نقد مبانی اندیشه‏های وهابیت با تأکید بر دیدگاه‏های علامه طباطبائی در تفسیر المیزان

کاوس روحی؛ نصرت نیل ساز؛ لیلا مرادی

دوره 9، شماره 17 ، آذر 1396، ، صفحه 23-46

چکیده
  وهابیت جریانی فکری سیاسی است که در قرن اخیر ظهور کرده است. این جریان دیدگاه‏های نوظهوری در برداشت از قرآن داشته و مانند هر مکتب فکری بر مبانی و پیش‏فرض‏هایی تکیه دارد و نخستین گام برای بررسی درستی یا نادرستی یک نحله فکری، تحلیل و نقد مبانی آن است. این مقاله با هدف مشخص کردن میزان اعتبار پیش‏فرض‏های وهابیت با محوریت اندیشه های ...  بیشتر

فلسفه
مفهوم­شناسی عقل در قرآن کریم با تأکید بر روابط هم نشینی

حمیده تجملیان؛ خسرو باقری نوع پرست؛ سعید وزیری؛ سید علیرضا افشانی

دوره 13، شماره 24 ، فروردین 1400، ، صفحه 26-45

چکیده
  هدف از نگارش این مقاله تبیین مفهوم «عقل»، به  مثابه یکی از مفاهیم مهم و پربسامد قرآنی، می­باشد. این مفهوم در قرآن­کریم جایگاهی ویژه دارد و تکرار این واژه، نشان­دهنده­ی­اهمیت وافر آن است. در این جستار با همین هدف  و از رهگذر روش توصیفی- تحلیلی  به  تحلیل­مفهومی «عقل» و استخراج مقولات معنایی آن از آیات قرآن­کریم ...  بیشتر

درآمدی بر شناخت روح در معارف الهی و بشری
دوره 6، شماره 11 ، مهر 1393، ، صفحه 27-54

چکیده
  محسن ایزدی[1] شناخت روح همواره از مسائل بسیار مهم در معارف الهی و همچنین معارف بشری بوده است. بر اساس آیات قرآن کریم و روایات معصومین ^ ،حقیقت انسان عبارت است از روح مجرد او. اگرچه عرفاء از طریق مکاشفات عرفانی و فلاسفه هم از طرق عقل فطری توانسته‏اند به شناخت‏های مهمی درباره روح دست یابند، اما بی‏تردید یافته‏های آنها تحت تأثیر آموزه‏های ...  بیشتر

خداشناسی عقلی در نهج البلاغه

عباس احمدی سعدی

دوره 5، شماره 8 ، فروردین 1392، ، صفحه 27-46

چکیده
    هیچ فیلسوفی از اندیشیدن درباره‌ی خدا فارغ نبوده است. خواه خدا را بپرستد یا الحاد بورزد. اهمیت و صعوبت مسایل خداشناسی به علت عظمت و علو مکانت و مرتبه خداوند فلاسفه‌ی مسلمان را واداشته تا به قصور عقل اذعان کنند. آنچه ایشان - به ویژه از روزگار ملاصدرا و پس از وی توسط اتباع حکمت متعالیه تا زمان ما- درحیطه‌ی خداشناسی آورده‌اند، وامدار ...  بیشتر

وجوه تمایز عارف و نبی در حکمت متعالیه؛ سنجش دیدگاه برخی نظریه‌پردازان معاصر

محمد نجاتی؛ محسن ایزدی

دوره 11، شماره 20 ، فروردین 1398، ، صفحه 27-48

چکیده
  نوشتار پیش رو در صدد بررسی دیدگاه ملاصدرا در خصوص وجوه تمایز عارف از پیامبر و سنجش دیدگاه دکتر سروش و همفکران وی در مساله یکسان انگاری پیامبر و عارف است. از نظر سروش گوهر اساسی وحی و تجارب عرفانی امری مشترک است با این تفاوت که پیامبر بر خلاف عارف در پی تجربه دینی خویش مسئولیت جدیدی را احساس می نماید که همان مفهوم نبوت وی محسوب می شود. ...  بیشتر

