کاوس روحی؛ نصرت نیل ساز؛ لیلا مرادی
دوره 9، شماره 17 ، آذر 1396، ، صفحه 23-46
چکیده
وهابیت جریانی فکری سیاسی است که در قرن اخیر ظهور کرده است. این جریان دیدگاههای نوظهوری در برداشت از قرآن داشته و مانند هر مکتب فکری بر مبانی و پیشفرضهایی تکیه دارد و نخستین گام برای بررسی درستی یا نادرستی یک نحله فکری، تحلیل و نقد مبانی آن است. این مقاله با هدف مشخص کردن میزان اعتبار پیشفرضهای وهابیت با محوریت اندیشه های ...
بیشتر
وهابیت جریانی فکری سیاسی است که در قرن اخیر ظهور کرده است. این جریان دیدگاههای نوظهوری در برداشت از قرآن داشته و مانند هر مکتب فکری بر مبانی و پیشفرضهایی تکیه دارد و نخستین گام برای بررسی درستی یا نادرستی یک نحله فکری، تحلیل و نقد مبانی آن است. این مقاله با هدف مشخص کردن میزان اعتبار پیشفرضهای وهابیت با محوریت اندیشه های علامه طباطبائی (ره) در تفسیر المیزان به بررسی مبانی عقاید وهابیت پرداخته و به این نتیجه دست یافته که وهابیت با اعتقاد به حجیت مطلق ظواهر قرآن و حجیت بخشیدن به خبر واحد صحابه و تابعان در عقاید و عقل ستیزی و انکار مجاز، و نیز با برداشت اشتباه از معانی توحید و شرک و عبادت مسیر بیراهه را پیموده است.
فلسفه
حمیده تجملیان؛ خسرو باقری نوع پرست؛ سعید وزیری؛ سید علیرضا افشانی
دوره 13، شماره 24 ، فروردین 1400، ، صفحه 26-45
چکیده
هدف از نگارش این مقاله تبیین مفهوم «عقل»، به مثابه یکی از مفاهیم مهم و پربسامد قرآنی، میباشد. این مفهوم در قرآنکریم جایگاهی ویژه دارد و تکرار این واژه، نشاندهندهیاهمیت وافر آن است. در این جستار با همین هدف و از رهگذر روش توصیفی- تحلیلی به تحلیلمفهومی «عقل» و استخراج مقولات معنایی آن از آیات قرآنکریم ...
بیشتر
هدف از نگارش این مقاله تبیین مفهوم «عقل»، به مثابه یکی از مفاهیم مهم و پربسامد قرآنی، میباشد. این مفهوم در قرآنکریم جایگاهی ویژه دارد و تکرار این واژه، نشاندهندهیاهمیت وافر آن است. در این جستار با همین هدف و از رهگذر روش توصیفی- تحلیلی به تحلیلمفهومی «عقل» و استخراج مقولات معنایی آن از آیات قرآنکریم پرداخته شدهاست. جامعه تحلیلی تحقیق، شامل کلیه آیات قرآنکریم به همراه تفاسیرشان و پایگاههای اطلاعاتی مرتبط با موضوع تحقیق بوده که به صورت هدفمند مورد مطالعه و تجزیهوتحلیل قرار گرفت. با بررسی بافت(سیاق) مفهوم و از طریق استخراج مفاهیم متقارب مشخصشد که مفهوم «آیه-آیات» در اغلب موارد در کنار عقل سامانیافته و ازاینرو میتواند همنشین «عقل» محسوب شود. مدالیل آیات ونشانههایی که باید نسبت به آنها عقلورزی شود، درآیات ناظر بهتکوین(پدیدههای طبیعی)، «توحید، معاد و نبوت» و در آیات ناظر بهتشریع، «ظواهرآیات وحی» میباشد.
دوره 6، شماره 11 ، مهر 1393، ، صفحه 27-54
چکیده
محسن ایزدی[1] شناخت روح همواره از مسائل بسیار مهم در معارف الهی و همچنین معارف بشری بوده است. بر اساس آیات قرآن کریم و روایات معصومین ^ ،حقیقت انسان عبارت است از روح مجرد او. اگرچه عرفاء از طریق مکاشفات عرفانی و فلاسفه هم از طرق عقل فطری توانستهاند به شناختهای مهمی درباره روح دست یابند، اما بیتردید یافتههای آنها تحت تأثیر آموزههای ...
بیشتر
محسن ایزدی[1] شناخت روح همواره از مسائل بسیار مهم در معارف الهی و همچنین معارف بشری بوده است. بر اساس آیات قرآن کریم و روایات معصومین ^ ،حقیقت انسان عبارت است از روح مجرد او. اگرچه عرفاء از طریق مکاشفات عرفانی و فلاسفه هم از طرق عقل فطری توانستهاند به شناختهای مهمی درباره روح دست یابند، اما بیتردید یافتههای آنها تحت تأثیر آموزههای دینی نیز بوده است. برای شناخت روح میتوان از دستآوردهای علومی مانند فراروانشناسی و فیزیولوژی نیز استفاده نمود. فراروانشناسی اعمال خارقالعاده انسان را بررسی میکند و علومی مانند فیزیولوژی و مغز و اعصاب، عملکرد بدن و مغز را مورد مطالعه قرار میدهند که میتوان در تحلیل مسأله «رابطه نفس و بدن» از نتایج حاصل از این علوم استفاده نمود. [1] . عضو هیأت علمی دانشگاه mohseneizadi@yahoo.com
عباس احمدی سعدی
دوره 5، شماره 8 ، فروردین 1392، ، صفحه 27-46
چکیده
هیچ فیلسوفی از اندیشیدن دربارهی خدا فارغ نبوده است. خواه خدا را بپرستد یا الحاد بورزد. اهمیت و صعوبت مسایل خداشناسی به علت عظمت و علو مکانت و مرتبه خداوند فلاسفهی مسلمان را واداشته تا به قصور عقل اذعان کنند. آنچه ایشان - به ویژه از روزگار ملاصدرا و پس از وی توسط اتباع حکمت متعالیه تا زمان ما- درحیطهی خداشناسی آوردهاند، وامدار ...
