آیت الله دکتر احمد بهشتی
عقل و دین
۲۵۸۸-۳۸۱X
2588-431X
2
2
2012
04
01
سخن سردبیر
7
10
FA
مکتب الهی و انسان ساز اسلام، به معنای دقیق کلمه، مجلا و مظهر دو اصل وزین «عقلانیت دینی» و «دیانت عقلی» است. در این آخرین و کاملترین آیین آسمانی، عقلانیت و دیانت، در ارتباطی دو سویه و متعامل، هر دو در خدمت یکدیگرند و به توسعه و تعالی یکدیگر کمک میکنند. امّا کمک و یاری دین به رشد و شکوفایی و بالندگی عقل، که طبق بیان نورانی امام هفتم7، اولی «حجت ظاهری» و دومی «حجت باطنی» خوانده شده<sup>1</sup>، در این فراز از سخن حضرت امیرالمؤمنین7 به خوبی تبیین شده است: <strong>«فبعث فیهم رسله، و واتر الیهم انبیائه، لیستأدوهم میثاق فطرته، و یذکّروهم منسیّ نعمته، و یحتجّوا علیهم بالتبلیغ، و یثیروا لهم دفائن العقول<sup>2</sup>.»</strong> در این فرمایش روشنگرانه، که در باب فلسفۀ بعثت رسل و انبیای عظام الهی است، چهارمین قسمت ناظر به آشکار ساختن و به فعلیت رساندن عقلهای دفن شدۀ بشری است و به خوبی حکایت از آن دارد که در حقیقت، حجت ظاهری در خدمت حجت باطنی است<sup>3</sup> و به پرورش و شکوفایی و کمال آن کمک میکند.
از سوی دیگر، دین هم به عقل ورزی و اندیشهگری در آیات تدوین و تکوین فرا میخواند و از پیروانش انتظار دارد عقل و خرد خویش را به کار اندازند و برای شناخت و فهم درست و عمیق مفاهیم و آموزههای دینی از نیروی عقل و اندیشه بهرهبرداری کنند. قرآن کریم به کرّات و مرّات، هنگام برشمردن آیات الهی، درک و فهم این آیات را در گروه کاربرد عقل معرفی میکند و با آوردن این جمله که: ﴿<strong>إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یعْقِلُونَ</strong>﴾ (الرعد، 4؛ النحل، 12) تصریح میکند که درک حیث «آیاتی» حقایق جهان هستی، منوط به تعقل و تفکر است. حضرت علی7 اهمیت و منزلت عقل را تا آنجا میداند که میفرماید: «الادب و الدین نتیجة العقل<sup>4</sup>»، <strong>«لا دین لمن لا عقل له<sup>5</sup>»، و «قواعد الاسلام سبعة: فاولها العقل ...<sup>6</sup>»</strong>.
در این شماره میخواهیم رابطۀ عقل و دین را در پرتو بیانات مقام معظم رهبری، که خود یکی از پرورش یافتگان دو اصل متین عقلانیت دینی و دیانت عقلانی است و در سیرۀ علمی و سلوک عملی خویش، همواره نشان داده است که پیرو با اخلاص این دو اصل خدشه ناپذیر است، تبیین کنیم و بیانات حکیمانة ایشان را الهام بخش و هدایتگر حرکت علمی این دوفصلنامه قرار دهیم. در این راستا، دو نمونه از سخنان معظمله را که اولی ناظر به «دیانت عقلانی» و دومی ناظر به «عقلانیت دینی» است ذکر میکنیم.