قرآن کریم و عرضه عقلانیت مستقل

مهدی رسولی فینی؛ محمد علی لسانی فشارکی

دوره 8، شماره 15 ، مهر 1395، ، صفحه 29-48

چکیده
  تاثیر نزول قرآن کریم بر تزلزل فرهنگ و عقلانیت مسلط عصر جاهلی، مورد اتفاق همگان است. اما چگونگی این تاثیرگذاری، در میان متفکران مورد مناقشه قرار گرفته است. سوال اصلی این مقاله آن است که آیا قرآن کریم عرضه کننده  عقلانیتی مستقل است یا محتوای قرآن کفایت تاسیس یک عقلانیت جامع و مستقل را بدون نیاز به معارف و داده‌های بشری نمی‌کند. ابتدا، ...  بیشتر

عقل و قلمرو آن در شناخت حقایق از دیدگاه ملاصدرا و تطبیق آن با قرآن کریم

زهرا خیراللهی؛ احمد احمدی

دوره 10، شماره 18 ، خرداد 1397، ، صفحه 29-50

چکیده
  عقل یکی از ابزارهای بسیار مهم شناخت است از آنجا که فیلسوف ،عالم علوم تجربی، عالم علوم انسانی وعلوم دینی وهمه شاخه های علوم وحتی مردم عادی با عقل سروکار دارند، لذا شناخت خود عقل که به چه معناست، داده های آن از کجا تأمین می شوند ، و حدود و قلمرو آن تا کجاست ؟ و نیز رفع ابهامهایی که در این ارتباط وجود دارد، یکی از نیازهای اساسی و مهم است. ...  بیشتر

تجلی عدالت در حدیث شریف سلسلةالذهب با تکیه بر حکمت متعالیه

اعظم ایرجی نیا

دوره 9، شماره 16 ، فروردین 1396، ، صفحه 31-55

چکیده
   مستمر بشر در طول تاریخ برای رسیدن به سعادت گویای آن است که دست‏یابی تمام و کمال به سعادت بدون پیروی از انسان کامل میسر نیست. انسان کامل که در این نوشتار امام است خود را عین فقر به خداوند متعال می‏داند و همین درک فقر او را به شناخت عمیقی که ملازم با این شناخت است یعنی معرفت نسبت به خداوند رهنمون و او را در نقطه اعتدال عقل نظری و عملی ...  بیشتر

بازخوانی اندیشه‌های نواعتزالی محمّد عبده

عبدالله میراحمدی

دوره 10، شماره 19 ، مهر 1397، ، صفحه 40-60

چکیده
  بدون تردید محمّد عبده یکی از برجسته‏ترین مفسّران اصلاح‏گرای اهل سنت در سده معاصر به‏شمار می‏آید. نوگرایی و خردگرایی به‏عنوان مهم‏ترین شاخصه‏های اندیشه اصلاحی عبده، در آثار وی ظهور و بروز دارد. او با تمایلات علم‏گرایانه و روش عقلی تجربی به تبیین مسائل کلامی، اجتماعی و تربیتی می‏پردازد. این پژوهش بر مبنای بررسی و تحلیل ...  بیشتر

طب متعالی بر محور عقلانیت و سیره نبوی

احمد بهشتی؛ عبدالرضا مسرور

دوره 8، شماره 14 ، فروردین 1395، ، صفحه 141-160

چکیده
  عبدالرضا مسرور* این نوشتار در پی بیان این حقیقت است که طب و طبابتی که در سیره نبوی مطرح است، طب متعالی است و طبی که از سیره نبوی خارج است، طب متسافل است. طب متعالی بر قوت و قاهریت نفس تکیه دارد و معتقد است که فاعل حقیقی درمان بیماری‌ها و عامل مرگ طبیعی خود نفس است و تا زمانی که نفس به بدن نیاز دارد، در مراقبت و محافظت و تدبیر و تعدیل ...  بیشتر