بیشتر
هیچ فیلسوفی از اندیشیدن دربارهی خدا فارغ نبوده است. خواه خدا را بپرستد یا الحاد بورزد. اهمیت و صعوبت مسایل خداشناسی به علت عظمت و علو مکانت و مرتبه خداوند فلاسفهی مسلمان را واداشته تا به قصور عقل اذعان کنند. آنچه ایشان - به ویژه از روزگار ملاصدرا و پس از وی توسط اتباع حکمت متعالیه تا زمان ما- درحیطهی خداشناسی آوردهاند، وامدار برخی کلمات و سخنان شامخ حضرت علی 7 است.
از جمله مباحثی که در بخش الهیات بالمعنیالاخص تنها به مدد آموزههای نهج البلاغه تا حدودی روشنی یافته عبارت است از مراتب توحید حقیقی و ناب، امکان معرفت خداوند، مراتب معرفت انسان به حق تعالی، نحوه اتصاف خدا به اوصاف کمالیه، مسألهی کلام (تکلم) الهی، مسألهی اراده الهی و قضا و قدر. به نظر میرسد تأملات عقلی و فلسفی حکمای الهی همراه با بهرهمندی و تأثر از کلمات آن حضرت7 توانسته است نتایج خردپسندی را به ارمغان آورد.
محمد نجاتی؛ محسن ایزدی
دوره 11، شماره 20 ، فروردین 1398، ، صفحه 27-48
چکیده
نوشتار پیش رو در صدد بررسی دیدگاه ملاصدرا در خصوص وجوه تمایز عارف از پیامبر و سنجش دیدگاه دکتر سروش و همفکران وی در مساله یکسان انگاری پیامبر و عارف است. از نظر سروش گوهر اساسی وحی و تجارب عرفانی امری مشترک است با این تفاوت که پیامبر بر خلاف عارف در پی تجربه دینی خویش مسئولیت جدیدی را احساس می نماید که همان مفهوم نبوت وی محسوب می شود. ...
بیشتر
نوشتار پیش رو در صدد بررسی دیدگاه ملاصدرا در خصوص وجوه تمایز عارف از پیامبر و سنجش دیدگاه دکتر سروش و همفکران وی در مساله یکسان انگاری پیامبر و عارف است. از نظر سروش گوهر اساسی وحی و تجارب عرفانی امری مشترک است با این تفاوت که پیامبر بر خلاف عارف در پی تجربه دینی خویش مسئولیت جدیدی را احساس می نماید که همان مفهوم نبوت وی محسوب می شود. در حوزه تفکر حکمت متعالیه عارفان حقیقی، جایگاه رفیعی دارند؛ اما این به معنای همطرازی آنها با مقام شامخ نبوت نیست. ملاصدرا معتقد است پیامبر در قوس نزول (جایگاه وحی الهی) یگانه بوده و هیچ عارف و اساسا موجودی در این قوس حضور ندارد. اما در قوس صعود که همان جایگاه معرفتی نبی و عارف است؛ این دو در مکاشفه و شهود عالم خیال و عقل با یکدیگر اشتراک دارند؛ با این تفاوت که شهود پیامبر از عوالم عقلی، به جهت ورزیدگی اخلاقی و شرعی نفس و قوای نفسانی ایشان و اتم اشتداد وجودی و کمالی آن در فرایند وحدت نفس با آگاهی و ادراکات، قرین تاثیر و تاثر عوامل و شرایط درونی و بیرونی پیامبر و بروز ابهام و عدم وضوح نیست. در نتیجه وجهی برای بروز دخل و تصرف و دستکاری قوای نفسانی پیامبر در فرایند دریافت چه در قوس صعود و چه در قوس نزول وجود نخواهد داشت.
مهدی رسولی فینی؛ محمد علی لسانی فشارکی
دوره 8، شماره 15 ، مهر 1395، ، صفحه 29-48
چکیده
تاثیر نزول قرآن کریم بر تزلزل فرهنگ و عقلانیت مسلط عصر جاهلی، مورد اتفاق همگان است. اما چگونگی این تاثیرگذاری، در میان متفکران مورد مناقشه قرار گرفته است. سوال اصلی این مقاله آن است که آیا قرآن کریم عرضه کننده عقلانیتی مستقل است یا محتوای قرآن کفایت تاسیس یک عقلانیت جامع و مستقل را بدون نیاز به معارف و دادههای بشری نمیکند. ابتدا، ...
بیشتر
تاثیر نزول قرآن کریم بر تزلزل فرهنگ و عقلانیت مسلط عصر جاهلی، مورد اتفاق همگان است. اما چگونگی این تاثیرگذاری، در میان متفکران مورد مناقشه قرار گرفته است. سوال اصلی این مقاله آن است که آیا قرآن کریم عرضه کننده عقلانیتی مستقل است یا محتوای قرآن کفایت تاسیس یک عقلانیت جامع و مستقل را بدون نیاز به معارف و دادههای بشری نمیکند. ابتدا، نظر منکران عرضه عقلانیت مستقل از سوی قرآن مورد بازخوانی قرار گرفته تا مشخص شود که مستمسک آن ها در پافشاری بر نظر خود دو چیز است. یکی تاکید بر تاریخمندی این کتاب و دیگری نقد نص انگاری قرآن. سپس نظر برخی از موافقان عرضه عقلانیت مستقل از سوی قرآن کنکاش شده تا روایتهای متفاوتی که از این عقلانیت مستقل وجود دارد روشن شود.
زهرا خیراللهی؛ احمد احمدی
دوره 10، شماره 18 ، خرداد 1397، ، صفحه 29-50
چکیده
عقل یکی از ابزارهای بسیار مهم شناخت است از آنجا که فیلسوف ،عالم علوم تجربی، عالم علوم انسانی وعلوم دینی وهمه شاخه های علوم وحتی مردم عادی با عقل سروکار دارند، لذا شناخت خود عقل که به چه معناست، داده های آن از کجا تأمین می شوند ، و حدود و قلمرو آن تا کجاست ؟ و نیز رفع ابهامهایی که در این ارتباط وجود دارد، یکی از نیازهای اساسی و مهم است. ...