https://www.aghlodin.ir/article_33992.html
https://www.aghlodin.ir/article_33992_63858477c8b4184d623e1d83b25f00e9.pdf
آیت الله دکتر احمد بهشتی
عقل و دین
۲۵۸۸-۳۸۱X
2588-431X
2
2
2012
04
01
نقد و بررسی نظریة «اعیان ثابته»
11
30
FA
<strong>علی الماسی</strong><strong>*</strong><strong> </strong> <strong> </strong> یکی از مهم ترین و معروفترین نظریّات در عرفان نظری، «عالم ثبوت» و یا «اعیان ثابته» می باشد که به کوتاه ترین بیان چنین تعریف میشود: «حقیقت ممکنات ، در علم حق تعالی.». از سوی دیگر، بعضی متکلّمین معتقد به عالمی میان وجود و عدم و یا اعمّ از وجود به نام «عالم ثبوت» هستند که از گرایش آنها به «واقع گروی بیواسطه<sup><sup>[1]</sup></sup>» در ادراکات حسی، بوجود آمده است. در این نوشتار، قصد بررسی تطبیقی این دو نظریه را داریم. همچنین در نظر داریم بررسی کنیم که آیا ابن عربی در دستگاه معرفتی خود در قسمت «اعیان ثابته»، معتقد به چه نوع واقعگروی بوده است؟ آیا می توان وی را همچون بعضی متکلّمین واقعگرای بیواسطه نامید؛ یا با این نظریّه او را باید واقعگرای با واسطه<sup><sup>[2]</sup></sup> نامید؟ <br clear="all" /> * علی الماسی، محقق حوزه و کارشناسی ارشد دانشگاه تهران، رشته فلسفه، گرایش فلسفه دین. [1] .direct Realism. [2]. Indirect Realism.
اعیان ثابته,ابن عربی,واقع گروی بیواسطه,واقعگروی با واسطه,عالم ثبوت
https://www.aghlodin.ir/article_33993.html
https://www.aghlodin.ir/article_33993_484b0fa4c1b6b3741a07414697956af5.pdf
آیت الله دکتر احمد بهشتی
عقل و دین
۲۵۸۸-۳۸۱X
2588-431X
2
2
2012
04
01
معجزه و تحدی
31
52
FA
<strong style="font-size: 10px;">محمد بهمنزاده</strong><strong>*</strong>
<strong> </strong>این نوشتار در پی رد ادعای کسانی است که معجزه را مشروط به تحدی دانستهاند. شواهد و قرائن متعدد و ادلّه متقن، دلالت دارد بر این که اخلاق پیامبر، آیت صدق او و معجزه او پس از قرآن و قبل از هزاران معجزه محسوس و ملموس است. قرآن از معجزه پیامبر ان تعبیر به آیت کرده و در هیچ مورد قید تحدی نیاورده است. تنها معجزه قرآن توأم با تحدی است. بزرگان ما در تعریف معجزه تحدی نیاورده اند.
* کارشناس ارشد علوم دینی.
معجزه,تحدی,کرامت,سحر,آیت
https://www.aghlodin.ir/article_33994.html
https://www.aghlodin.ir/article_33994_97bcd3f2ac7e2273a0a8744bd4d7b822.pdf
آیت الله دکتر احمد بهشتی
عقل و دین
۲۵۸۸-۳۸۱X
2588-431X
2
2
2012
04
01
منزلت عقل در روایات
53
66
FA
<strong style="font-size: 10px;">شکرالله جهان مهین</strong><strong>*</strong>
<strong> </strong>اسلام برای عقل ارزش فراوانی قائل است و حجّیت آن را می پذیرد و به ایمانی که متکی به عقل نباشد چندان بهایی نمی دهد و برای ایمان و اعمالِ نیکِ کم عقلان و سفیهان ارزش چندانی قائل نیست.
اسلام شرط مکلّف شدن به هر نوع تکلیفی و پذیرش هر مسئولیتی، چه دینی و چه اجتماعی، بهرهمندی فرد از نیروی تعقّل می داند.
در روایات اسلامی از عقل به عنوان پیامبر درونی تعبیر می شود و فقهای شیعه عقل را یکی از ادّله چهارگانه استنباط احکام شرعی به حساب می آورند؛ و علم و تجربه به برکت عقل کارآیی لازم را پیدا می کنند و نقش عمدهی عقل در تعدیل غرائز و عواطف و احساسات انسان قابل انکار نیست. روایات منقول در مقاله نیز عهدهدار بیان این حقایقند.