بررسی تطبیقی دیدگاه‌های انسان‌شناختی استاد مطهری و کارل راجرز
دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1389، ، صفحه 26-56

چکیده
  سعید بهشتی* ستاره ناظمی**   ‌چکیده دانشمندان اسلامی و دانشمندان روان‌شناسی و مکاتب مختلف هر یک دیدگاه خود را درباره انسان و سلامت و بیماری یا نقص و کمال او بیان کرده‌اند. دیدگاه اسلام و روان‌شناسان انسان‌گرا نسبت به انسان و توانایی‌های او مثبت است. با وجود مشترکات دیدگاه اسلام و روان‌شناسی انسان‌گرا می‌توان نکات اختلافی نیز ...  بیشتر

شاخصه‏ های عدالت در اندیشه سیاسی علوی
دوره 7، شماره 12 ، فروردین 1394، ، صفحه 27-46

چکیده
  قاسم بستانی[1] فاطمه بهشتی[2] یکی از مفاهیم مورد توجه دانشمندان و اندیشمندان سیاسی در نظام‏ها و ایدئولوژی‌های سیاسی اجتماعی گوناگون، عدالت بوده و در این باره آراء و نظرات گوناگونی در مورد شاخصه‏ها و ویژگی های اساسی این مفهوم بیان گردیده است. با ظهور دین مبین اسلام و جهان‏بینی خاص این مکتب در نگاه به انسان و جامعه و هم چنین سیره ...  بیشتر

نقش دعا در تربیت انسان از دیدگاه قرآن و کلام معصومین
دوره 3، شماره 1 ، مهر 1390، ، صفحه 29-59

چکیده
    سعید بهشتی* مسعود قریب** در فرهنگ اسلامی، دعا و راز و نیاز با خداوند از اهم واجبات و مورد تاکید فراوان می‌باشد. پژوهشگران در این پژوهش که از نوع «بنیادی» و «نظری» است ابتدا به مفهوم دعا می‌پردازد و آ‌ن را «خواندنِ همراه با خواست و طلب» می‌دانند. سپس ضرورت دعا را مورد مداقّه قرار داده و در گام سوم، مراتب دعا را بیان ...  بیشتر

معجزه و تحدی
دوره 2، شماره 2 ، فروردین 1390، ، صفحه 31-52

چکیده
  محمد بهمن‌زاده*    این نوشتار در پی رد ادعای کسانی است که معجزه را مشروط به تحدی دانسته‌اند. شواهد و قرائن متعدد و ادلّه متقن، دلالت دارد بر این که اخلاق پیامبر، آیت صدق او و معجزه او پس از قرآن و قبل از هزاران معجزه محسوس و ملموس است. قرآن از معجزه پیامبر ان تعبیر به آیت کرده و در هیچ مورد قید تحدی نیاورده است. تنها معجزه قرآن توأم ...  بیشتر

تحلیل مفهومی ایمان و بررسی مبانی و ویژگی های آن در قرآن و صحیفۀ سجّادیه
دوره 5، شماره 9 ، مهر 1392، ، صفحه 39-68

چکیده
    نعمت الله بدخشان[1] ایمان مبنای اساسی همة آموزه‌های دینی و محور اصلی همه توصیه های اعتقادی و اخلاقی و رفتاری انسان است. آشنایی عمیق‌ با این مسأله، نقش مهمّی در هدایت انسان ایفا می کند. این نوشتار در پی آن است که از منظر قرآن و صحیفه سجادیه به تحلیل مفهوم ایمان و تبیین ویژگی های آن می پردازد. در آغاز معنای لغوی و اصطلاحی و عناصری که ...  بیشتر