بیشتر
عقل یکی از ابزارهای بسیار مهم شناخت است از آنجا که فیلسوف ،عالم علوم تجربی، عالم علوم انسانی وعلوم دینی وهمه شاخه های علوم وحتی مردم عادی با عقل سروکار دارند، لذا شناخت خود عقل که به چه معناست، داده های آن از کجا تأمین می شوند ، و حدود و قلمرو آن تا کجاست ؟ و نیز رفع ابهامهایی که در این ارتباط وجود دارد، یکی از نیازهای اساسی و مهم است. به همین دلیل این موضوع که در قرآن کریم مورد توجه بوده و در فلسفه صدرالمتألهین نیز جایگاه بلندی دارد مورد بررسی این پژوهش قرار گرفته است. این نوشتار در صدد است ازسویی ثابت کند که در قرآن عقل به معنای فهم است و دادههای آن از حس و فراحس دریافت میشود و از سوی دیگر احاطه و محدوده شناخت و توانایی عقل را از دیدگاه قرآن معین میکند و همچنین با بررسی مفهوم عقل و نقش آن در شناخت حقایق و محدوده آن در فلسفه صدرالمتألهین، مشخص میگردد که در این موضوع، دیدگاه وی به مفهوم قرآنی عقل نزدیک است. کلید واژه ها: قرآن کریم ، صدرالمتألهین ، عقل ، فهم ، شناخت ، حس ، فرا حس.
اعظم ایرجی نیا
دوره 9، شماره 16 ، فروردین 1396، ، صفحه 31-55
چکیده
مستمر بشر در طول تاریخ برای رسیدن به سعادت گویای آن است که دستیابی تمام و کمال به سعادت بدون پیروی از انسان کامل میسر نیست. انسان کامل که در این نوشتار امام است خود را عین فقر به خداوند متعال میداند و همین درک فقر او را به شناخت عمیقی که ملازم با این شناخت است یعنی معرفت نسبت به خداوند رهنمون و او را در نقطه اعتدال عقل نظری و عملی ...
بیشتر
مستمر بشر در طول تاریخ برای رسیدن به سعادت گویای آن است که دستیابی تمام و کمال به سعادت بدون پیروی از انسان کامل میسر نیست. انسان کامل که در این نوشتار امام است خود را عین فقر به خداوند متعال میداند و همین درک فقر او را به شناخت عمیقی که ملازم با این شناخت است یعنی معرفت نسبت به خداوند رهنمون و او را در نقطه اعتدال عقل نظری و عملی قرار میدهد. حدیث سلسلةالذهب به وجود اعتدال در امام و تناسب میان شرط (پیروی از امام) و مشروط (توحید) میپردازد و نشان میدهد نمونه کامل متخلق به اخلاق الهی امام است و عدم پیروی از او موجب میشود تا اعتقاد و اطاعت در جایگاه خود قرار نگرفته و بهدلیل این سرپیچی که خود خلاف عدالت است، موجبات دوزخیشدن فراهم گردد. این نوشتار اعتدال امام و تناسب جایگاه شرط و مشروط در حدیث را تحلیل میکند.
عبدالله میراحمدی
دوره 10، شماره 19 ، مهر 1397، ، صفحه 40-60
چکیده
بدون تردید محمّد عبده یکی از برجستهترین مفسّران اصلاحگرای اهل سنت در سده معاصر بهشمار میآید. نوگرایی و خردگرایی بهعنوان مهمترین شاخصههای اندیشه اصلاحی عبده، در آثار وی ظهور و بروز دارد. او با تمایلات علمگرایانه و روش عقلی تجربی به تبیین مسائل کلامی، اجتماعی و تربیتی میپردازد. این پژوهش بر مبنای بررسی و تحلیل ...
بیشتر
بدون تردید محمّد عبده یکی از برجستهترین مفسّران اصلاحگرای اهل سنت در سده معاصر بهشمار میآید. نوگرایی و خردگرایی بهعنوان مهمترین شاخصههای اندیشه اصلاحی عبده، در آثار وی ظهور و بروز دارد. او با تمایلات علمگرایانه و روش عقلی تجربی به تبیین مسائل کلامی، اجتماعی و تربیتی میپردازد. این پژوهش بر مبنای بررسی و تحلیل محتوای آثار و اندیشههای عبده در صدد پاسخ به این پرسش است که آیا میتوان او را نومعتزلی دانست یا خیر؟ بر اساس یافتههای پژوهش، اگرچه وی همانند متفکران اشاعره به کارآمدی عقل نظری در شناخت و تبیین معارف دین باور دارد؛ امّا پیرامون کارکرد عقل عملی مانند متکلمان معتزله میاندیشد. از اینرو حسن و قبح را عقلی میداند. افزون بر این، در طرح مباحث مرتبط با عدل مانند اختیار انسان، وجوب علیالله، تکلیف ما لایطاق، وعده و وعید، شرور، هدایت و ضلالت با معتزله همعقیده است. بنابراین برخلاف ادعای برخی پژوهشگران، وی نومعتزلی است.
[1]. استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه خوارزمی irahmadi_a@yahoo.com
احمد بهشتی؛ عبدالرضا مسرور
دوره 8، شماره 14 ، فروردین 1395، ، صفحه 141-160
چکیده
عبدالرضا مسرور* این نوشتار در پی بیان این حقیقت است که طب و طبابتی که در سیره نبوی مطرح است، طب متعالی است و طبی که از سیره نبوی خارج است، طب متسافل است. طب متعالی بر قوت و قاهریت نفس تکیه دارد و معتقد است که فاعل حقیقی درمان بیماریها و عامل مرگ طبیعی خود نفس است و تا زمانی که نفس به بدن نیاز دارد، در مراقبت و محافظت و تدبیر و تعدیل ...