***
<br clear="all" />
* عضو هیأت علمی و مدیر گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جهرم، کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث jahanmahin62@yahoo.com
عقل,دین,مسئولیت,وحی,غرائز
https://www.aghlodin.ir/article_33995.html
https://www.aghlodin.ir/article_33995_1e66575698230baeb19beb9bbc7b1e03.pdf
آیت الله دکتر احمد بهشتی
عقل و دین
۲۵۸۸-۳۸۱X
2588-431X
2
2
2012
04
01
اقبال و ادبار فیلسوفان غربی نسبت به نظریه غایتانگاری
67
90
FA
<strong style="font-size: 10px;">عین الله خادمی</strong><strong><strong>[1]</strong></strong>
<strong> چکیده</strong>
اصل علت غائی – علیرغم این که در فلسفه اسلامی همچون خود اصل علیت از مسلّمات است– در میان فلاسفه غربی دغدغهآفرین شده است.
در شماره قبل با نظرات ارسطو، توماس آکوئینی، بیکن و دکارت درباره علت غایی آشنا شدیم و در این قسمت به دیدگاههای اسپینوزا، لایبنیتس، کانت و ژیلسون دراینباره میپردازیم.
اسپینوزا به شدت به نظریه غایتانگاری حمله کرده و دلایلی برای ابطال آن ذکر کرده است. در مجموع بعد از رنسانس قاطبه فیلسوفان و دانشمندان تعلیل مکانیستی (ماشینوارگی) را بر تعلیل بر مبنای غایت شناسی ترجیح دادند، اما لایب نیتس از نظریه غایت انگاری در دو عرصه فیزیک و متافیزیک به صورت جانانه دفاع کرد و کانت تفسیر ارسطویی این نظریه را در تاریک خانه تاریخ محبوس و خود تفسیر جدیدی از آن ارائه داد و از تفسیر خود دفاع نمود. اتین ژیلسون از حضور شاداب این نظریه در عرصه متافیزیک ـ نه علوم تجربی ـ دفاع مینماید و آن را به عنوان یکی از بنیادهای مسیحیت معرفی میکند.
***
[1]. دانشیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی
اصل علیت,علت فاعلی,علت غایی,اسپینوزا,لایب نیتس,کانت,ژیلسون
https://www.aghlodin.ir/article_33996.html
https://www.aghlodin.ir/article_33996_df9abd4891c30621c12927be0c781e1e.pdf
آیت الله دکتر احمد بهشتی
عقل و دین
۲۵۸۸-۳۸۱X
2588-431X
2
2
2012
04
01
سازگاری عقل و دین در مسئله صادر اول
91
114
FA
<strong style="font-size: 10px;">عبدالعلی شکر</strong><strong>*</strong>
<strong>علیرضا فارسینژاد</strong><strong><sup>*</sup></strong><strong><sup>*</sup></strong>
<strong> </strong>تاریخ مدون نشان میدهد که از دوره یونان باستان دغدغه اصلی دانشمندان کشف اولین موجودی بود که پا به عرصه هستی نهاده است. ذهن محسوسنگر آن دوره، عناصری مادی همانند آب، آتش، هوا و مانند آن را در این جایگاه میدید. در دوره اسلامی فیلسوفان مشایی با استعانت از قواعد فلسفی، مانند قاعده الواحد و امکان اشرف به این نتیجه رسیدند که عقل، تنها گوهری است که به حکم این دو قاعده، شرایط لازم را برای این جایگاه دارد؛ زیرا واحد، بسیط و اشرف است. از طرفی عرفای مسلمان بر وجود منبسط و حقیقت محمدی تاکید کردند. این در حالی است که قرآن به اولین مخلوق تصریح نداشته و روایات هم با تعابیری چون عقل، نور، روح و قلم به اولین مخلوق اشاره دارند. بررسیها نشان میدهد که این تعابیر با آنچه حکما و عرفا بیان کردهاند مانعة الجمع و ناسازگار نیست، بلکه همه آنها جلوههای مختلف از یک چیز را نشان میدهند. همانگونه که از ذات بسیط احدیت، اسماء و صفات زیادی انتزاع میشوند، اولین جلوه او نیز چنین حالتی دارد. مقاله حاضر در صدد نشان دادن سازگاری دستآوردهای عقلی و منقولات دینی در مسئله صادر اول است.
