نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تاریخ و فلسفه تعلیم و تربیت

2 استادیارگروه فلسفه تعلیم و تربیت دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه خوارزمی

3 استاد گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی(ره)، تهران

چکیده

 
 
 
هدف پژوهش، تحلیل تطبیقی بنیان‏های معرفت شناختی بر اساس دیدگاه‏های استاد مطهری و استاد جوادی آملی است. در این تحقیق از روش تطبیقی بردی، برای استخراج تفاوت‏ها و شباهت‏های موجود، بین بنیان‏های معرفت شناختی این دو متفکر استفاده گردیده است. یافته‏های تحقیق بیانگر آن است که هر دو اندیشمند در زمینه امکان معرفت دارای نظرات مشابه بوده، در خصوص معیار صدق معرفت، استاد مطهری، مطابقت با واقع و استاد جوادی‏آملی، مطابقت با نفس‏الامر را مطرح کرده اند. همچنین از نظر مطهری، منابع شناخت عبارتند از: طبیعت، عقل، قلب، تاریخ و فطرت اما از دیدگاه جوادی آملی، عبارتند از: حس، عقل، تهذیب، کتاب منیر و وحی. افزون بر این، ابزارهای معرفت از دیدگاه مطهری عبارتند از: حس، برهان و تزکیه نفس اما از دیدگاهجوادی آملی عبارتند از: حس، خیال، وهم، عقل و قلب. انواع معرفت از دیدگاه مطهری عبارت اند از: شناخت حصولی و حضوری، شناخت اجمالی و تفصیلی و غیره. اما انواع معرفت از منظر جوادی آملی عبارت‏اند از: علوم میزبان و علوم مهمان، علوم غیر قابل تحصیل و علوم قابل تحصیل. مراتب شناخت از منظر مطهری عبارت‏اند از: شناخت حسی، خیالی و عقلی. اما مراحل شناخت از نظر جوادی آملی عبارت‏اند از: مشاهده، فرض‏های مختلفی درباره اشیاء مشاهده شده، بازگشت مجدّد به طبیعت و آزمون فرضیّه و بازگشت مجدد به ذهن.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative analysis of epistemological foundations based on the views of Motahari and Javadi Amoli

نویسندگان [English]

  • shirin rashidi 1
  • susan keshavarz 2
  • saeed beheshti 3
  • akbar salehi 2

1 history and philosophy of education

2 Assistant Professor of Philosophy of Education Faculty of Education and Psychology, University of Al-Khwarizmi

3 Professor of Philosophy of Islamic Education University of Allameh Tabatabai (RA), Tehran

چکیده [English]

The purpose of the research is to compare the epistemological foundations based on the views of Motahari and Javadi Amoli. The comparative method has been used to extract the differences and similarities between epithetic foundations of Motahari and Javadi Amoli. The findings of the research indicate that both thinkers have the same views about the possibility of knowledge, and, in accordance with Javadi Amoli's criteria for the truth of knowledge Motahari, have suggested that they are in accordance with Allah. Also, according to Motahhari, the sources of knowledge are: nature, reason, heart and history, but from the perspective of Javadi Amoli, are: sense, reason, refinement, book Monir and revelation. In addition, the means of knowledge from the perspective of Motahari are: sense, argument, and cultivation of the soul, but from the point of view of Javadi Amoli are: sense, imagination, ambiguity, reason and heart. From Motahari's point of view, the types of knowledge are: acquired knowledge and personality, general and detailed knowledge, and so on. But the types of knowledge from the perspective of Javadi Amoli are: host sciences and guest sciences, non-educable sciences and educable sciences. From the perspective of Motahhari, the levels of cognition are: sensory, imaginary and rational recognition. But the stages of recognition for Javadi Amoli are: observation, various assumptions about observed objects, returning to nature, testing the hypothesis, and returning to mind. Comparative analysis,
 


 

کلیدواژه‌ها [English]

  • epistemological
  • foundations
  • Motahhari
  • Javadi Amoli

نتیجه گیری

یکی از اصلی‏ترین مفاهیم در فرهنگ اسلامی مفهوم علم و معرفت است. بررسی مسائل مربوط به بحث معرفت‏شناسی اسلامی برای اسلامی‏سازی علوم انسانی در برنامه درسی نظام آموزش کشور حائز اهمیت است. نتایجی که از پژوهش حاضر بدست آمده است:

نخست اینکه از منظر این دو صاحب نظر فلسفه اسلامی امکان معرفت وجود دارد و بر این اساس هر کدام از صاحب‏نظران فلسفه اسلامی انواعی برای معرفت قائل هستند، همچنین این نکته نیز قابل ذکر می‏باشد که بین امکان، انواع، منابع و ابزارهای کسب معرفت نسبتی برقرار است، بدین‏گونه که وجود امکان معرفت دلیل و برهانی محکم برای وجود انواع، منابع، ابزار معرفت می‏باشد و بعد از اینکه امکان معرفت از منظر صاحب نظران تأیید و تصدیق شد می‏توانیم در خصوص سایر ابعاد معرفت نیز کاوش نماییم و آنها را برشمریم.