بیشتر
عبدالرضا مسرور* این نوشتار در پی بیان این حقیقت است که طب و طبابتی که در سیره نبوی مطرح است، طب متعالی است و طبی که از سیره نبوی خارج است، طب متسافل است. طب متعالی بر قوت و قاهریت نفس تکیه دارد و معتقد است که فاعل حقیقی درمان بیماریها و عامل مرگ طبیعی خود نفس است و تا زمانی که نفس به بدن نیاز دارد، در مراقبت و محافظت و تدبیر و تعدیل آن میکوشد و هر گاه از آن بینیاز شود، رهایش میکند و از این جهان رهسپار عالم دیگر میشود. دعا و دوا و صدقه به نفس کمک میکند که بدن را درمان کند و این در صورتی است که ناتوان باشد. * دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی؛ دانشگاه آزاد اسلامی؛ واحد علوم و تحقیقات تهران m_mb46@yahoo.com
دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1389، ، صفحه 26-56
چکیده
سعید بهشتی*
ستاره ناظمی**
چکیده
دانشمندان اسلامی و دانشمندان روانشناسی و مکاتب مختلف هر یک دیدگاه خود را درباره انسان و سلامت و بیماری یا نقص و کمال او بیان کردهاند. دیدگاه اسلام و روانشناسان انسانگرا نسبت به انسان و تواناییهای او مثبت است. با وجود مشترکات دیدگاه اسلام و روانشناسی انسانگرا میتوان نکات اختلافی نیز ...
بیشتر
سعید بهشتی*
ستاره ناظمی**
چکیده
دانشمندان اسلامی و دانشمندان روانشناسی و مکاتب مختلف هر یک دیدگاه خود را درباره انسان و سلامت و بیماری یا نقص و کمال او بیان کردهاند. دیدگاه اسلام و روانشناسان انسانگرا نسبت به انسان و تواناییهای او مثبت است. با وجود مشترکات دیدگاه اسلام و روانشناسی انسانگرا میتوان نکات اختلافی نیز بین نظرات دو مکتب مشاهده کرد. استاد مطهری به عنوان یکی از دانشمندان اسلامی و کارل راجرز به عنوان یک روانشناس با دیدگاه انسانگرایی و پدیدارشناختی هر کدام دیدگاه خود را درباره ویژگیهای انسان سالم و کامل و انسان بیمار و غیرکامل ارائه دادهاند. در این مقاله ابتدا به بررسی دیدگاه استاد مطهری درباره انسان سالم و کامل و انسان بیمار و غیر کامل پرداخته میشود و در ادامه دیدگاه کارل راجرز درباره انسان سالم و کامل و انسان بیمار و غیر کامل مورد بررسی قرار میگیرد و در پایان بحثی تطبیقی در ارتباط با نکات اشتراک و اختلاف دو دیدگاه نسبت به انسان سالم و کامل و انسان بیمار و غیرکامل خواهیم داشت.
*. دانشیار و مدیر گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی
**. کارشناس ارشد مشاوره مدرسه
دوره 7، شماره 12 ، فروردین 1394، ، صفحه 27-46
چکیده
قاسم بستانی[1]
فاطمه بهشتی[2]
یکی از مفاهیم مورد توجه دانشمندان و اندیشمندان سیاسی در نظامها و ایدئولوژیهای سیاسی اجتماعی گوناگون، عدالت بوده و در این باره آراء و نظرات گوناگونی در مورد شاخصهها و ویژگی های اساسی این مفهوم بیان گردیده است.
با ظهور دین مبین اسلام و جهانبینی خاص این مکتب در نگاه به انسان و جامعه و هم چنین سیره ...
بیشتر
قاسم بستانی[1]
فاطمه بهشتی[2]
یکی از مفاهیم مورد توجه دانشمندان و اندیشمندان سیاسی در نظامها و ایدئولوژیهای سیاسی اجتماعی گوناگون، عدالت بوده و در این باره آراء و نظرات گوناگونی در مورد شاخصهها و ویژگی های اساسی این مفهوم بیان گردیده است.
با ظهور دین مبین اسلام و جهانبینی خاص این مکتب در نگاه به انسان و جامعه و هم چنین سیره پیامبر گرامی اسلام| و ائمه معصومین^ در اجرای این جهانبینی الهی، شاهد توجه ویژه این بزرگان به نوع خاصی از عدالت میباشیم که به هیچ وجه در تاریخ بشریت سابقه نداشته است. بدین صورت که عدالت را نه تنها در بعد اجتماعی و بیرونی بلکه در بعد درونی یعنی تزکیه نفس و تقوای فردی نیز مورد عنایت قرار داده و آنرا مقدمه رسیدن به عدالت اجتماعی دانستهاند.
یکی از شخصیتهای نامدار این مکتب در اجرای این مهم امیر مؤمنان علی× میباشد به گونهای که در تاریخ بشریت، همواره نام وی قرین عدالت بوده و همگان حتی مخالفین نیز به ویژگی بارز عدالت طلبی ایشان اذعان داشتهاند. نوشتار پیش رو برآن است با بررسی موشکافانه سیره عملی امام علی× و سخنان گهربار ایشان در این باره به بازشناسی شاخصههای عدالت در منظومه فکری سیاسی این شخصیت برجسته بپردازد.
[1]. دانشیار گروه آموزشی علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شهید چمران اهواز
[2] . کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شهید چمران اهواز f.beheshti@yahoo.com
دوره 3، شماره 1 ، مهر 1390، ، صفحه 29-59
چکیده
سعید بهشتی*
مسعود قریب**
در فرهنگ اسلامی، دعا و راز و نیاز با خداوند از اهم واجبات و مورد تاکید فراوان میباشد. پژوهشگران در این پژوهش که از نوع «بنیادی» و «نظری» است ابتدا به مفهوم دعا میپردازد و آن را «خواندنِ همراه با خواست و طلب» میدانند. سپس ضرورت دعا را مورد مداقّه قرار داده و در گام سوم، مراتب دعا را بیان ...
بیشتر
سعید بهشتی*
مسعود قریب**
در فرهنگ اسلامی، دعا و راز و نیاز با خداوند از اهم واجبات و مورد تاکید فراوان میباشد. پژوهشگران در این پژوهش که از نوع «بنیادی» و «نظری» است ابتدا به مفهوم دعا میپردازد و آن را «خواندنِ همراه با خواست و طلب» میدانند. سپس ضرورت دعا را مورد مداقّه قرار داده و در گام سوم، مراتب دعا را بیان میدارد.
