ORIGINAL_ARTICLE
افراط گرایی، نقطه مقابل عقلانیت و شریعت
احمد بهشتی[1]
این نوشتار، نخست مروری دارد بر بیان ماهیت افراط گرایی و مضرات آن، سپس به بحث درباره راه های مبارزه با آن پرداخته است. افراط گرایی یا قومی یا نژادی یا حزبی و گروهی یا مذهبی است. از آن جا که افراط گرایی زاییده تعصب خشک و خروج از جاده اعتدال و عقلانیت و گریز از شریعت است، برای مبارزه با همه اقسام، بیان مضرات افراط گرایی، و توضیح فواید اعتدال و میانه روی توصیه می شود. در مورد افراط گرایی مذهبی و اعتدال، در منابع اصیل اسلامی ـ یعنی قرآن مجید و سنت معصومین ـ مطالب ارزشمند و توصیه هایی سازنده وجود دارد که این نوشتار از آن ها بهره ای وافی گرفته است.
[1]. دانشگاه آزاد اسلامی ـ استاد واحد علوم و تحقیقات تهران www.ahmadbeheshti.ir
https://www.aghlodin.ir/article_34373_414a653e00839fa0f62d6a886575b058.pdf
2014-10-01
7
27
افراط
تفریط
اعتدال
عقلانیت
تعصب
اقسام افراط گرایی
. قرآن
1
2. نهج البلاغه
2
3. پل فولکیه. (1347ش). فلسفه عمومی یا مابعدالطبیعه. ترجمه یحیی مهدوی. چاپ اول. تهران: دانشگاه تهران
3
4. حلی، حسن بن یوسف بن علی بن مطهر. (بی تا). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. قم: مکتبه مصطفوی
4
5. راغب اصفهانی. (1412ق). مفردات الفاظ قرآن. تحقیق صفوان عدنان. چاپ اول. بیروت: دارالعلم
5
6. صدرالمتألهین. (بی تا). اسفار. ج1. قم: مکتبه مصطفوی
6
7. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (بی تا). المیزان فی تفسیر القرآن. ج1. تهران: دارالکتب الاسلامیه
7
8. فراهیدی. (1414ق). ترتیب کتاب العین. تحقیق مخزومی و سامرایی. چاپ اول. قم: انتشارات اسوه
8
9. فروغی، محمدعلی. (1317). سیر حکمت در اروپا. تهران: بنگاه مطبوعاتی صفی علی شاه
9
10. مجلسی، علامه. (بی تا). بحارالانوار. ج1. تهران: دارالکتب الاسلامیه
10
11. ---------. (بی تا). بحارالانوار. ج2. تهران: دارالکتب الاسلامیه
11
12. ---------. (بی تا). بحارالانوار. ج12. تهران: دارالکتب الاسلامیه
12
13. ---------. (بی تا). بحارالانوار. ج13. تهران: دارالکتب الاسلامیه
13
14. ---------. (بی تا). بحارالانوار. ج16. تهران: دارالکتب الاسلامیه
14
15. ---------. (بی تا). بحارالانوار. ج21. تهران: دارالکتب الاسلامیه
15
16. ---------. (بی تا). بحارالانوار. ج64. تهران: دارالکتب الاسلامیه
16
17. ---------. (بی تا). بحارالانوار. ج68. تهران: دارالکتب الاسلامیه
17
18. ---------. (بی تا). بحارالانوار. ج75. تهران: دارالکتب الاسلامیه
18
19. معین، محمد. (1371ش). فرهنگ معین.چاپ هشتم. تهران: انتشارات امیرکبیر
19
20. یوسف کرم. (1962م). تاریخ الفلسفة الحدیثة. دارالمعارف بمصر
20
ORIGINAL_ARTICLE
درآمدی بر شناخت روح در معارف الهی و بشری
محسن ایزدی[1] شناخت روح همواره از مسائل بسیار مهم در معارف الهی و همچنین معارف بشری بوده است. بر اساس آیات قرآن کریم و روایات معصومین ^ ،حقیقت انسان عبارت است از روح مجرد او. اگرچه عرفاء از طریق مکاشفات عرفانی و فلاسفه هم از طرق عقل فطری توانستهاند به شناختهای مهمی درباره روح دست یابند، اما بیتردید یافتههای آنها تحت تأثیر آموزههای دینی نیز بوده است. برای شناخت روح میتوان از دستآوردهای علومی مانند فراروانشناسی و فیزیولوژی نیز استفاده نمود. فراروانشناسی اعمال خارقالعاده انسان را بررسی میکند و علومی مانند فیزیولوژی و مغز و اعصاب، عملکرد بدن و مغز را مورد مطالعه قرار میدهند که میتوان در تحلیل مسأله «رابطه نفس و بدن» از نتایج حاصل از این علوم استفاده نمود. [1] . عضو هیأت علمی دانشگاه mohseneizadi@yahoo.com
https://www.aghlodin.ir/article_34374_6e7d936d6a494bfaf10e393636721add.pdf
2014-10-01
27
54
روح
قرآن
روایت معصومین
عرفان
فلسفه
فراروانشناسی
فیزیولوژی
قرآن کریم
1
1 ـ الآمدی، (1379)، عبدالواحدبنمحمد، غررالحکم و دررالکلّم، ، تهران، نشر فرهنگ اسلامی
2
3ـ ابن عربی محیی الدین، (1378)، فصوصالحکم، شرح حسن زاده آملی، تهران، فرهنگ و ارشاد.
