نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری فلسفه تطبیقی دانشگاه قم
2 استادیار گروه فلسفله و کلام دانشگاه قم
چکیده
بحث «لذت دینی» و «لذت عقلی» یکی از مباحث مهم در مثنوی است که بدون شناخت دقیق از مبانی نظری و مشرب عرفانی جلال الدین مولوی ناتمام خواهد بود. از نظر مولانا مفهوم لذت، تعریفشدنی نیست و خاستگاه آن را امری درونی می داند. او ضمن تقسیم لذت به حقیقی و مجازی، لذت واقعی را در ترک لذایذ زودگذر می‌داند. از نظر وی، لذت دینی شایستۀ انسان‌های وارسته است. مولوی اعتقاد راسخی به شکوفایی معرفت دینی در پرتو عقل دارد. هنگامی‌که انسان اصول اعتقادی و دینی خود را از صافی عقل عبور داده، می‌تواند به‌خوبی به لوازم آن با طیب خاطر ملتزم باشد. تقلیدگریزی مولوی نیز ناشی از همین مطلب است. در نهایت مولانا لذت عقل دینی و ایمانی را - که کشف و ادراک حقایق می‌کند- ارج می‌نهد؛ زیرا حارس باطن و عوالم معنوی سالک است. از نظر مولوی لذت دینی و عقلی لوازم وپیامد هایی دارند که باعث تحقق لذت می‌شود. باطن‌بینی عقل،مصاحبت با صاحب عقل، بی‌اعتنایی به خواهش‌های نفس، راهنمایی عقل ومشورت با عقلا از آن جمله اند.
تازه های تحقیق
4- نتیجه‌گیری
بنا بر آنچه گذشت، می‌توان چنین نتیجه گرفت که مولوی به وجود و حضور لذت دینی و عقلی در درون انسان‌ها اعتقاد کامل دارد؛ گرچه لذت را قابل تعریف نمی‌داند. از نظر مولوی، لذت دینی ندای آسمانی و نردبان عروج است و به انسان‌ها، لذت سرشار، احساس آزادگی، فرصت پرواز در ملکوت، تقرب الهی، پالایش روح و زنده به عشق بودن را هدیه می‌کند و این‌ها همه لذت‌بخش و بهجت‌زا هستند. افزون بر این‌ها از نظر مولوی انسان‌ها از لذت عقلی هم برخوردارند و باطن‌بینی از دستاوردهای لذت عقلی است؛ در حالی که مراوده با عقلا و روشن‌بینی در پرتو عقل هم به نوبۀ خود لذت‌بخش می‌باشد و بالأخره از نظر مولوی، برای درک لذت عقلی بیشتر، لازم است که موانع و عوامل بازدارنده همچون پیروی‌کردن از خواهش‌های نفس را از سر راه شکوفایی خود برطرف کنیم.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Religious and intellectualenjoyment In Mathnavi Ma’navi and some of its Necessities and outcomes
نویسندگان [English]
- Mohammad reza Dehghan Kelishadi 1
- Abbas Izadpanah 2
1 Ph.D student of philosophy of Qom University.
2 Assistant professor of philosophy and theology Qom University.
چکیده [English]
The issues of “religious enjoyment” and “intellectual enjoyment” are some of the important subjects in Mathnavi, which will be unfinished unless you know Mowlana’s theoretical bases and gnostic disposition meticulously. In his opinion, the concept of enjoyment is indefinable and it has an internal, not an external origin; he knows real enjoyment in leaving the transient enjoyments while he divides the enjoyment into factual and virtual. In his viewpoint, virtuous people deserve religious enjoyment. Mowlana strongly believes in booming religious wisdom in the shadow of intellect. When the human understands principles of belief and religion through intellect, he can well be entitled to its necessities willingly, Mowlana’s imitation aversion results from this very issue too. Finally, Mowlana values religious and faith intellect, which discovers and perceives realities, since it is the follower’s guardian of conscience and spiritual worlds. In his opinion religious and rational enjoyment have manifestations that cause realization of enjoyment.
کلیدواژه‌ها [English]
- Mowlana
- religious enjoyment
- intellectual enjoyment
- major and minor intellect
قرآن کریم ؛(1376). ترجمۀ: مهدی الهی قمشه‌ای، تهران، نشر اسوه.
- ابراهیمی دینانی، غلامحسین؛(1376). ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، تهران، نشر طرح نو.
- ابن سینا، حسین بن عبدالله؛(1383). الاشارات والتنبیهات، شرح نصیرالدین طوسی، قم، نشر البلاغه.
- ----- ؛(1400). رساله فی السعاده در مجموعه رسائل شیخ الرئیس. قم، انتشارات بیدار.
- ----- ؛(1404ق). التعلیقات، بیروت، نشر مکتب الاعلام الاسلامی.