در مرحله بعد نقش دعا در تربیت انسان از چهار جنبه مورد بررسی قرار گرفته و نتایج زیر حاصل شده است:
از جنبه اخلاقی؛ دعا کننده باید توجه خود را از غیر خدا قطع نموده، خلوص نیت را لحاظ کند و همچنین از رذائل اخلاقی مبرّی و به صفات پسندیده الهی آراسته گردد.
از بعد اجتماعی؛ دعا کننده برای تسریع در اجابت دعا باید اولاً، دعای بر دیگران را بر حاجت خود مقدم دارد. ثانیاً، به دعای جمعی و گروهی همت گمارد.
از جنبه عاطفی؛ دعا کننده باید احساسات خود را به خداوند، پیامبر و اهل بیت او (صلوات الله علیهم اجمعین) ابراز نموده و نیز از استغفار نسبت به معاصی خود غفلت نورزد.
واز جنبه جسمانی؛ انسان دیندار باید بهترین کلید حل امراض جسمانی و روانی و رفع اضطرابهای زندگی را در راز و نیاز با پروردگار و «دعا درمانی» بداند.
* دانشیار و مدیر گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی
** کارشناس ارشد فلسفه تعلیم وتربیت اسلامی
دوره 2، شماره 2 ، فروردین 1390، ، صفحه 31-52
چکیده
محمد بهمنزاده*
این نوشتار در پی رد ادعای کسانی است که معجزه را مشروط به تحدی دانستهاند. شواهد و قرائن متعدد و ادلّه متقن، دلالت دارد بر این که اخلاق پیامبر، آیت صدق او و معجزه او پس از قرآن و قبل از هزاران معجزه محسوس و ملموس است. قرآن از معجزه پیامبر ان تعبیر به آیت کرده و در هیچ مورد قید تحدی نیاورده است. تنها معجزه قرآن توأم ...
بیشتر
محمد بهمنزاده*
این نوشتار در پی رد ادعای کسانی است که معجزه را مشروط به تحدی دانستهاند. شواهد و قرائن متعدد و ادلّه متقن، دلالت دارد بر این که اخلاق پیامبر، آیت صدق او و معجزه او پس از قرآن و قبل از هزاران معجزه محسوس و ملموس است. قرآن از معجزه پیامبر ان تعبیر به آیت کرده و در هیچ مورد قید تحدی نیاورده است. تنها معجزه قرآن توأم با تحدی است. بزرگان ما در تعریف معجزه تحدی نیاورده اند.
* کارشناس ارشد علوم دینی.
دوره 5، شماره 9 ، مهر 1392، ، صفحه 39-68
چکیده
نعمت الله بدخشان[1]
ایمان مبنای اساسی همة آموزههای دینی و محور اصلی همه توصیه های اعتقادی و اخلاقی و رفتاری انسان است. آشنایی عمیق با این مسأله، نقش مهمّی در هدایت انسان ایفا می کند. این نوشتار در پی آن است که از منظر قرآن و صحیفه سجادیه به تحلیل مفهوم ایمان و تبیین ویژگی های آن می پردازد. در آغاز معنای لغوی و اصطلاحی و عناصری که ...
بیشتر
نعمت الله بدخشان[1]
ایمان مبنای اساسی همة آموزههای دینی و محور اصلی همه توصیه های اعتقادی و اخلاقی و رفتاری انسان است. آشنایی عمیق با این مسأله، نقش مهمّی در هدایت انسان ایفا می کند. این نوشتار در پی آن است که از منظر قرآن و صحیفه سجادیه به تحلیل مفهوم ایمان و تبیین ویژگی های آن می پردازد. در آغاز معنای لغوی و اصطلاحی و عناصری که در محتوای آن مندرج است، بررسی می شود. سپس در مبحث ویژگی ها درباره قلبی بودن و افزایش پذیری و درجات و مراتب آن و یقینی که موجب کمال ایمان می شود، بحث می کنیم.
[1]. استاد یار دانشگاه شیراز. تاریخ دریافت: 3/5/92؛ تاریخ پذیرش: 1/8/92. Nbadakhshan2@gmail.com
دوره 2، شماره 1 ، مهر 1389، ، صفحه 40-56
چکیده
احمد بهشتی*
بدون شک، پیامبر اعظم اسوه همه انسانها در همه اعصار و قرون است. به نظر برخی از ناقدان کرسی نظریه پردازی «معجزه انگاری اخلاق نبوی»(نگ: بهشتی، 1389، 22) معجزه بودن اخلاق پیامبر خاتم، با اسوه بودن آن حضرت منافات دارد. در این نوشتار، با توجه به مدارک قرآنی و غیر قرآنی، بر اسوه بودن آن حضرت، به نحو اطلاق و شمول، تأکید کرده ...
بیشتر
احمد بهشتی*
بدون شک، پیامبر اعظم اسوه همه انسانها در همه اعصار و قرون است. به نظر برخی از ناقدان کرسی نظریه پردازی «معجزه انگاری اخلاق نبوی»(نگ: بهشتی، 1389، 22) معجزه بودن اخلاق پیامبر خاتم، با اسوه بودن آن حضرت منافات دارد. در این نوشتار، با توجه به مدارک قرآنی و غیر قرآنی، بر اسوه بودن آن حضرت، به نحو اطلاق و شمول، تأکید کرده و گفته ایم: اولاً اگر اخلاق او معجزه نباشد، ممکن است برخی همتای او یا برتر شوند. در این صورت، پیامبر اعظم اسوه آنها نیست، و این، با اطلاق آیهای که دلالت بر اسوگی آن حضرت دارد، مخالف است. ثانیاً مقام پیامبر اکرم، دون خالق و فوق همه مخلوقات است و بنابراین، همان طوری که اسوه بودن او ضروری است، معجزه بودن اخلاقش هم قطعی است و از راه برهان انّی عدم منافات آنها را کشف میکنیم؛ چرا که اگر منافات داشتند، تکویناً و تشریعاً حکم به اجتماع آنها از سوی خدای حکیم نمیشد. ثالثاً پیامبر اکرم در عالم انسانیت، مَثَل دارد، ولی مِثل ندارد. اسوه بودن آن حضرت اقتضاء میکند که انسانها بکوشند تا مَثَل او شوند، نه مِثل او. اگر اخلاقش معجزه نباشد، ممکن است مِثل او شوند و در این صورت، اسوه آنها نیست.