3
4ـ ارسطو، (1366)، دربارهی نفس، ترجمه و تحشیه علیمراد داوی، تهران، انتشارات حکمت.
4
5- ایزدی، محسن، (1387 الف)، رابطه نفس و بدن و رهیافتها موفق و ناموفق در آن (اندیشه دینی- 28)
5
6_ ______________، (1387 ب )، فلسفه ذهن (مقدمه مترجم)، شیراز، انتشارات، نوید
6
7- باربور، ایان، 1362، علم و دین، ترجمهی بهاءالدّین خرّمشاهی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، تهران،
7
8- حسنزاده آملی، حسن (1386)، شرح اشارات و تنبیهات، ج 1، قم، انتشارات آیت اشراق
8
9 - خاتمی، محمود، 1381، آشنایی مقدّماتی با فلسفه ذهن، جهاد دانشگاهی، تهران،
9
10- خامنهای، سیّد محمد، 1380، سیر حکمت در ایران و جهان، تهران،بنیاد حکمت اسلامی صدرا،
10
11-خرمشاهی، بهاءالدین، 1379، مقدّمهی «روح و دانش جدید»، واتسن و دیگران، ترجمهی محمدرضا غفاری، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
11
12- سبزواری، ملا هادی، 1369، شرح غررالفرائد، به اهتمام مهدی محقق، تهران، انتشارات دانشگاه تهران،
12
13- الشیّرازی، صدرالدّین محمد، 1981، الاسفارالاربعة، بیروت، دار احیاء التّراث العربی،
13
14- الطباطبائی، محمدحسین، بیتا، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، منشورات جامعة المدرسین،
14
15- طهماسبی، محمدرضا، 1385، رهیافتهای بنیادین در هوش مصنوعی، تهران،نشریه حکمت و فلسفه دانشگاه علامه طباطبای، شماره 6،
15
16- کاپلستون، فریدریک، 1368، تاریخ فلسفه ج 1، ترجمهیسید جلاالدین مجتبوی، تهران، سروش،
16
17- لاکوست، ژان، 1375، فلسفه در قرن بیستم، ترجمهی رضا داوری، تهران، سمت،
17
18- لایکن، ویلیام جی، 1383، فلسفهی نفس (نگرش های نوین در فلسفه)، ترجمهی امیر دیوانی، تهران، سروش
18
19-________،1381، کارگردگرایی (فلسفه نفس)، ترجمهی امیر دیوانی، تهران، سروش، تهران،
19
20- مجلسی، محمد باقر، 1404، بحارالانوار، ج58، بیروت، مؤسّسة الوفاء،
20
21- محمدی ری شهری، محمد، 1362، میزانالحکمة، ج4، قم، مکتب الاعلام الاسلامی،
21
22- مولوی، جلالالدین، بیتا، مثنوی معنوی،از چاپ رینولدالین نیکلسون، بیجا، نشر طلوع،
22
23- هارت، ویلیام دی، 1381، فلسفهی نفس، ترجمهی امیر دیوانی، تهران، سروش
23
ORIGINAL_ARTICLE
جایگاه اصل علیت در الهیات اسلامی
عباس ایزدپناه[1]
اصغر آقایی[2]
این تحقیق در تلاش است تا با بررسی اجمالی موضوعات مختلف کلامی و فلسفی که با علیت رابطهای مستقیم دارند، دایره بسیار گسترده این بحث را روشن کند تا در پرتو آن به اهمیت شگرف بحث علیت برسیم. روشن است که از یک سو میان مسأله علیت با مسائل کلامی مانند اراده الهی، اختیار انسان و اعجاز و از سوی دیگر میان آن و برخی مسائل فلسفی و عرفانی چون قاعده الواحد و وحدت وجود، ارتباطی وثیق وجود دارد لذا شایسته است که به بحث علیت نگاهی ویژه شود تا با فهم دقیق مسئله علیت و ضرورت علّی، دشواری و نکات مبهم بسیاری از این موضوعات آشکار شده و سوالات و شبهات فراوانی پیرامون آنها از میان برداشته شود.