***
<br clear="all" />
* استادیار دانشگاه شیراز alishokr67@gmail.com
** استادیار دانشگاه شیراز <span style="text-decoration: underline;">ali_farsinezhad@yahoo.com </span>
عقل اول,نور,قلم,روح,وجود منبسط,حقیقت محمدیه
https://www.aghlodin.ir/article_33997.html
https://www.aghlodin.ir/article_33997_569309ada9a232c34cc38f504f1f927d.pdf
آیت الله دکتر احمد بهشتی
عقل و دین
۲۵۸۸-۳۸۱X
2588-431X
2
2
2012
04
01
مساله وحی در حکمت سینوی، دغدغه ها و نوآوری ها
115
128
FA
<strong style="font-size: 10px;">محمد نجاتی</strong><strong>*</strong>
<span style="font-size: 10px;">ابن سینا را میتوان جزو معدود فلاسفهای دانست که در ذیل فلسفه نبوی خویش به بررسی مساله دشوار وحی پرداخته است. او به واسطه دغدغه هایی که در این مساله دارد، رویکردی ذوابعاد پیدا میکند. بر این اساس وی شرط لازم تحصیل وحی را لحاظ نفس، خاصه نفوس انبیاء به عنوان مولفه ای پویا و اشتداد پذیر میداند. وی بر خلاف فارابی با طرح فرایند القاء به جای اتحاد و همچنین مولفه عقل قدسی در دریافت کلیات وحی، از برخی نقایص احتمالی رویکرد فارابی فاصله میگیرد. اوج هنر ابن سینا را میتوان در ذیل تبیین وی از مفاهیم جزئی وحی مشاهده نمود. شیخ با مفهومسازی قوای باطنی نفس و تهیاء امکان تحصیل انفعال محض نفس به واسطه فرایند اشتداد، مساله کیفیت عصمت نبی در فرایند دریافت جزئیات وحی را به خوبی تبیین نموده است.</span>
***
* استاد یار دانشگاه آزاد اسلامی بندرعباس.
وحی,نفس,انبیاء,القاء,اتحاد
https://www.aghlodin.ir/article_33998.html
https://www.aghlodin.ir/article_33998_5d61e65c1e2bfa38e6ca790d98e3c4d8.pdf
آیت الله دکتر احمد بهشتی
عقل و دین
۲۵۸۸-۳۸۱X
2588-431X
2
2
2012
04
01
نقد و بررسی شیطان پرستی مدرن (satanism)
129
152
FA
<strong>دکتر محمد حسن یعقوبیان</strong><strong>*</strong>
<strong> چکیده</strong>
شیطان پرستی مدرن فرقه ای است که در سال 1966 در سانفرانسیسکو آمریکا توسط شخصی به نام آنتوان لاوی تاسیس شده است .شیطان پرستی مدرن در بستر تاریخی خود دیرینه ای در تاریخ جادوگری و ارتباط باشیاطین دارد .به ویژه جادوی سیاه که در رنسانس شکل می گیرد و هدفش مبارزه با مقدسات ادیان به ویژه مسیحیت است .آئین های انحرافی نظیر میترائیزم و عملکرد ناصحیح کلیسا در قرون وسطی و فضای فکری دوران رنسانس و مدرن، بستر های حاصلخیز پیدایش این فرقه هستند .اما در نگاهی عمیق تر، طرح شیطان پرستی به عنوان یکی از نشانه های ظهور مسیح، مهره ای در بازی شطرنج بزرگتر به نام اپوکالیپس یا آخر الزمان است که امروزه در آمریکا، توسط ایوانجلیست ها تبلیغ می شود.همچنین استفاده های سیاسی و فرهنگی از این فرقه ضاله، از جمله اهداف طراحان این فرقه است.
***
* استادیار دانشکده معارف قرآنی اصفهان.
شیطان پرستی,شیطان پرستی مدرن,آخر الزمان,مسیح,کلیسا
https://www.aghlodin.ir/article_33999.html
https://www.aghlodin.ir/article_33999_dcbb9fbdaa16043d2c4cea1764a4a56a.pdf