*. استاد دانشگاه تهران.
نعمت الله بدخشان؛ عزیزالله سالاری
دوره 13، شماره 24 ، فروردین 1400، ، صفحه 46-65
چکیده
مولانا جلال الدّین محمّد بلخی در آثار خود بهویژه مثنوی معنوی، برخلاف دیدگاه فلسفیِ معروف به پانته ایسم و معتقدان به حلول و اتّحاد، اعتقاد به وحدت وجود را با تجلّی و تنزّه و تعالی خدا سازگار و قابل جمع میداند و حتی مدّعی است که از این نگاه، میتوان تصویری مطلوبتر و نزدیکتر از هر دیدگاه دیگری نسبت به خدای دین ...
بیشتر
مولانا جلال الدّین محمّد بلخی در آثار خود بهویژه مثنوی معنوی، برخلاف دیدگاه فلسفیِ معروف به پانته ایسم و معتقدان به حلول و اتّحاد، اعتقاد به وحدت وجود را با تجلّی و تنزّه و تعالی خدا سازگار و قابل جمع میداند و حتی مدّعی است که از این نگاه، میتوان تصویری مطلوبتر و نزدیکتر از هر دیدگاه دیگری نسبت به خدای دین داشت. در اینجا کوشیده شده است با کاربرد روش توصیفی–تحلیلی ابتدا به اثبات باورمندی مولوی به دیدگاه وحدت وجود بپردازیم و سپس فروع آن را تبیین و بررسی کنیم؛ بهویژه به این پرسش پاسخ دهیم که چگونه او تجلّی و تنزّه و تعالی خدا را بر مبنای اصل اساسی مکتب خود (وحدت وجود) تبیین و اثبات مینماید. از اینرو، برای آشنایی با مکتب عرفانی و بررسی دیدگاه مولانا، ابتدائاً به معرّفی مشرب عرفانی و اعتدال اندیشه و روش فکری او میپردازیم و سپس بر مبنای وحدت وجود به تقسیم وحدت به وحدت آفاقی و انفسی و تمایزگذاری میان مقام ذات و مقام اسماء و صفات الهی و اعتقاد به تشبیه در عین تنزیه و تنزیه در عین تشبیه که فروع و پیامدهای این اصل هستند مبادرت میورزیم.
دوره 6، شماره 10 ، فروردین 1393، ، صفحه 47-66
چکیده
مهدی بهشتی[1]
ابن سینا در اواخر الاهیات شفا برهانی بر ضرورت وجود نبی اقامه میکند که مبتنی بر نیاز انسانها به قانون در زندگی اجتماعی شان است. حال با توجه به مقدمه این برهان ممکن است این اشکال مطرح گردد که او با ابتناء آن بر نیاز انسانها در حیات دنیوی به قانون و در نتیجه قانون گذار، به شائبه سکولاریزه یا عرفی کردن دین دامن زده است.
برای ...
بیشتر
مهدی بهشتی[1]
ابن سینا در اواخر الاهیات شفا برهانی بر ضرورت وجود نبی اقامه میکند که مبتنی بر نیاز انسانها به قانون در زندگی اجتماعی شان است. حال با توجه به مقدمه این برهان ممکن است این اشکال مطرح گردد که او با ابتناء آن بر نیاز انسانها در حیات دنیوی به قانون و در نتیجه قانون گذار، به شائبه سکولاریزه یا عرفی کردن دین دامن زده است.
برای پاسخ به این مسئله، ابتدا با بیان مقدماتی به شرح دقیق معنا و مفهوم عرفی کردن دین میپردازیم و سپس با بیان لوازم آن که تغییر یا تعطیل احکام شرع در جهت هماهنگی با دنیای مدرن است، نشان میدهیم که نه تنها در این برهان بلکه در موارد مشابهی همچون حضور عرف در فقه یا بنیان دنیوی براهین جهان شناختی اثبات وجود خدا نیز عناصر ضروری سکولاریزاسیون دین حضور ندارد.
[1]. دانشجوی دکتری فلسفه غرب ـ دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد علوم و تحقیقات تهران mbeheshti92@yahoo.com
یاسر سالاری؛ محمد نجاتی
دوره 9، شماره 17 ، آذر 1396، ، صفحه 47-68
چکیده
چکیدهمطالعه پیشرو در صدد بررسی پیامدهای رویکرد ابن سینا در مساله وحی است. پیامدهایی که اگرچه شیخ در فلسفه خود به صورت صریح به آنها اذعان نکرده؛ اما نوع نگرش وی به مساله وحی و مولفه های آن حاکی از استبصار وی بدانهاست. ابن سینا در مساله وحی با توجه به دو قوه حس مشترک و خیال، ادراک و حفظ صوری شهودی از عوالم غیب و ملکوت را به این دو قوه انتساب ...
بیشتر
چکیدهمطالعه پیشرو در صدد بررسی پیامدهای رویکرد ابن سینا در مساله وحی است. پیامدهایی که اگرچه شیخ در فلسفه خود به صورت صریح به آنها اذعان نکرده؛ اما نوع نگرش وی به مساله وحی و مولفه های آن حاکی از استبصار وی بدانهاست. ابن سینا در مساله وحی با توجه به دو قوه حس مشترک و خیال، ادراک و حفظ صوری شهودی از عوالم غیب و ملکوت را به این دو قوه انتساب می دهد که به وضوح هم مستلزم اشتداد وجودی و حرکت جوهری نفوس بوده و هم تجرد قوه خیال و ادراکات مخزون در آن را نتیجه می دهد. ابن سینا در تفکر مشرقی، نفس پیامبران را نماد چنین فرایندی می داند و معتقد است نفوس ایشان به جهت پالایش و تعالی وجودی فاقد جنبه فعال و مداخله گر در فرایند دریافت و انتقال وحی است. از نظر ابن سینا دو قوه حس مشترک و خیال پیامبر به جهت اشتداد وجودی نفوسشان، بر خلاف سایر نفوس بشری می تواند صور و ادراکات جزئی متعالی وحیانی را نیز بدون هیچ دخل و تصرفی در خویش حفظ نماید و در نتیجه کمترین وجهی برا ی دخالت و دستکاری قوه متخیله و یا تشبیه و تبدیل معقول به محسوس باقی نخواهد ماند.
