محمدعلی شکری‌نیا* محمود نوذری** نوع نگرش و باور افراد نسبت به هستی و طبیعت که محصول مبانی و مفروضات فلسفی مورد قبول آنها می‌باشد، در انگیزه‌ی مشاهده و بررسی پدیده‌ها، شکل‌گیری مسأله در ذهن، شیوه‌ی بررسی مسائل، گزینش ملاک‌های ارزیابی، نقد، تفسیر و تدوین نظریه‌ها و بالاخره در کاربرد نظریات علمی نقش تعیین کننده دارد. از این رو مهمترین گام در مطالعه و بررسی پدیده‌های طبیعی، اخذ مبانی و مفروضات متقن از منابع موثق و مورد اعتماد است. نارسایی جهان‌بینی‌های بشری و غربی از تأمین چنین بنیادها و مفروضاتی، توجه برخی از اندیشمندان را متوجه مبانی و آموزه‌های وحیانی، به ویژه قرآن کریم نموده است. بر همین اساس، پژوهش حاضر با واکاوی آیات قرآن کریم و با روش توصیفی، تحلیلی و استنباطی سعی در تعیین و تبیین مبانی و مفروضات مطالعه و پژوهش در طبیعت از دیدگاه این کتاب آسمانی نموده است. نتایج این واکاوی روشن می‌سازد که از دیدگاه قرآن کریم، طبیعت نظامی هدف‌مند و مظهر صفات و اسماء خداوند است که تحت تربیت الهی، مسیر مشخصی را می‌پیماید. خداوند، طبیعت را ماده‌ی اولیه‌ی خلقت آدمی قرار داده و تمام پدیده‌های طبیعی را در جهت تعالی و تکامل انسان مسخر نموده است.
* دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه shokrinia.ma@gmail.com
** استاد یار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه Mnowzari@rinu.ac.ir
Essential foundations and assumptions in study of the natural phenomena from view of Quran
چکیده [English]
Mohammad Ali Shokrinia[1]* Mahmood Nowzari**
The people`s attitudes and their believes to the Universe and the Nature that has been formed by their acceptable philosophical assumptions, has an effective role in their motivation of observed phenomena, the formation of the problem in mind, consider the issues, selection criteria to evaluation, interpretation, developed of theories and finally in the application of them. Therefore, reception the certain assumptions by reliable sources is the most important stage in the study of natural phenomena. Failure humans and Western views to produce such foundations and assumptions, has caused some philosophers have paid attention to the bases and leanings of Divine revelations, especially Quran. Accordingly, the present study with a descriptive - analytical method and exploring the verses of Quran, is trying to determine and explain the foundations the assumptions in study of Nature from the view of Quran. The results of this study clear that nature is an organization with the aims and appearing the attributes and names of God. Nature is going through certain path under the divine education. The God has been put up as a substance in creation of humans and all natural phenomena has captured in direction the elevation and development of humans.
* Ph.D student of philosophy of Islamic education and training, Hawza and University Institute, Tehran, Iran shokrinia.ma@gmail.com
** Assistan professor of Hawza and university mnowzari@rihu.at.ir
کلیدواژه ها [English]
Quran, foundations and assumptions, Nature, Human, Evolution
مراجع
3. نتیجه
پیمودن راه تکامل، جز از مجرای حیات دنیوی و با یاری علل و عوامل طبیعی امکان پذیر نبوده و برای انسان چاره‌ای جز تعامل و مواجهه با طبیعت نخواهد بود. لیکن بهره‌مندی انسان از طبیعت به ساختار شناختی و بنیادها و مفروضات ذهنی انسان نسبت به هستی و طبیعت وابسته است. از این رو ضروری است که انسان با ارتباط و اتصال به یک منبع و مرجع موثق و خدشه‌ناپذیر، ساخت شناختی سالم و بنیادهای محکم برای ساختمان عظیم معرفتی خود بنا نماید و به راستی که چه منبع و مرجعی مطمئن‌تر و مبیّن‌تر قرآن کریم. مبانی طبیعت‌شناختی در قرآن کریم، یا حقایق تکوینی طبیعت را بازگو می‌کند و یا به واقعیت‌هایی در خصوص ارتباط طبیعت و انسان اشاره می‌نماید. اعتقاد یا عدم اعتقاد به این حقایق و واقعیت‌ها، ضمن آنکه ذهن افراد از خرافات جاهلی پالایش می‌دهد، نوع نگرش انسان را نسبت به طبیعت تعیین و اصلاح می‌نماید و نحوه ارتباط و تعامل او را با طبیعت مشخص می‌کند. این مبانی و بنیادها که در راستای نگرش این کتاب آسمانی به کل هستی قابل درک و تبیین خواهد بود، انگیزه و مسیر تحقیق و بررسی در پدیده‌های طبیعی را تحت الشعاع قرار می‌دهد. از دیدگاه قرآن کریم، طبیعت مرتبه‌ی نازله‌ی هستی است که در پرتو ارتباط آن با مراتب بالاتر، قداست و احترام ویژه‌ای می‌یابد. انسان در ارتباط با طبیعت هم دارای حق است و هم مسئولیت. حق انسان بهره بردن از مواهب و پدیده‌های طبیعی به منظور تأمین نیازهای فردی، اجتماعی، مادی و معنوی است و مسئولیت او عمران و آبادانی طبیعت؛ با این شرط که اولاً ذهن خود را از هر گونه مبانی غیر دینی و ناصحیح پالایش داده و با مفروضات قرآنی وارد این عرصه گردد. ثانیاً، اهداف مورد نظر قرآن را مد نظر داشته باشد و برای رسیدن به آنها تلاش نماید. ثالثاً روش‌های مورد تأیید و تأکید قرآن را در این ارتباط بکار گیرد. از آنجا که برخی مبانی سکولار و غیر دینی بر علوم طبیعی و پژوهش در طبیعت، سایه افکنده و تفسیرهای بعضاً نادرست یا معارض با اعتقادات اصیل دینی را به دنبال داشته است، ضروری است که با یک تجدید نظر کلی، زمینه‌ی اصلاح مبانی و مفروضات لازم برای علوم طبیعی بر اساس آموزه‌های قرآنی فراهم گردد.
ابتدای صفحه