[1] . استادیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه قم abbas_Izadpanah@yahoo.com
[2] . دانشجوی دکتری دانشگاه زنجان a.aqaei@yahoo.com
https://www.aghlodin.ir/article_34375_f29c37aa26d7a12eeb43c7a9c505d645.pdf
2014-10-01
55
80
علیت
اراده الهی
اختیار
اعجاز
سنت الهی
قاعده الواحد
وحدت وجود
1. ابنبابویه، علی بن محمد. (1372). عیون اخبار الرضا. ترجمه حمیدرضا مستفید. علی اکبر غفاری. ج1. تهران: نشر صدوق
1
2. ابنترکه، علی بن محمد. (1360). تمهید القواعد. با تصحیح جلال الدین آشتیانی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران
2
3. ابنرشد، محمد بن احمد. (1993م). تهافت التهافت. بیروت: دارالفکر اللبنانی
3
4. ــــــــــــــــــــــــ. (1998م). الکشف عن مناهج الادلة فی عقائد الملة. با مقدمه محمدعابد جابری. بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة
4
5. ابنسینا، حسین بن عبدالله. (1371). المباحثات. قم: بیدار
5
6. ابنعربی، محمد بن علی. (بیتا). الفتوحات المکیة. ج1. بیروت: دار صادر
6
7. ابنفناری، محمد بن حمزه. (1363). مصباح الانس. با تعلیقات حسن حسن زاده آملی. [بی جا]: فجر
7
8. ابنمیثم بحرانی، میثم بن علی. (1406ق). قواعد المرام فی علم الکلام. تحقیق سید احمد حسینی. چاپ دوم. قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی
8
9. ابننوبخت، ابراهیم بن نوبخت. (1413ق). الیاقوت فی علم الکلام. قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی
9
10. ابوالقاسم بن محمدحسن، 1388. رسالهای در اراده الهی. مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی
10
11. ابوصلاح حلبی، تقیالدین بن نجم. (1363). تقریب المعارف فی الکلام. [قم: بینا]
11
12. اشعری، علی بن اسماعیل. (1397ق). الابانة عن اصول الدیانة. بیروت: دارالانصار
12
13. ـــــــــــــــــــــــــ. (بیتا). اللمع فی الرد علی الزیغ و البدع. تحقیق حموره غرابه، المکتبة الازهریه
13
14. الهبداشتی، علی. (1390). توحید و صفات الهی: درسنامه کلام تخصصی. قم: دانشگاه قم
14
15. اهری، عبدالقادر بن حمزه. (1358). الاقطاب القطبیة او البلغة فى الحکم. تهران: انجمن فلسفه ایران
15
16. باقلانی، محمد بن طیب. (بیتا). الانصاف فیما یجب اعتقاده و لایجوز الجهل به باقلانی. مکتبة الازهریة للتراث
16
17. پترسون، مایکل. (1388). عقل و اعتقاد دینی: درآمدی بر فلسفه دین. ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی. چاپ هشتم. تهران: طرح نو
17
18. تیچمن، جنی و کاترین اوانز. (1389). فلسفه به زبان ساده. ترجمه اسماعیل سعادتی. چاپ سوم. تهران: سهرودی
18
19. جرجانی، علی بن محمد. (2008م). شرح المواقف. ج1. قاهره: دارالبصائر
19
20. جوادی آملی، عبدالله. (1384). تبیین براهین اثبات خدا. چاپ چهارم. قم: مرکز نشر اسراء
20
21. ــــــــــــــــــــ. (1386). تسنیم. ج12. قم: مرکز نشر اسراء
21
22. ــــــــــــــــــــ. (1386). تفسیر موضوعی قرآن. ج1. چاپ هفتم. قم: مرکز نشر اسراء
22
23. ـــــــــــــــــــــ. (1389). انسان از آغاز تا انجام. گردآوری و تنظیم سید مصطفی موسویتبار. قم: مرکز نشر اسراء
23
24. حسنزاده آملی، حسن. (1375). هزار و یک کلمه. ج1. چاپ دوم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
24
25. خادمی، عینالله. (1382). علیت از دیدگاه متکلمان مسلمان. قم: بوستان کتاب
25
26. ـــــــــــــــ. (1388). علیت از دیدگاه فیلسوفان مسلمان و فیلسوفان تجربهگرا. قم: بوستان کتاب
26
27. خوئی، ابوالقاسم. (بیتا). محاضرات فی اصول الفقه. ج2. قم: امام موسی صدر