- ----- ؛(1980م).عیون الحکمه، مقدمه و تحقیق: عبدالرحمن بدوی. بیروت، نشر دارالقلم.
- ----- ؛(1363). المبداء والمعاد، تهران، نشر مطالعات اسلامی.
- اب‍ن‌ع‍رب‍ی؛(1388). الفتوحات‌المکیه فی معرفه اسرارالمالکیه والمکیه، ترجمه، مقدمه و تعلیق: محمد خواجوی، تهران، نشر مولی.
- ارسطو؛(1378). اخلاق نیکو ماخوس، ترجمه: محمد حسن لطفی ، اول. تهران، نشر طرح نو.
- افلاطون؛(1380). دوره کامل آثار افلاطون. ترجمه: محمدحسن لطفی و رضا کاویانی. تهران، نشر خوارزمی.
- اکبر آبادی، ولی محمد؛ (1383). مخزن الاسرار، به اهتمام: ن . مایل هروی. چاپ اول. تهران،نشر قطره.
- انقروی، اسماعیل؛(1374). شرح کبیر انقروی بر مثنوی معنوی مولوی، عصمت ستارزاده، تهران، نشر زرین.
- جعفری، محمدتقی؛(1364). مولوی و جهان‌بینی، تهران، نشر بعثت.
- حافظ شیرازی، شمس الدین محمد؛(1362).دیوان اشعار. تصحیح: پژمان بختیاری. تهران، انتشارات امیرکبیر.
- رازی، نجم الدین؛(1386). مرصادالعباد، به اهتمام: محمدامین ریاحی، چاپ دوازدهم، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- زمانی، کریم؛ (1387). شرح جامع مثنوی، چاپ هفدهم، تهران، نشر اطلاعات.
- سبزواری، ملاهادی؛(1375). شرح مثنوی، به کوشش: مصطفی بروجردی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
- سهروردی، شهاب الدین؛(1373). مجموعه مصنفات. تصحیح، تحشیه و مقدمه: سیدحسین نصر، چاپ سوم، ج3. تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- ----- ؛(1976). مجموعه مصنفات، تصحیح و مقدمه: هانری کربن. ج1، تهران، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
- غزالی، ابوحامد،(1427). احیاء العلوم، 4جلدی، تعلیق: محمد وهبی، سلیمان و اسامه عموره، دمشق، دارالفکر.
- ----- ؛(1361)، کیمیای سعادت، به کوشش: حسین خدیو جم، چاپ دوم، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
- فارابی، ابونصر محمد؛(1405). فصوص الحکمه، تصحیح: شیخ محمدحسن آل‌یاسین، قم، نشر بیدار.
- ----- ؛(1404ق). فصول منتزعه، تحقیق: البیر نصیر نادر، تهران، نشر المکتبه الزهراء.
- فروزانفر، بدیع‌الزمان؛(1375). شرح مثنوی شریف، تهران، نشر زوار.
- فروغی، محمدعلی. (1344). سیر حکمت در اروپا، تهران، نشر زوار.
- ملاصدرا، صدرالدین محمد؛(1981). الحکمۀ المتعالیة فى الاسفارالعقلیة الاربعة، چ سوم، بیروت، دار احیاء التراث.
- ---- ؛(1360). الشواهد الربوبیة. تصحیح: سیدجلال الدین آشتیانى، چ دوم، مشهد، المرکز الجامعى للنشر.
- ---- ؛(1363). مفاتیح الغیب. تصحیح: محمد خواجوى، تهران، مؤسسه تحقیقات فرهنگى.
- محمدبن منور؛(1362). اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابی سعید، تهران، نشر زوار.
- ملکیان،مصطفی؛(1385). مشتاقی و مهجوری، چ اول، تهران، نشر نگاه.
- مولوی، جلال الدین محمد؛(1380). مثنوی معنوی، تصحیح: رینولد الین نیکلسن، چاپ دهم، تهران، نشر شهراد.
- ----- ؛ (1390). فیه‌مافیه، به تصحیح: بدیع‌الزمان فروزانفر، جلد سیزدهم، تهران، نشر امیرکبیر.
- ----- ؛(1377).کلیات شمس یا دیوان کبیر، به تصحیح: بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران، نشر نغمه.
- نیکلسون،رینولد الین؛(1374). شرح مثنوی معنوی مولوی.به کوشش: حسن لاهوتی، تهران، نشر امیرکبیر.
- واینر، فیلیپ پی؛(1385) فرهنگ تاریخ اندیشه‌ها، مطالعاتی دربارة گزیده‌ای از اندیشه‌های اساسی، ترجمة گروهی از مترجمان، معاد، تهران، نشر سامان.
همایی، جلال الدین؛(1366). مولوی نامه، ج دوم، چاپ شصم، تهران، انتشارات مؤسسه نشر هما.
)