معجزه بودن اخلاق پیامبر و اسوگی
دوره 2، شماره 1 ، مهر 1389، ، صفحه 40-56

چکیده
    احمد بهشتی* بدون شک، پیامبر اعظم اسوه همه انسان‌ها در همه اعصار و قرون است. به نظر برخی از ناقدان کرسی نظریه پردازی «معجزه انگاری اخلاق نبوی»(نگ: بهشتی، 1389، 22) معجزه بودن اخلاق پیامبر خاتم، با اسوه بودن آن حضرت منافات دارد. در این نوشتار، با توجه به مدارک قرآنی و غیر قرآنی، بر اسوه بودن آن حضرت، به نحو اطلاق و شمول، تأکید کرده ...  بیشتر

وحدت وجود و فروع آن در اندیشه مولوی با تاکید بر تجلی و تعالی خدا

نعمت الله بدخشان؛ عزیزالله سالاری

دوره 13، شماره 24 ، فروردین 1400، ، صفحه 46-65

چکیده
     مولانا جلال ­الدّین محمّد بلخی در آثار خود به­ویژه مثنوی معنوی، بر­خلاف دیدگاه فلسفیِ معروف به پانته ­ایسم و معتقدان به حلول و اتّحاد، اعتقاد به وحدت وجود را با تجلّی و تنزّه و تعالی خدا سازگار و قابل جمع می­داند و حتی مدّعی است که از این نگاه، می­توان تصویری مطلوب­تر و نزدیک­تر از هر دیدگاه دیگری نسبت به خدای دین ...  بیشتر

بررسی برهان ابن سینا بر ضرورت نبوت با توجه به معضله عرفی کردن دین
دوره 6، شماره 10 ، فروردین 1393، ، صفحه 47-66

چکیده
  مهدی بهشتی[1] ابن سینا در اواخر الاهیات شفا برهانی بر ضرورت وجود نبی اقامه می‌کند که مبتنی بر نیاز انسان‌ها به قانون در زندگی اجتماعی شان است. حال با توجه به مقدمه این برهان ممکن است این اشکال مطرح گردد که او با ابتناء آن بر نیاز انسان‌ها در حیات دنیوی به قانون و در نتیجه قانون گذار، به شائبه سکولاریزه یا عرفی کردن دین دامن زده است. برای ...  بیشتر

بررسی پیامدهای مساله وحی در حکمت سینوی

یاسر سالاری؛ محمد نجاتی

دوره 9، شماره 17 ، آذر 1396، ، صفحه 47-68

چکیده
  چکیدهمطالعه پیشرو در صدد بررسی پیامدهای رویکرد ابن سینا در مساله وحی است. پیامدهایی که اگرچه شیخ در فلسفه خود به صورت صریح به آنها اذعان نکرده؛ اما نوع نگرش وی به مساله وحی و مولفه های آن حاکی از استبصار وی بدانهاست. ابن سینا در مساله وحی با توجه به دو قوه حس مشترک و خیال، ادراک و حفظ صوری شهودی از عوالم غیب و ملکوت را به این دو قوه انتساب ...  بیشتر

جایگاه خدا در فلسفه هیوم و لایب‌نیتس

مهدی بهشتی

دوره 5، شماره 8 ، فروردین 1392، ، صفحه 47-66

چکیده
  پرسش از خدا، یکی از مهم‌ترین و محوری‌ترین مسایل نظام‌های فلسفی و کلامی است. این نوشتار با انتخاب هیوم و لایب‌نیتس از دو نظام فلسفی تجربه‌گرا و عقل‌گرا به بررسی و مقایسه نظرات ایشان درباره خدا پرداخته است. می‌توان گفت هیوم و لایب‌نیتس در این موضوع تقابل جدّی دارند چرا که هیوم بر مبنای نظام تجربه‌باورانه خویش، همان براهینی را که ...  بیشتر