27
28. ـــــــــــــــ. (1419ق). اجود التقریرات. ج1. قم: موسسه صاحب الامر(عج)
28
29. دشتکی شیرازی، غیاثالدین منصور. (1382). اشراق هیاکل. تحقیق علی اوجبی. تهران: نشر میراث مکتوب
29
30. دورانت، ویل. (1390). تاریخ تمدن. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
30
31. ربانی گلپایگانی، علی. (1382). درآمدی بر علم کلام. چاپ سوم. قم: دارالفکر
31
32. سبزواری، هادی بن مهدی. (1383). اسرار الحکم. تصحیح کریم فیض. قم: مطبوعات دینی
32
33. سهروردی، یحیی بن حبش. (1373). حکمة الاشراق. به تصحیح هانری کربن. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
33
34. ــــــــــــــــــــــــــ. (1355). المشارع و المطارحات (از مجموعه مصنفات شیخ اشراق). به تصحیح و مقدمه هنری کربن. ج1. تهران: انجمن شاهنشاهی فلسفه ایران
34
35. شهرزوری، محمد بن محمود. (1383). رسائل الشجرة الالهیة فى علوم الحقایق الربانیة. تهران: مؤسسه حکمت و فلسفه ایران
35
36. ـــــــــــــــــــــــــــ. (1372). شرح حکمة الاشراق. تهران: موسسه مطالعات فرهنگی
36
37. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (1354). المبدا و المعاد. با مقدمه و تصحیح سید جلال الدین آشتیانی. پیشگفتار سید حسین نصر. تهران: انجمن فلسفه ایران
37
38. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1360). الشواهد الربوبیة. با حواشی ملاهادی سبزواری. تصحیح و مقدمه سید جلال الدین آشتیانی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی
38
39. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. چاپ سوم. ج2. بیروت: دار احیاء التراث العربی
39
40. طباطبائی، محمدحسین. (بیتا). اعجاز از نظر عقل و قرآن. قم: نشر فاخته
40
41. طوسی، علاءالدین. (1990). تهافت الفلاسفه. بیروت: دارالفکر اللبنانی
41
42. عبودیت، عبدالرسول. (1387). فلسفه مقدماتی: برگرفته از آثار استاد شهید مرتضی مطهری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره)
42
43. علامه حلی، حسن بن یوسف. (1407ق). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. تحقیق حسن حسن زاده آملی. قم: مؤسسة نشر اسلامی
43
44. علمالهدی، علی بن حسین. (1411ق). الذخیره فی علم الکلام. قم: مؤسسه النشر الاسلامی
44
45. غزالی، محمد بن محمد. (بیتا). تهافت الفلاسفه. چاپ هفتم. بیروت: دارالمعارف
45
46. ـــــــــــــــــــــــ. (1406ق). احیاء علوم الدین. ج4. بیروت: دارالکتب العلمیة
46
47. ـــــــــــــــــــــــ. (1995م). المستصفی من علم الاصول. تصحیح محمدیوسف نجم. ج1. بیروت: دارصادر
47
48. فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله. (1405ق). ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین. تحقیق مهدی رجائی، قم: مکتبة آیة الله المرعشی العامة
48
49. فخر رازی، محمد بن عمر. (1405ق). نقد المحصل. بیروت: دارالاضواء
49
50. قاضی عبدالجبار بن احمد. (بیتا). المغنی فی ابواب التوحید و العدل. ج6. مصر: وزارة الثقافة و الارشاد القومی، المؤسسة المصریة العامة
50
51. کاتبی قزوینی، علی بن عمر. (1353). حکمة العین و شرحه. میرک بخاری (شارح). مشهد: دانشگاه فردوسی
51
52. کلینی، محمد بن یعقوب کلینی. (1413ق). اصول الکافی. ج1. بیروت: دار الاضواء
52
53. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحار الانوار. ج4. چاپ دوم. بیروت: مؤسسة الوفا. دار احیاء التراث العربی
53
54. محمدرضایی، محمد. (1388). مقاله "برهان نظم" (از کتاب جستارهایی در کلام جدید) تهران: سمت، قم: دانشگاه قم
54
