نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

 
نعمت الله بدخشان[1]
ایمان مبنای اساسی همة آموزه‌های دینی و محور اصلی همه توصیه های اعتقادی و اخلاقی و رفتاری انسان است. آشنایی عمیق‌ با این مسأله، نقش مهمّی در هدایت انسان ایفا می کند. این نوشتار در پی آن است که از منظر قرآن و صحیفه سجادیه به تحلیل مفهوم ایمان و تبیین ویژگی های آن می پردازد. در آغاز معنای لغوی و اصطلاحی و عناصری که در محتوای آن مندرج است، بررسی می شود. سپس در مبحث ویژگی ها درباره قلبی بودن و افزایش پذیری و درجات و مراتب آن و یقینی که موجب کمال ایمان می شود، بحث می کنیم.
 


[1]. استاد یار دانشگاه شیراز. تاریخ دریافت: 3/5/92؛ تاریخ پذیرش: 1/8/92.  Nbadakhshan2@gmail.com     

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Conceptual analysis of believe and study of its basis and characteristics in Quran and Sahife Sajjadieh

چکیده [English]

  
Nemat-o allah Badakhshan[1]
Belief is basis of all of the regional educations and that is main axis of all of the moral and believe recommendations of human. Deep familiarity with this issue has an important role in guiding human. The writing wants to analyze concept of belief and to explain its characteristics from viewpoint of Quran and Sahifeh Sajjadieh. First, the lexical meaning and the elements included in its content are studied. Then, about the heart and increasable and degrees of faith are discussed, and the certainty that the cause is the perfection of faith is investigated.
 


[1] - Shiraz university, Shiraz, Iran .

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Sahifeh Sajjadieh
  • Belief
  • Islam
  • Logical certainty
  • Intuitive certainty

- نتیجه

در قرآن و صحیفۀ سجّادیه ایمان به معنای گَرَویدن، قبول داشتن، باور کردن، اذعان و تصدیق قلبی و گواهی دادن بکار رفته است. این نوع امور موجب زدودن انواع و اقسام ترس ها و خوف های موهوم و مذموم به حسب مراتب ایمانی فرد مؤمن می شود، و در درون او نوعی امنیت خاطر و آرامش را موجب می گردد. ایمان رابطه ای وجودی میان قلب آدمی و قلب عالم وجود؛ یعنی خالق و پروردگار هستی است. از میان انحاء مختلف ارتباطهایی که میان انسان با خدا برقرار می شود، به نظر می رسد که توجّه و التفات به رابطۀ فقر وجودی موجودات و بویژه انسان با خدای غنی مطلق، ژرف ترین و اساسی ترین رابطه ای است که این ارتباط وجودی[ایمان] را تبیین می کند. عناصر اساسی و مهمّی که با برقراری این رابطه در درون انسان شکل می گیرند، عبارتند از: خوف، رجاء، شوق و رغبت، اطمینان، محبّت، اعتماد، توکّل و رضا به خدا است. در این تحقیق بر مبنای آیات قرآن و صحیفۀ سجّادیه، مهمّ ترین ویژگی های ایمان، قلبی و اختیاری بودن و افزایش و کاهش پذیری آن معرّفی شده اند، که ویژگی اخیر به نحوی مطلوب تر این ویژگی ها را برای حقیقت ایمان[ نه اعراض و لوازم خارجی آن] به اثبات می رسانَد. این ویژگی ها لزوم توجّه و مراقبت از ایمان را گوشزد می کنند، و نگاهِ انسان را به نگرشی آسیب شناسانه  نسبت به وجود و ماهیت ایمان دینی معطوف می دارند. تحوّلات ایمانی در قلب انسان به عنوان اساسی ترین وجهۀ شخصیت او، اساسی ترین مسأله در تحوّل شخصیت بشمار می آید. در این مقاله با استناد به این سخن از امام سجّاد×، که می فرماید: [خدایا]، ایمان مرا برترین مرتبۀ ایمان و یقینم را برترین مرتبۀ یقین قرار بده، این نتیجه بدست آمده است که اگرچه ایمان گاهی و نه لزوماً، می تواند مبتنی بر یقین منطقی شود، ولی آن یقینی که می تواند درونمایۀ ایمان دینی را فراهم آوَرد، و یا از مراتب کمال آن باشد، یقینی از سنخ حضور و شهود  و رسیدن به مرتبۀ عین الیقین و حقّ الیقین است؛ زیرا معرفت و یقین منطقی با جحد و انکار هم جمع می شود و  لزوماً مانع جحد و انکار نمی باشد. با آنکه ایمان بر مبنای  توجّه به میل و معرفت فطری به خدا، و انتخاب آدمی شکل می گیرد، ولی پس از شکل گیری با عمل به مقتضای آن، بتدریج حالات، اعمال و صفات ایمانی را در انسان و زندگی او تحقّق می بخشد، و سر انجام در برخی از انسان ها زمینه را برای کشف و شهود ایمانی فراهم می آوَرَد. ولی چنین نیست که هر مؤمنی عملاً به  این مرتبه نایل آید. یکی از آزمون های صدق و خلوص ایمان، اعمال صادقانه و خالصانۀ انسان ها، و معیار این صداقت و خلوص، تحمّل سختی ها و نا ملایمات، و پرداخت هزینه در راه ایمان  است. از این روست که هزینه بری یکی از ویژگی های ایمان راستین و مؤمنان صادق و حقیقی بشمار آمده است.

 

  1. ـ قرآن کریم، ترجمه: فولادوند، محمّد مهدی.

    1. ایزوتسو، توشی هیکو. (1361). خدا و انسان در قرآن. ترجمه احمد آرام. چاپ اول. تهران: شرکت سهامی انتشار.
    2. ثقفی تهرانی، حسن. (1380). ترجمه صحیفه مبارکه سجّادیّه. چاپ اول. تهران: انتشارات حکمت.
    3. خرمشاهی، بهاء الدّین. (1377). دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی. چاپ اول. تهران: انتشارات دوستان.
    4. خمینی، روح الله. (1384). چهل حدیث. چاپ سی و سوم. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    5. شهید ثانی (زین الدّین علی ‌بن احمد العاملی). (1409). حقایق الایمان. تحقیق سیدمهدی رجایی. قم: انتشارات کتابخانة آیت الله مرعشی.
    6. شهیدی، سیّد جعفر. (1373). ترجمة نهج البلاغه. چاپ پنجم. تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
    7. فیض الاسلام، سیّد علینقی. (1375).  ترجمه و شرح صحیفة کاملة سجّادیّه.
    8. قمی، عبّاس. (1369). مفاتیح الجنان. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    9. کلینی، ابی جعفر یعقوب ‌بن اسحاق. (بی‌تا). اصول کافی. ج3. با شرح و ترجمه سیدجواد مصطفوی. قم: انتشارات علمیة اسلامیه.
    10. مدنی شیرازی، سیّدعلیخان. (بی‌تا). ریاض السّالکین فی شرح صحیفة سیّد السّاجدین×. ج 3. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    11. موسوی گرمارودی، علی. (1388). ترجمة صحیفة سجّادیه. چاپ چهارم. تهران: انتشارات هرمس.
    12. نراقی، محمّد مهدی. (1367). جامع السعادات. دورة سه جلدی. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
    13. نصری، عبدالله. (1373). مبانی جهان ‌شناسی در قرآن. چاپ اول. تهران: انتشارات امیرکبیر.
    14. همایونی، علویّه. (1371). ترجمة اربعین الهاشمیّه. از بانو مجتهده امین. اصفهان: انجمن حمایت از خانواده های بی سرپرست.