نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه شیراز

چکیده

چکیده
فیلسوفان در تفسیر نحوه پیدایش عالم از دیرباز به این باور رسیده‌اند که از یک امر واحد و بسیط به معنای واقعی، جز یک چیز پدید نمی‌آید؛ زیرا صدور کثرت از یک مصدر بسیط، مستلزم تعدد جهات و نشانه ترکیب در ذات آن خواهد بود که با وحدانیت و بساطت خالق جهان منافات دارد. این یکی از مهم‌ترین دلایل فلاسفه بر اثبات قاعده الواحد است که با عنوان «الواحد لایصدر عنه الا الواحد» بیان می‌شود. برخی از متکلمین مانند غزالی و فخررازی، مفاد این قاعده را موجب محدودیت در قدرت خداوند دانسته‌اند که می‌تواند با کفر برابری کند؛ زیرا براهین دیگری حاکی از قدرت نامحدود و مطلق خداوند است. به همین جهت آنان تلاش کرده‌اند ادله فلاسفه را مخدوش سازند. اما فلاسفه معتقدند این مسئله حاصل برهان است و در عین حال با قدرت مطلق خداوند ناسازگار نمی‌خوانند؛ زیرا مطابق اصل علیت و سنخیت، تمام موجودات با واسطه یا بی واسطه به ذات حق منتسب می‌شوند. به نظر می‌رسد با عنایت به مباحثی مانند بسیط الحقیقه و فقر وجودی ممکنات، و همچنین تعیین مصداق حقیقی صادر اول، ناسازگاری قاعده الواحد با قدرت الهی که مورد ادعای متکلمین است، قابل رفع باشد.
 



*. اعبدالعلی شکر*ستادیار دانشگاه شیراز alishokr67@gmail.com  

تازه های تحقیق

نتیجه

نتایج ذیل از مبحث حاضر قابل استنتاج است:

1- مفاد قاعده الواحد به شرط پذیرش سنخیت میان علت و معلول و معنای بسیط الحقیقه، منع عقلی ندارد.

2- اشکال محدودیت قدرت خداوند و تعارض با توحید افعالی، با تحلیل رابطه علی و معلولی و عین الربط دانستن موجودات قابل حل است. به این شکل که تحلیل رابطه علی و معلولی روشن می‌سازد که معلول در هستی خود، عین تعلق و وابستگی به علت خویش است. لازمه این سخن آن است که جز ذات مستقل خداوندی هیچ وجود استقلالی دیگری نداریم که بتواند در عرض فاعلیت خداوند قرار گیرد.

3- اصل وجود رابط که با تحلیل رابطه علی و معلولی به دست می‌آید، می‌تواند موید دیگری بر قاعده الواحد باشد؛ زیرا مطابق وجود رابط، اصل هستی یک طرف دارد که سراسر کمال و قدرت و استقلال است؛ طرف دیگر تجلیات و تعلقات محض به او هستند.

حسن روی تو به یک جلوه که در آینه کرد این همــه نقـش در آئینــه اوهـام افتـاد

4- وحدت مصدر، یک وحدت خاص است که با اصل بسیط الحقیقه تبیین می‌شود و ناشی از استقلال و بی نیازی مطلق است؛ اما وحدت صادر یک وحدت عام است که ناشی از ضعف و وابستگی مطلق است. به همین جهت وحدت در طرف مصدر وحدت حقه حقیقیه است که همه کمالات را دارد؛ اما وحدت در طرف صادر، وحدت غیر حقه است که بر اثر دارا بودن انحاء ترکیب، از جمله ترکیب از کمال و نقصان، در اوج کثرت و پراکندگی ظاهر می‌گردد

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Indefinite Power of the Almighty and “Al-Vahed” Axiom

نویسنده [English]

  • Abdolali Shakar

چکیده [English]

For explaining the genesis of the universe, philosophers has long been believed that from a real simple thing does not appear, just one thing emerges. Because the emanation of a multitude from simple subject, it will require a multitude of modes and combinations in nature of the subject. This is what is incompatible with the unity and simplicity of the universe Creator. This is one of the main reasons of philosophers to prove the “Al-Vahed” Axiom. Some theologians such as Ghazali and Razy, believe that this rule limits the power of God. This could be a blasphemy to God. Because the other arguments prove that the power of God is infinite and absolute. So, they have tried to undermine the arguments of philosophers. But philosophers believe that this argument is not incompatible with God's omnipotence. It is based on the principle of causality and the rule of cognation between cause and effect, all beings - mediated or unmediated- are created by God. Due to issues such as absolute poverty of existence and indivisible entity and ascertainment the first real emanation, this incompatibility can be resolved.
 