55. مرزوقی، ابویعرب. (بیتا). مفهوم السببیة عند الغزالی. تونس: دار بوسلامة
55
56. مصباح، محمدتقی. (1405ق). تعلیقة علی نهایة الحکمة. قم: موسسة فی طریق الحق
56
57. ـــــــــــــــــ. (1388). معارف قرآن. قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)
57
58. (1998م). موسوعة مصطلحات علم الکلام الاسلامی. ج1. بیروت: مکتبة لبنان ناشرون
58
59. مفید، محمد بن محمد. (بیتا). النکت الاعتقادیه (از مجموعه مصنفات الشیخ المفید). ج10. [بی جا]: المؤتمر العالمی بمناسبة ذکری الفقیه الشیخ المفید
59
60. مکارم شیرازی، ناصر. (1376). پیام قرآن. ج7. چاپ ششم. تهران: دار الکتب الاسلامیه
60
61. میرداماد، محمد بن محمد. (1356). القبسات. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مکگیل(شبعه تهران)، دانشگاه تهران
61
62. ـــــــــــــــــــــــــــ. (1374). نبراس الضیاء و تسواء السواء فى شرح باب البداء و اثبات جدوى الدعاء. قم، تهران: میراث مکتوب، انتشارات هجرت
62
63. نائینی، محمدحسین. (1404ق). فواید الاصول. تقریر محمدعلی کاظمی خراسانی. ج1. قم: موسسه النشر الاسلامی
63
64. نفیسه، محمود محمد عید. (2010م). مبدأ السببیة فی الفکر الاسلامی فی العصر الحدیث. بیروت: دارالنوادر
64
65. نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد. (1405ق). مصارع المصارع. تحقیق حسن معزی. قم: مکتبة آیة الله المرعشی
65
66. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1399ق). الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد. نجف: جمعیة منتدی للنشر
66
67. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1363). تصورات یا روضة التسلیم. تهران: نشر جامی
67
مقاله نامه
68
1. برنجکار، رضا، 1383، نقد اصولیان بر علیت فلسفی، خردنامه (ویژه نامه روزنامه همشهری)، 12 خرداد
69
2. ـــــــــــــــــــــــــــ ، اختیار و علیت از دیدگاه ملاصدرا و اسپینوزا، فصلنامه علمی پژوهشی انجمن معارف اسلامی ایران، سال اول، شماره چهارم
70
ORIGINAL_ARTICLE
هماهنگی عقل و نقل در مسأله توحیدصفاتی از دیدگاه ملاصدرا
علی محمد ساجدی[1]
فاطمه زارع[2]
پرسش اصلی تحقیق حاضر چگونگی هماهنگی میان عقل و نقل در مسأله توحید صفاتی در منظومه فلسفی ملاصدرا است. پس از تبیین هماهنگی عقل و نقل از دیدگاه صدرا، و با ذکر پیشینه ای از آراء متکلمان(اشاعره و معتزله) در خصوص رابطه میان ذات و صفات الهی وگذری نیز به آراء ابن سینا در این موضوع، به اندیشه های صدرا درباب توحید صفاتی روی آورده، برهان وی بر نظریه"عینیت ذات وصفات"را که عمدتا بر محوریت برهان صدیقین و قاعده عقلی «بسیط الحقیقه» استوار است بیان، واستناد به آیات مربوطه را معلوم نموده ایم.آیات مورد استناد همگی دال بر این است که خدا وجود محض بوده، و واجد جمیع کمالات وجود است. همچنین، با نظر به قواعد فوق، صدرا با تحلیل دقیقی نشان می دهد که کثرت اوصاف کمالی خداوند با وحدت و بساطت ذاتش همخوانی داشته، و از ناحیه کثرت صفات، کثرت و ترکیبی در ساحت قدس ربوبی پدید نمیآید.
ادله عقلی ملاصدرا مبنی برعینیت ذات وصفات که جمعا 5 دلیل از مجموعه آثار وی استخراج، و در پی مباحث فوق مطرح شده است، همگی با کلام نورانی مولی الموحدین امام علی× که؛کمال توحید را نفی صفات از او میداند مهر تأیید خورده، و تأثیر پذیری صدرا از آموزههای بلند خداشناسی در نهج البلاغه و سایر جوامع روایی را نمایان میسازد.در پایان نیزبه تناسب بحث از صفات به ذکراقسام صفات و نیز طرح مسئله تشبیه وتنزیه جهت نشان دادن اصل امکان شناخت صفات در حدود کارایی عقل بشری همراه با ادله عقلی و نقلی صدرا پرداخته ایم.
