مفهوم عقل و نقش آن در شناخت حقایق و محدوده آن در فلسفه صدرالمتألهین، مشخص می‏گردد که در این موضوع، دیدگاه وی به مفهوم قرآنی عقل نزدیک است.
کلید واژه ها: قرآن کریم ، صدرالمتألهین ، عقل ، فهم ، شناخت ، حس ، فرا حس.

تازه های تحقیق

بر اساس آنچه گفته شد عقل در لغت و اصطلاح می‏تواند به معنای فهمیدن باشد و این معنا مورد تأیید ملاصدرا نیز هست بنابراین عقل توانایی دانستن و فهم اشیاء را دارد و می‏تواند به مقتضای آن وارد عمل شود. در قرآن کریم نیز عقل بارها به معنای فهم بکار رفته

از نظر صدرالمتألهین انسان استعداد شناخت دارد و می‏تواند آموزش ببیند و به شناخت حقایق دست یابد. این دیدگاه ملاصدرا با آموزه‏های قرآن کریم منطبق است.

بر اساس آموزه‏های قرآن کریم عقل هیچ شناخت پیشینی در خودش و برخواسته از خودش ندارد بلکه همه مواد و بن‏مایه های شناخت وی از بیرون می‏آید. نظر ملاصدرا با این آموزه نیز قابل تطبیق است.

منابع حصول شناخت، حسی و فراحسی‏اند و داده‏های فراحسی شامل یافته‏های مردمان عادی و یافته‏های عارفان و یافته‏های پیامبران خدا می‏شود. این نکته‏ای است که آیات قرآن کریم و رأی ملاصدرا آن را تأیید می‏کنند.

از منظر قرآن، اگر چه عقل برای شناخت حقایق از توان بسیار بالایی برخوردار است اما در مواردی که داده‏هایش ناقص باشد و منبعی برای تکمیل داده‏هایش نداشته باشد ناچار محدود خواهد شد و به شناختی کامل در این ارتباط دست پیدا نمی‏کند. آراء ملاصدرا در این باره نیز با آموزه‏های قرآن کریم قابل تطبیق است.

با توجه به مباحثی که ملاصدرا در خصوص حدود عقل بیان کرد در نقد این دیدگاه باید گفت: وقتی عقل را دقیق معنا کنیم آنوقت معلوم می‏شود که نمی‏توان از یک سو عقل را محدود شمرد و از سوی دیگر بی‏نهایت، بلکه باید گفت: فهم ما از دو راه داده و ماده معرفت را می‏گیرد. یکی از همین راه متعارف و دیگری فراحسی مانند شهود و ...

عقل برای همه علوم و معارف یک پیمانه و ترازو تشکیل نمی‏دهد زیرا یک پیمانه صلاحیت و قابلیت سنجش هر علمی را ندارد. بنابراین برای هر معرفتی ترازو و پیمانه مخصوص همان معرفت را تشکیل می‏دهد و آن معرفت را با همان پیمانه خاص می‏سنجد.

کلیدواژه‌ها

• قرآن "
• " صدر المتألهین "
• " عقل "
• "فهم "
• "داده "
• "حس "
• " فراحس"

عنوان مقاله [English]

Reason and its domain in the recognition of truth from the viewpoint of Mollasadra and its adaptation with Holy Quran

نویسندگان [English]

• zahra kheirollahi ¹
• Ahmad Ahmadi ²

¹ Assistant profossor of Payam nor

² Profossor of university of Tehran.

چکیده [English]

The reason is one of the most important tools of recognition and knowledge , since the philosopher , empirical sciences scientist , human and religious  sciences and all of the branches of sciences and even ordinary people require reason , so , the recognition of the reason i.e. what is the meaning of reason , where are its data supplied from , and where is its extension and domain ? and also resolving some of the doubts that exist in this regard , is one of the important and fundamental needs . Therefore , this subject is stated and examined  in Quran and it is important and outstanding  in the philosophy of Sadrolmotealehin , so , it is studied in this research .  This paper intends to prove that the reason means understanding in Quran and its data are received by sense and extra-sense and also determines the boundaries and limits  of recognition and the capability of the reason from the viewpoint of Quran , and also by examining the concept of reason and its role in the recognition of truth and its limits and boundaries in the philosophy of Sadrolmotalehin , it is proved that in this subject , his viewpoint is similar to the Quran concept of reason
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Glorious holy Quran
• Sadrolmotalehin
• reason
• understanding
• recognition
• sense
• extra-sense