Abdolali Shokr*. Shiraz University, Shiraz, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • “Al-Vahed” Axiom
  • first emanation
  • indivisible entity
  • copulative existence
  • unfolded existence
  1. قرآن کریم.

    1. آشتیانی، میرزا مهدی. (1377).اساس التوحید. تصحیح سید جلال الدین آشتیانی. تهران: مؤسسه انتشارات امیر کبیر.
    2. ـــــــــــــــــ. (1372). تعلیقه بر شرح منظومه حکمت سبزواری. به اهتمام عبد الجواد فلاطوری و مهدی محقق. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    3. آملى، سید حیدر. (1368). نقد النقود فی معرفة الوجود. تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالى.
    4. ابن ترکه، صائن الدین. (1381). تمهیدالقواعد. مقدمه و تصحیح سید جلال الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.
    5. ابن‌رشد، محمد ابن احمد. (1380). تفسیر ما بعد الطبیعه ارسطو. تهران: انتشارات حکمت.
    6. ـــــــــــــــــــــ. (1993). تهافت التهافت. مقدمه و تعلیق از محمد العریبى. بیروت: دارالفکر.
    7. ابن سینا. (1993). الاشارات و التنبیهات. به کوشش سلیمان دنیا. بیروت: مؤسسة النعمان للطباعة و النشر.
    8. ــــــ (1411). التعلیقات. به کوشـش عبد الرحمن بدوی. قم: مکتبة الاعـلام الاسلامی.
    9. ابن فناری، شمس الدین محمد. (1363). مصباح الانس. تهران: انتشارات فجر.
    10. جوادی آملی، عبدالله. (1376). رحیق مختوم شرح حکمت متعالیه. به کوشش حمید پارسانیا. قم: مرکز نشر اسراء.
    11. خمینی، روح الله. (1406). تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس. تهران: مؤسسه پاسدار اسلام.
    12. رازی، فخرالدین. (1428). المباحث المشرقیه فى علم الالهیات و الطبیعیات. قم: ذوی القربی.
    13. سبزواری، ملا هادی. (1416). شرح المنظومه(قسم الحکمه). به کوشش حسن زاده آملی. مسعود طالبی قم: نشر ناب.
    14. سهروردی، شهاب الدین. (1380). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. به کوشش هانری کربن. سید حسین نصر. نجفقلی حبیبی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    15. شانظری، جعفر. (1382). قاعده الواحد و فاعلیت الهی. پژوهش‌های فلسفی - کلامی. شماره 17 و 18. صفحات 29 – 44.
    16. طباطبایی، سید‌محمد حسین. (1362). نهایة الحکمة. به اشراف میرزا عبدلله نورانی. قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعه مدرسین بقم المشرفة.
    17. ـــــــــــــــــــــــ.. (1363). نهایة الحکمة. تعلیقه مصباح یزدی. تهران: انتشارات الزهراء.
    18. غزالی، ابوحامد. (1382). تهافت الفلاسفه. تحقیق سلیمان دنیا. تهران: شمس تبریزى.
    19. فارابی، ابونصر. (1991). آراء اهل المدینة الفاضلة. تحقیق دکتر البیر نصری نادر. بیروت: دار المشرق.
    20. ــــــــــــ. (1995)آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها. مقدمه و شرح و تعلیق از دکتر على بو ملحم. بیروت: مکتبة الهلال.
    21. فخر رازی. (1966). المباحث المشرقیه. تهران: مکتبه اسدی.
    22. لاهیجی، عبد الرزاق. (1401). شوارق الالهام. تهران: مکتبة الفارابی.
    23. مصباح یزدی، محمد تقی. (1363). تعلیقات بر نهایة الحکمه طباطبایی. تهران: الزهراء.
    24. ملاصدرا. (1981). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    25. ــــــــــ. (1990). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    26. ـــــــــــ. (1360). الشواهد الربوبیه. به تصحیح جلال الدین آشتیانی. تهران: انتشارات مرکز نشر دانشگاهی.

    میرداماد. (1374).القبسات. باهتمام مهدی محقق. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.