***
[1]. عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز drsajedi@yahoo.com
[2]. دانش آموخته ارشد فلسفه وکلام اسلامی از دانشگاه شیراز. fatemeh_zare20@ymail.com
https://www.aghlodin.ir/article_34376_b7c8dda52a0ed422e2a052e2bce8b9b9.pdf
2014-10-01
81
110
قرآن
نهج البلاغه
ملاصدرا
توحید صفاتی
برهان صدیقین
قاعده بسیط الحقیقه
قرآن کریم.
1
نهج البلاغه. (1381). محمد دشتی. قم: انتشارات مشهور.
2
ابن سینا، حسین بن عبدالله. (1363). المبدأ و المعاد، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
3
----------------- (1364). النجاة، تهران: مرتضوی.
4
5. ابن میثم بحرانی، کمال الدین میثم. (1362). شرح نهج البلاغه. تصحیح خاتمی. قم:دفتر تبلیغات اسلامی.
5
اشعری، ابوالحسن (بی تا). اللمع فی الرد علی اهل الزیغ و البدع. قاهره: المکتبة الازهریه للتراث
6
----------------- (1400). مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین. آلمان: شتاینر.
7
تفتازانی، سعدالدین. (1409). شرح المقاصد. قم: الشریف الرضی.
8
جوادی آملی، عبدالله. (1387). توحید درقرآن، قم: نشر اسراء
9
10. جرجانی، میر سید شریف. (1325). شرح المواقف. قم: الشریف الرضی
10
11. الرازی،فخرالدین. (1407). المطالب العالیهفی العلم الالهی. بیروت: دارالکتاب العربی
11
12. سبحانی،جعفر. (بی تا). بحوث فی الملل و النحل،قم:مؤسسة النشرالاسلامی
12
13. سهروردی، شهاب الدین یحیی. (1375). مجموعه مصنفات. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
13
14. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم. (1364). الملل و النحل. قم: الشریف الرضی.
14
15. صدرالدین، محمد بن ابراهیم. (1981). الحکمةالمتعالیه فی الاسفار الاربعة العقلیه. (ج 1و2و5و8) بیروت : دارالاحیا التراث.
15
16. ----------------- )1379). تفسیرالقرآن الکریم. سورةالبقره. ج1. قم: بیدار
16
17. ----------------- (1364). تفسیرالقرآن الکریم. سورةالبقره. ج2. قم: بیدار
17
18. ----------------- (1361). تفسیرالقرآن الکریم. ج7. قم: بیدار.
18
19. ----------------- (1378). المظاهرالالهیه فی اسرار العلوم الکمالیه. تهران: بنیاد حکمت صدرا
19
20. ----------------- (1360). الاسرارالآیات. تهران: انجمن حکمت و فلسفه
20
21. ----------------- (1363الف). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
21
22. ----------------- (1354). المبدأوالمعاد. تهران :انجمن حکمت و فلسفه ایران.
22
23. ---------------- (1366). شرح اصول الکافی. (ج4). تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
23
24. -----------------. (1363ب). المشاعر. تهران: کتابخانه طهوری.
24
25. -----------------. (بی تا). العرشیه. غلامحسین آهنی. اصفهان: انتشارات مهدوی
25
26. طباطبایی،محمد حسین. (1404). نهایةالحکمه. قم: مؤسسة النشرالاسلامی.
26
27. ----------------. (1362). اصول فلسفه و روش رئالیسم. ج5. مقدمه و پاورقی به قلم مرتضی مطهری. تهران: صدرا
27
عبودیت، عبدالرسول. (1386). درآمدی به نظام حکمت صدرایی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی
28
ORIGINAL_ARTICLE
رابطه عقل و ایمان در اندیشه کییرکهگارد و ملاصدرا
عبدالعلی شکر[1]
کییرکهگارد در مقام دفاع از ایمان مسیحی بر این باور تاکید دارد که ایمان حقیقی در گرو پایان یافتن عقل است و هیچگونه استدلال عقلی را برنمیتابد. وی با استناد به تورات، حضرت ابراهیم× را شهسوار ایمان میخواند؛ زیرا تنها با خطر کردن، شورمندی و از سر خرد ستیزی، تسلیم فرمان الهی شد و مبادرت به ذبح فرزند کرد. وی دلایلی که بر مدعای پارادوکسیکال ایمانگرایی افراطی اقامه میکند، وافی به مقصود او نیست. به همین جهت ادعای او مورد انتقاد فراوانی از سوی صاحبنظران واقع شده است. آنچه کییرکهگارد در خصوص اوصاف شهسوار ایمان پردازش میکند، فراتر از کتاب مقدس و غیر مطابق با آن است.