محوریت انسان در نظام تشریع

محمدجواد سلمانپور

دوره 8، شماره 15 ، مهر 1395، ، صفحه 49-70

چکیده
  دانش فقه مبتنی بر نوعی انسان‎شناسی و عقل شناسی است، زیرا موضوع اصلی فقه انسان مکلف و مهم‎ترین منبع آن عقل می‎باشد و اساسا انسان و عقل‌محور و مقوم تشریع اسلامی است. اما از آنجا که شناخت انسان و عقل بحثی کلامی و از مبادی فقه به حساب می‎آید،  به طور متمرکز و مستقیم در دانش فقه و اصول فقه مورد بررسی و تحقیق قرار نمی‎گیرد، از همین ...  بیشتر

تحلیل انتقادی مغایرت شواهد دینی با ادله تناهی آثار علل جسمانی از نگاه حکیم سبزواری و علامه طباطبایی

عبد العلی شکر؛ علیرضا فارسی نژاد

دوره 11، شماره 20 ، فروردین 1398، ، صفحه 49-74

چکیده
    از جمله مباحثی که ریشه در کلمات فلاسفه پیشین دارد، بحث از علل مادی و جسمانی است. فلاسفه بر این عقیده­اند که علل جسمانی نمی‌تواند دارای آثار نامحدود باشد. برای اثبات این ادعا، به لزوم «وضع و محاذات» به عنوان شرط تاثیر این علل تمسک جسته­اند. برخی از حکمای متاخر نظیر حاجی سبزواری و علامه طباطبایی علاوه بر این برهان، از «حرکت ...  بیشتر

مقایسه کیفیت استکمال نفس انسان از منظر ملاصدرا و ابن عربی

مهدی دهباشی؛ پیمانه زمانی

دوره 10، شماره 18 ، خرداد 1397، ، صفحه 51-74

چکیده
  استکمال نفس از دیدگاه فلسفه و عرفان امری پذیرفته شده است. آنچه در این میان بحث‏برانگیز است چگونگی استکمال نفس و بررسی عوامل دخیل در این روند می‏باشد. ملاصدرا، عوامل دستیابی به کمال را دو عامل شدت وجود و قوت مدرکات می‏داند. از حیث وجودی، نفس، مراتب نفس نباتی، حیوانی و در نهایت نفس انسانی را پشت‏سر می‏نهد و از حیث مدرکات نیز بر ...  بیشتر

بررسی و نقد برهان اختفای الهی

محمد محمد رضایی؛ نرگس سادات مرتضوی شاهرودی

دوره 10، شماره 19 ، مهر 1397، ، صفحه 51-69

چکیده
  امروزه مسأله اختفای الهی، به عنوان دلیلی بر انکار وجود خداوند مطرح شده است. از نگاه برخی خداناباوران، پنهان بودن الهی، در تضاد با وجود خدای قادر مطلق، عالم و مهربان است. این باور، با نفی وجود و حضور خداوند و نادیده گرفتن وی در هستی، تبعاتی را همچون گرایشات انسان‌محور و رواج دیدگاه‌های غیراخلاقی در جوامع به دنبال خواهد داشت.دلیل مدافعان ...  بیشتر

جایگاه اصل علیت در الهیات اسلامی
دوره 6، شماره 11 ، مهر 1393، ، صفحه 55-80

چکیده
  عباس ایزدپناه[1] اصغر آقایی[2] این تحقیق  در تلاش است تا با بررسی اجمالی موضوعات مختلف کلامی و فلسفی که با علیت رابطه‏ای مستقیم دارند، دایره بسیار گسترده این بحث را روشن کند  تا در پرتو آن به اهمیت شگرف  بحث علیت برسیم. روشن است که از یک سو میان مسأله علیت با مسائل کلامی‏ مانند اراده الهی، اختیار انسان و اعجاز و از سوی دیگر میان ...  بیشتر