ORIGINAL_ARTICLE
سخن سردبیر
دین مبین اسلام برای خردورزی و عقلانیت، اهمیت شایانی قائل است. امام کاظم7 به هشام فرمود:
ای هشام، خدای متعال هیچ چیزی را تقسیم نکرد که برتر از عقول باشد. خواب عاقل از بیداری جاهل برتر است. اقامت عاقل از سفر جاهل برتر است. خدای متعال هیچ پیامبری برنینگیخت مگر اینکه عقلش را کامل کرد و عقلش از عقول همه امت برتری یافت. هیچ چیزی در ضمیر پیامبران برتر از جهاد عقلی مجتهدان نیست و هیچ بندهای فرائض خدا را ادا نکرد مگر اینکه درباره آن به تعقل پرداخت و هیچ عابدی در فضیلت عبادت به فضیلت عاقلان نرسید. عاقلان همانهایند که خدای متعال دربارهشان میفرماید: «جز خردمندان متذکر نمیشوند.»[1]
از این روایت چند نکته به دست میآید:
1ـ خدای متعال به انسان نعمتهای بیشماری داده است، ولی هیچ نعمتی برتر از عقل نیست.
2ـ خواب عاقل برتز از خواب جاهل است.
3ـ توقف عاقل در یک نقطه برتر از سیر و سیاحت جاهل است.
4ـ هیچ بشری تا عقلش کامل نشد به نبوت یا رسالت مبعوث نشد.
5ـ عقل پیامبران از عقول همه آحاد امتشان بالاتر است.
6ـ در ضمیر پیامبران جهاد عقلی انسانها از هر جهادی برتر است.
7ـ عبادت در صورتی ارزش دارد که توأم با تعقل باشد و عابدان با عاقلان قابل قیاس نیستند.
8ـ تذکر پذیری برای انسان از ارزشهای والاست. ولی این ارزش والا تنها در خور خردمندان است. ({وَمَا یَذَّکَّرُ إِلا أُولُو الألْبَابِ})
9ـ از آنجا که عقل را معصوم در برابر جهل و عاقلان را در برابر جاهل قرار داده، معلوم میشود که انحراف از راه عقلانیت، جهالت است و بنابراین، انسانهای عقلگریز و عقلستیز و آنهایی که عقل را اسیر هوا و هوس کرده و هوا و هوس را امیر ساختهاند، جاهلند.
10ـ بیجهت نیست که برخی از فلاسفه، حکماء را بعد از انبیاء از اشراف اهل بهشت شمردهاند، و این نیست مگر به واسطه عقلانیت آنها که در بعد نظر در پی کشف حقیقت و در بعد عمل، در پی فعل جمیلند.
[1]. یا هشام، ما قسم اللهُ شیئاً أفضَلُ مِنَ العقوُل، فنومُ العاقلِ أفضلُ مِن سهرِ الجاهل، و إقامةُ العاقلِ أفضلُ مِن شخوصِ الجاهلِ، و لا بعثَ اللهُ نبیّاً و لا رسولاً حتّی یستکمل العقل، و یکون عقلهُ أفضل من اجتهادِ المجتهدین و ما أدی العبد فرائض الله حتّی عقل عنه و لا بلغ جمیع العابدین فی فضل عبادتهم ما بلغ العاقل، و العقلاء هم أولوالالباب الذین قال الله تعالی: {وَمَا یَذَّکَّرُ إِلا أُولُو الألْبَابِ} (بقره:2، آیه 269). (کلینی، محمد بن یعقوب. 1388ق: ج1، ص12و13؛ دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم)
https://www.aghlodin.ir/article_34021_6d824aa5c701586c7d08eae827f52f64.pdf
2011-10-01
5
7
سخن سردبیر
ORIGINAL_ARTICLE
فلسفه تخویف و کیفر
زین الدین اسلام پناه*
با توجه به اینکه فیلسوفان و متکلمان اسلامی واجبالوجود را خیر محض میشناسند و به خیر بودن نظام آفرینش اعتقاد راسخ دارند، این سؤال مطرح است که چرا خداوند بندگان خود را از عذاب بیم داده است و چرا گنهکاران را در آخرت، کیفر میدهد. آیا تخویف و کیفر با خیر بودن نظام هستی و خیّر بودن آفریدگار سازگار است؟
از آنجا که سؤالهای فوق دغدغه همگانی است، این نوشتار به تبیین راه حلهای مختلفی که از سوی فلاسفه و متکلمان اسلامی ارائه شده، میپردازد و سرانجام با نقد راه حلهای کلامی نتیجه میگیرد که راه حل اشکال، همان است که فلاسفه پیمودهاند.
* استاد دانشگاه.
https://www.aghlodin.ir/article_34025_1cc640c7e430c420cfe8c6233b5e28b0.pdf
2011-10-01
9
28
خیر
شر
تخویف
کیفر
واجبالوجود
قرآن کریم.
1
ابن سینا. (1379). التنبیهات و الاشارات. تهران: مؤسسه نصر، مطبعه حیدری.
2
............ (بی تا). الالهیات من الشفاء. قم: انتشارات بیدار.
3
پول فولکیه. (1347). فلسفه عمومی یا مابعدالطبیعه. ترجمه یحیی مهدوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
4
حلّی علامه، حسن بن یوسف. (بی تا). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. قم: مکتبه مصطفوی.