در مقابل، صدرالمتالهین با استناد به قرآن و روایات، ایمان حقیقی را وامدار براهین عقلی و مکاشفه قلبی میداند. به عقیده او امور غیبی همچون معاد و مسایل آن، گرچه از طریق برهان عقلی قابل دسترسی نباشد، اما ایمان به آن از طریق تزکیه نفس و انکشاف قلبی حاصل میگردد. بنابراین از منظر ایشان، ایمان نه تنها ناسازگار با عقل نیست، بلکه براهین عقلی به استحکام و درجه آن میافزایند.
این مقاله به نقد و بررسی این دو دیدگاه پرداخته و با بیان انگیزه گرایش افراطی کییرکهگارد به ایمانگرایی، نارساییها و پیآمدهای اساسی آن را خاطر نشان میکند. در ادامه، تبیین میگردد که دیدگاه صدرالمتالهین، سازگاری عمیقی با موازین عقلی و دینی دارد.
[1]. عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز . Alishokr97@yahoo.com
https://www.aghlodin.ir/article_34377_871f06c5cf8d243f785f30c6237eac2c.pdf
2014-10-01
111
128
ایمان
عقل
ایمانگرایی
کییرکهگارد
ملاصدرا
. قرآن کریم.
1
2. آشتیانى، سید جلالالدین. (1381). شرح بر زاد المسافر. قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
2
3. اسمارت، نینیان. (1382). تجربه دینی بشر. ترجمه محمد محمدرضایی و ابوالفضل محمودی. تهران: انتشارات سمت.
3
4. ایان بار بور. (1362). علم و دین. ترجمه بهاءالدین خرمشاهی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
4
5. پترسون، مایکل و دیگران. (1379). عقل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی. تهران: طرح نو.
5
6. توفیقی، حسین. (1385). آشنایی با ادیان بزرگ. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت) و موسسه فرهنگی طه و مرکز جهانی علوم اسلامی.
6
7. حسینى اردکانى، احمد بن محمد. (1375). مرآت الاکوان ( تحریر شرح هدایه ملا صدرا شیرازى). مقدمه و تصحیح و تعلیق از عبد الله نورانى. تهران: میراث مکتوب.
7
8. حلی، جمال الدین حسن بن یوسف. (1371). الجوهر النضید. قم: انتشارات بیدار.
8
9. رحمان پور، ماشاءالله، داوود و موسی زرگر. (1364). ترجمه کتاب تورا (تورات) مقدس. تهران: انتشارات علمی.
9
10. سلیمانی اردستانی، عبدالرحیم. (1384). «خردورزی در ماجرای ذبح فرزند توسط ابراهیم خلیل». مجله معارف اسلامی. شماره 2. صفحات 69 - 82.
10
11. صادقی، هادی. (1382). درآمدی بر کلام جدید. قم: کتاب طه و نشر معارف.
11
12. صدر، محمدباقر. (1378). قواعد کلی استنباط. ترجمه و شرح: رضا اسلامی. قم: بوستان کتاب.
12
13. کییرکهگارد، سورن. (1374). « انفسی بودن حقیقت است». ترجمه مصطفی ملکیان. مجله نقد و نظر. سال اول. ش 3و4. صفحات 62 -81.
13
14. ------------ . (1386). ترس و لرز. ترجمه عبدالکریم رشیدیان. تهران: نشر نی.
14
15. مجلسى، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار. بیروت: دارالوفاء.
15
16. مصطفوی، حسن. (1360). ترجمه مصباح الشریعة، تهران: انجمن اسلامى حکمت و فلسفه ایران.
16
17. ملاصدرا. (1363 الف) المشاعر. به اهتمام هانرى کربن. تهران: کتابخانه طهوری.
17
18. -----. (1981-1990م). الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة. ج2 و 6 و 9. بیروت: دار احیاء التراث.
18
19. -----. (1363ب). مفاتیح الغیب. مقدمه و تصحیح از محمد خواجوى. تهران: موسسه تحقیقات فرهنگى.
19
20. -----. (1354). المبدأ و المعاد. تصحیح سید جلال الدین آشتیانى. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
20
21. -----. (1360الف). الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة. تصحیح و تعلیق از سید جلال الدین آشتیانى. مشهد: المرکز الجامعى للنشر.