با توجه به این بنیانهای معرفت شناختی مستخرج از این دو دیدگاه باید در عرصه برنامه درسی تحولاتی را در نظر گرفت از جمله: باید کتاب‏ها و محتواهای آموزشی متناسب با منابع و انواع معرفت تنظیم گردد. به علوم فطری و حقیقی و اَصالی در طراحی برنامه درسی بیش از پیش اهمیت داده شود و زمینه پرورش فکری و روحی متربیان را فراهم آورد.

همچنین فرایند یاددهی- یادگیری باید با توجه به ابزارها و راه‏های معرفت و منابع معرفتِ صحیح هدایت شود. معلمان و اولیاء باید سطح شناخت خودرا ارتقا داده و سعی در غنی بخشیدن به معرفت متربیان خویش نمایند همچنین از دیگر مواردی که لازم است لحاظ شود، لزوم استعدادیابی دانش آموزان و جهت‏دهی به آن‏ها برای رسیدن به کمال معرفت صحیح است. همچنین معرفی الگوهای عملی و اخلاقی که از راه تزکیه و تهذیب نفس مراتب عالی معرفت را طی نموده‏اند و تشویق متربیان به پیمودن مسیر معرفت از بهترین و درست‏ترین راه ممکن و از دیگر اقداماتی که براساس این بنیان‏های معرفت شناختی می‏توان اتخاذ نمود، ارج نهادن به مقام عالِم و معلم و تبیین و تشریح اهمیت و لزوم فراگیری علم و دانش متقن و مدلل و تأکید بر اهمیت کسب معارف صادق و نافع است.

قرآن کریم.
2. آقازاده، احمد، (1381ش)، روش شناسی و تاریخ تحول دانش آموزش و پــرورش تــطبیقی و بین الملل. تهران، نسل نیکان،
3. بهشتی، سعید، ملکی، حسن، ویسی، غلامرضا، (1392ش)، سیاست های حاکم بر اهداف آموزشی در معرفت شناسی استاد مطهری وکاربست آن در نظام جمهوری اسلامی ایران، مجله پژوهش های سیاست اسلامی، سال اول، شماره سوم.
4. جوادی آملی، عبدالله،( 1387ش)، معرفت شناسی در قرآن، قم، مرکز نشر اِسراء.
5. ــــــــــــــ ، (1391ش)، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم، مرکز نشر اِسراء،
6. ــــــــــــــ ، ( 1393ش)، صورت و سیرت انسان در قرآن، قم، مرکز نشر اِسراء.
7. ــــــــــــــ ، تفسیر تسنیم، محقق: سعید بندعلی،( 1387ش)، ج11، چ2، قم، نشر
اسراء.
8. ــــــــــــــ ، تفسیر تسنیم، محقق: محمدحسین الهی زاده،( 1388ش)، ج12، چ2، قم، نشر اسراء،
9. ــــــــــــــ ، تفسیر تسنیم، محقق: احمد قدسی،(1389ش) ، ج4، چ6 ، قم، نشر اسراء،
10. ــــــــــــــ ، تفسیر تسنیم، محقق: حسین شفیعی و محمد اصفهانی،( 1389ش)، ج22، قم، نشر اسراء،
11. کردفیروزجایی، یارعلی،( 1393ش)، مباحث معرفت شناختی در فلسفه اسلامی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه،
12. مصباح یزدی، محمدتقی(1390ش)، فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، تهران، مؤسسه فرهنگی مدرسه برهان( انتشارات مدرسه)، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)،
13. مطهری، مرتضی، (1389ش)، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج6 و 9و10و23، تهران، قم، صدرا،
14. ــــــــــــــ ، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ( 1358ش)، ج 13، تهران، قم، صدرا،
15. ــــــــــــــ ، ( 1391الف)، مسئله شناخت، تهران، صدرا،
16. ــــــــــــــ ، (1391ب)، ء، تهران، صدرا،
17.  ( 1392ش)، فطرت، تهران، صدرا،
18. ــــــــــــــ ، ( 1387ش)، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج5، تهران، قم، صدرا.