مهدی بهشتی
دوره 5، شماره 8 ، فروردین 1392، ، صفحه 47-66
چکیده
پرسش از خدا، یکی از مهمترین و محوریترین مسایل نظامهای فلسفی و کلامی است. این نوشتار با انتخاب هیوم و لایبنیتس از دو نظام فلسفی تجربهگرا و عقلگرا به بررسی و مقایسه نظرات ایشان درباره خدا پرداخته است. میتوان گفت هیوم و لایبنیتس در این موضوع تقابل جدّی دارند چرا که هیوم بر مبنای نظام تجربهباورانه خویش، همان براهینی را که ...
بیشتر
پرسش از خدا، یکی از مهمترین و محوریترین مسایل نظامهای فلسفی و کلامی است. این نوشتار با انتخاب هیوم و لایبنیتس از دو نظام فلسفی تجربهگرا و عقلگرا به بررسی و مقایسه نظرات ایشان درباره خدا پرداخته است. میتوان گفت هیوم و لایبنیتس در این موضوع تقابل جدّی دارند چرا که هیوم بر مبنای نظام تجربهباورانه خویش، همان براهینی را که لایبنیتس برای اثبات وجود خدا به کار میبرد، مورد اعتراض و نقّادی قرار میدهد. فلسفه لایبنیتس، فلسفهای خدامحور است در صورتی که در نظام فلسفی هیوم که معرفت آدمی ریشه در حس و تجربه دارد، جایی برای اعتقاد به خدا که موضوعی فراتجربی است، باقی نمیماند.
مهدی بهشتی *
* دانشجوی دکتری فلسفه غرب؛ دانشگاه آزاد، واحد علوم و تحقیقات mbeheshti92@yahoo.com.
محمدجواد سلمانپور
دوره 8، شماره 15 ، مهر 1395، ، صفحه 49-70
چکیده
دانش فقه مبتنی بر نوعی انسانشناسی و عقل شناسی است، زیرا موضوع اصلی فقه انسان مکلف و مهمترین منبع آن عقل میباشد و اساسا انسان و عقلمحور و مقوم تشریع اسلامی است. اما از آنجا که شناخت انسان و عقل بحثی کلامی و از مبادی فقه به حساب میآید، به طور متمرکز و مستقیم در دانش فقه و اصول فقه مورد بررسی و تحقیق قرار نمیگیرد، از همین ...
بیشتر
دانش فقه مبتنی بر نوعی انسانشناسی و عقل شناسی است، زیرا موضوع اصلی فقه انسان مکلف و مهمترین منبع آن عقل میباشد و اساسا انسان و عقلمحور و مقوم تشریع اسلامی است. اما از آنجا که شناخت انسان و عقل بحثی کلامی و از مبادی فقه به حساب میآید، به طور متمرکز و مستقیم در دانش فقه و اصول فقه مورد بررسی و تحقیق قرار نمیگیرد، از همین رو عقلشناسی و انسانشناسی فقیه در خارج از دانش فقه و اصول شکل میگیرد، در عین حال مباحث متفرقه ای در سه دانش فقه، قواعد فقه و اصول فقه مستقیم یا غیر مستقیم در باره انسان و عقل وجود دارد که عقل و انسانشناسی خاصی را به دست میدهد. در این مقاله برخی از این مباحث مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است که تا حدود زیادی انسان و عقل را در نظام فقه اسلامی نشان میدهد.
عبد العلی شکر؛ علیرضا فارسی نژاد
دوره 11، شماره 20 ، فروردین 1398، ، صفحه 49-74
چکیده
از جمله مباحثی که ریشه در کلمات فلاسفه پیشین دارد، بحث از علل مادی و جسمانی است. فلاسفه بر این عقیدهاند که علل جسمانی نمیتواند دارای آثار نامحدود باشد. برای اثبات این ادعا، به لزوم «وضع و محاذات» به عنوان شرط تاثیر این علل تمسک جستهاند. برخی از حکمای متاخر نظیر حاجی سبزواری و علامه طباطبایی علاوه بر این برهان، از «حرکت ...
بیشتر
از جمله مباحثی که ریشه در کلمات فلاسفه پیشین دارد، بحث از علل مادی و جسمانی است. فلاسفه بر این عقیدهاند که علل جسمانی نمیتواند دارای آثار نامحدود باشد. برای اثبات این ادعا، به لزوم «وضع و محاذات» به عنوان شرط تاثیر این علل تمسک جستهاند. برخی از حکمای متاخر نظیر حاجی سبزواری و علامه طباطبایی علاوه بر این برهان، از «حرکت جوهری» صدرایی نیز بهره برده و برهان دیگری برای این مدعا اقامه کردهاند. اگر فعل و اثر فاعل جسمانی بر اساس این براهین، متناهی باشد، انفعال و یا تاثیرپذیری امور جسمانی نیز نمیتواند غیرمتناهی باشد؛ زیرا آنچه حکم به عدم تناهی آن میشود، اثر فاعل و علت جسمانی است. این تاثیر، مستلزم یک متاثر است که همان انفعال امر جسمانی است که به دلیل تناهی اثر فاعل، نمیتواند نامحدود باشد. در این نوشتار با روش توصیفی - تحلیلی و با هدف ارزیابی دو دلیل مذکور، نشان داده میشود که این ادله در اثبات مدعای خود استحکام لازم را ندارند؛ به گونهای که علاوه بر ناهماهنگی با برخی اصول مبرهن فلسفی، برخی از شواهد دینی نیز خلاف آن را تایید میکند و نشان میدهد که یک امر جسمانی در انفعال و تاثیرپذیری، محدودیتی ندارد. حاصل تحقیق حاکی از آن است که مطابق برخی از شواهد فلسفی و دینی، انفعال نامحدود امور جسمانی غیر ممکن نیست.