21
22. -----. (1378). رسالة فى الحدوث. تصحیح و تحقیق از دکتر سید حسین موسویان. تهران: بنیاد حکمت اسلامى صدرا.
22
23. -----. (1360ب). اسرار الآیات. مقدمه و تصحیح از محمد خواجوى. تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
23
24. -----. (1340). رساله سه اصل. به تصحیح و اهتمام دکتر سید حسین نصر. تهران: دانشگاه علوم معقول و منقول تهران.
24
25. هوردرن، ویلیام. (1368). راهنمای الهیات پروتستان. ترجمه طاطهوس میکائلیان. تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
25
ORIGINAL_ARTICLE
رویا انگاری وحی؛ لوازم و پیامدها
محمد نجاتی[1]
نظریه رویا انگاری وحی، یکی از عمده ترین شبهاتی است که پیرامون مساله وحی مطرح شده است. در مقاله حاضر با تجزیه و تحلیل این نظریه به مسائل محتمل آن، ابتدا ماهیت نظریه مذکور به جهت مبانی و لوازم آن، تبیین و در ادامه مورد سنجش قرار گرفته است. مبنای اصلی تاکید بر نقش روایتگری پیامبر| و نفی مخاطب بودن ایشان در نزول وحی است. مدعی این نظریه با تاکید بر بشری بودن منشاء قرآن، زبان آن را از جنس رویا و مکاشفه می داند. وی در نهایت با اذعان به تکلف تفاسیر موجود به ضرورت گذار از تفسیر به تعبیر قرآن معتقد می شود. در قسمت دوم مقاله، نظریه رویا انگاری به جهت لوازم و پیامدهای ناسازگار و متناقض آن مورد بررسی قرار گرفته است. از جمله این لوازم که به ساحت قدسی پیامبر بازگشت می کند؛ جواز اتهام کذب و جهل ایشان در حین روایت رویاهای قدسی خویش است. لازمه دیگر نیز تردید در ادعای نبوت و رسالت حضرت ختمی مرتبت و نهایتا غفلت از وحدت سامع و قائل و اتهام توهم دوگانگی پیامبر عظیم الشان است. بخش دیگری از این لوازم متناقض نیز به کلام الهی بازگشت می کند. نظریه رویا انگاری نه تنها جامعیت دستوری و محتوایی قرآن را انکار می کند؛ بلکه مستلزم سخافت حداکثری آن نیز خواهد بود. همچنین به جهت اینکه قرآن تجربه عرفانی پیامبر لحاظ شده؛ محتمل است روایت پیامبر از رویای خویش مشوب به ابهام و تناقض از نوع شطح باشد که مسلما تهافتی آشکار خواهد بود.
[1]. عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد بندرعباس mnejati1361@yahoo.com
https://www.aghlodin.ir/article_34378_424b812744be558aae90073662ee9a1e.pdf
2014-10-01
129
160
رویا انگاری
تفسیر
تعبیر
وحی
پیامبر
1.استیس، وت،1384، عرفان و فلسفه، ترجمه بهاالدین خرمشاهی، چاپ سوم، تهران، سروش, , صص265-269.
1
2.تهانوی، محمد اعلی بن علی، کشاف اصطلاحات الفنون، تهران، انتشارات خیام, 1967.
2
3.چناری، امیر، متناقض نمایی در شعر فارسی، چاپ اول، تهران، فروزان، 1377 .
3
4.داراشکوه، محمد، حسنات العارفین، تهران، ویسمن، 1352.
4
5.رجایی بخارایی، احمد علی، فرهنگ اشعار حافظ، تهران، انتشارات علمی, 1370.
5
6.سروش، عبدالکریم، بسط تجربه نبوی، تهران، صراط، 1378.
6
7.همو، قبض و بسط تئوریک شریعت، تهران، صراط، 1374.
7
8.همو، مقالات محمد| راوی رویاهای رسولانه(1و2).
8
9.چناری، امیر، متناقض نمایی در شعر فارسی، چاپ اول، تهران، فروزان، 1377.
9
طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۳۹۳ق.
10
مصباح یزدی, محمد تقی، آموزش عقاید، تهران، شرکت چاپ و نشر بین الملل، 1379.
11
ملاصدرا، کسر اصنام الجاهلیه، تصحیح و تحقیق محسن جهانگیری، چاپ اول، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1381.
12
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه(منبع الکترونیکی)، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت^، 27 جلد.
13
نجاتی، محمد، تبیین شطحیات عرفانی در حوزه معرفت شناسی حکمت متعالیه، خردنامه صدرا، شماره 75، بهار 93، صص49-60.
14