مهدی دهباشی؛ پیمانه زمانی
دوره 10، شماره 18 ، خرداد 1397، ، صفحه 51-74
چکیده
استکمال نفس از دیدگاه فلسفه و عرفان امری پذیرفته شده است. آنچه در این میان بحثبرانگیز است چگونگی استکمال نفس و بررسی عوامل دخیل در این روند میباشد. ملاصدرا، عوامل دستیابی به کمال را دو عامل شدت وجود و قوت مدرکات میداند. از حیث وجودی، نفس، مراتب نفس نباتی، حیوانی و در نهایت نفس انسانی را پشتسر مینهد و از حیث مدرکات نیز بر ...
بیشتر
استکمال نفس از دیدگاه فلسفه و عرفان امری پذیرفته شده است. آنچه در این میان بحثبرانگیز است چگونگی استکمال نفس و بررسی عوامل دخیل در این روند میباشد. ملاصدرا، عوامل دستیابی به کمال را دو عامل شدت وجود و قوت مدرکات میداند. از حیث وجودی، نفس، مراتب نفس نباتی، حیوانی و در نهایت نفس انسانی را پشتسر مینهد و از حیث مدرکات نیز بر سه قسم انسان طبیعی، نفسی و عقلانی موجودیت مییابد. به این ترتیب کمال نهایی انسان از منظر وی مبدل شدن نفس به جهانی عقلی در سایهسار اتحاد با عقل فعال میباشد. ابن عربی نیل به کمال را در گرو تزکیه و تهذیب نفس و پیمودن مراحل مختلف سیر وسلوک مبتنی بر علمی حقیقی میداند؛ به نحوی که سالک در اثر ازاله قیود و رفع حجب ظلمانی در مسیر قرب حق در مراتب قوس صعود رفعت وجودی مییابد. معرفتی که ابن عربی منظور نظر دارد، علمی کشفی است که با استمداد از نیروی عشق، در نهایت به درک وحدت وجود که همان فناء فیالله است، منجر میگردد. این مقاله با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی در پی مقایسه آراء این دو اندیشمند درباره کیفیت استکمال نفس انسان بوده، به این نتیجه نائل میگردد که گرچه نظرات این دو به واسطه اشتراک در پذیرش آیات قرآنی و شهودات کشفی دارای مشترکاتی است، اما از جهت شیوه بیان و میزان تاثیرگذاری عوامل درکمال نفس تفاوتهایی دیده است.
محمد محمد رضایی؛ نرگس سادات مرتضوی شاهرودی
دوره 10، شماره 19 ، مهر 1397، ، صفحه 51-69
چکیده
امروزه مسأله اختفای الهی، به عنوان دلیلی بر انکار وجود خداوند مطرح شده است. از نگاه برخی خداناباوران، پنهان بودن الهی، در تضاد با وجود خدای قادر مطلق، عالم و مهربان است. این باور، با نفی وجود و حضور خداوند و نادیده گرفتن وی در هستی، تبعاتی را همچون گرایشات انسانمحور و رواج دیدگاههای غیراخلاقی در جوامع به دنبال خواهد داشت.دلیل مدافعان ...
بیشتر
امروزه مسأله اختفای الهی، به عنوان دلیلی بر انکار وجود خداوند مطرح شده است. از نگاه برخی خداناباوران، پنهان بودن الهی، در تضاد با وجود خدای قادر مطلق، عالم و مهربان است. این باور، با نفی وجود و حضور خداوند و نادیده گرفتن وی در هستی، تبعاتی را همچون گرایشات انسانمحور و رواج دیدگاههای غیراخلاقی در جوامع به دنبال خواهد داشت.دلیل مدافعان برهان، این است که اگر خدا وجود داشت، خود را مخفی نمیکرد و به دنبال آن، بیاعتقادی به وجود نمیآمد. اما خدا پنهان است؛ پس وجود ندارد. نگارندگان، انتقاداتی را در رابطه با خود استدلال و همچنین مبانی آن در نظر گرفتهاند. مانند اینکه برهان اختفا، مبتنی بر مغالطه «من ندیدم، پس نیست.» است. همچنین با بیان این تحلیل که استدلال، به جهت پنهان شمردن خداوند، مبتنی بر حسگرایی است، به نقد مبنای آن پرداخته، برهان مذکور را فاقد اعتبار خواندهاند.واژگان کلیدی: .
دوره 6، شماره 11 ، مهر 1393، ، صفحه 55-80
چکیده
عباس ایزدپناه[1]
اصغر آقایی[2]
این تحقیق در تلاش است تا با بررسی اجمالی موضوعات مختلف کلامی و فلسفی که با علیت رابطهای مستقیم دارند، دایره بسیار گسترده این بحث را روشن کند تا در پرتو آن به اهمیت شگرف بحث علیت برسیم. روشن است که از یک سو میان مسأله علیت با مسائل کلامی مانند اراده الهی، اختیار انسان و اعجاز و از سوی دیگر میان ...
بیشتر
عباس ایزدپناه[1]
اصغر آقایی[2]
این تحقیق در تلاش است تا با بررسی اجمالی موضوعات مختلف کلامی و فلسفی که با علیت رابطهای مستقیم دارند، دایره بسیار گسترده این بحث را روشن کند تا در پرتو آن به اهمیت شگرف بحث علیت برسیم. روشن است که از یک سو میان مسأله علیت با مسائل کلامی مانند اراده الهی، اختیار انسان و اعجاز و از سوی دیگر میان آن و برخی مسائل فلسفی و عرفانی چون قاعده الواحد و وحدت وجود، ارتباطی وثیق وجود دارد لذا شایسته است که به بحث علیت نگاهی ویژه شود تا با فهم دقیق مسئله علیت و ضرورت علّی، دشواری و نکات مبهم بسیاری از این موضوعات آشکار شده و سوالات و شبهات فراوانی پیرامون آنها از میان برداشته شود.
[1] . استادیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه قم abbas_Izadpanah@yahoo.com
[2] . دانشجوی دکتری دانشگاه زنجان a.aqaei@yahoo.com