5
سبزواری، حاج ملا هادی. (1261). شرح غرر الفرائد مشهور به شرح منظومه سبزواری. چاپ سنگی ناصری.
6
صدرالمتألهین. (بی تا). الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعه. ج7. قم: مکتبه مصطفوی.
7
طباطبائی، سید محمد حسین. (بی تا). المیزان فی تفسیر القرآن. ج1. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
8
ــــــــ . (1389). المیزان فی تفسیر القرآن. ج3. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
9
ـــــــ . (1390). المیزان فی تفسیر القرآن. ج6. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
10
ـــــــ . (1390). المیزان فی تفسیر القرآن. ج11. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
11
قمی، شیخ عباس. مفاتیح الجنان. دعای افتتاح.
12
مظفر، محمدرضا. (1384ق). اصول الفقه. نجف اشرف: مطبعة النعمان.
13
ORIGINAL_ARTICLE
نقش دعا در تربیت انسان از دیدگاه قرآن و کلام معصومین
سعید بهشتی*
مسعود قریب**
در فرهنگ اسلامی، دعا و راز و نیاز با خداوند از اهم واجبات و مورد تاکید فراوان میباشد. پژوهشگران در این پژوهش که از نوع «بنیادی» و «نظری» است ابتدا به مفهوم دعا میپردازد و آن را «خواندنِ همراه با خواست و طلب» میدانند. سپس ضرورت دعا را مورد مداقّه قرار داده و در گام سوم، مراتب دعا را بیان میدارد.
در مرحله بعد نقش دعا در تربیت انسان از چهار جنبه مورد بررسی قرار گرفته و نتایج زیر حاصل شده است:
از جنبه اخلاقی؛ دعا کننده باید توجه خود را از غیر خدا قطع نموده، خلوص نیت را لحاظ کند و همچنین از رذائل اخلاقی مبرّی و به صفات پسندیده الهی آراسته گردد.
از بعد اجتماعی؛ دعا کننده برای تسریع در اجابت دعا باید اولاً، دعای بر دیگران را بر حاجت خود مقدم دارد. ثانیاً، به دعای جمعی و گروهی همت گمارد.
از جنبه عاطفی؛ دعا کننده باید احساسات خود را به خداوند، پیامبر و اهل بیت او (صلوات الله علیهم اجمعین) ابراز نموده و نیز از استغفار نسبت به معاصی خود غفلت نورزد.
واز جنبه جسمانی؛ انسان دیندار باید بهترین کلید حل امراض جسمانی و روانی و رفع اضطرابهای زندگی را در راز و نیاز با پروردگار و «دعا درمانی» بداند.
* دانشیار و مدیر گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی
** کارشناس ارشد فلسفه تعلیم وتربیت اسلامی
https://www.aghlodin.ir/article_34026_91f05219ffd1df54248f70f3e22c2935.pdf
2011-10-01
29
59
قرآن
معصومین
دعا
تربیت
اجابت
قرآن مجید.
1
ابنفهد حلی، احمدبنمحمد. (1375). آیین بندگی و نیایش (عده الداعی). ترجمه حسین غفاری. قم: بنیاد معارف اسلامی.
2
احمدی، حسین. (1377). دعا و تربیت. تهران: تزکیه.
3
اسماعیلی، علی و بیابانگرد، اسماعیل. (1382). آمار و روش تحقیق. تهران: سنجش.
4
الطبرسی، حسنبنفضل (1365). مکارمالاخلاق. ترجمه سیدابراهیم میرباقری. تهران: فراهانی.
5
برازش، علیرضا. (1374). قرآن صاعد. تهران: امیرکبیر.
6
بهشتی، سعید. (1386). آیین خردپروری (پژوهشی در نظام تربیت عقلانی، بر مبنای سخنان امامعلی7 ). تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
7
تمیمی آمدی، عبدالواحدبنمحمد. (1381). تصنیف غررالحکم و دررالکلم. ترجمه مصطفی درایتی. مشهد: ضریح آفتاب.
8
جعفری، محمد تقی. (1379). سه شاعر (سعدی، حافظ، نظامی). تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
9
جوادی آملی، عبدالله. (1385). تسنیم: تفسیر قرآن کریم. قم: اسراء.
10
حر عاملی، محمدبنحسن. (1378). کلیات حدیث قدسی (جواهرالسنیه). ترجمه زینالعابدین کاظمی خلخالی. تهران: دهقان.
11
حسینی دشتی، سیدمصطفی. (1379). معارف و معاریف: دائرهالمعارف جامع اسلامی. تهران: مؤسسه فرهنگی آرایه.
12
خرمشاهی، بهاءالدین. (1377). دانشنامه قرآن و قرآنپژوهی. تهران: دوستان [و] ناهید.
13
داودی، محمد (1387). سیره تربیتی پیامبر9و اهل بیت: (جلد سوم: تربیت اخلاقی). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
14
دهخدا، علیاکبر. (1351). لغتنامه. تهران: دانشگاه تهران.
15
ساروخانی، باقر. (1371). روشهای تحقیق در علوم اجتماعی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
16
سیف، علیاکبر. (1380). روانشناسی پرورشی. تهران: آگاه.
17
صدوق.محمدبن علی. (بیتا). خصال. ترجمه سیداحمد فهری زنجانی. تهران: انتشارات علمیه اسلامی.
18
طباطبائی، سیدمحمدحسین. (بیتا). تفسیر المیزان. ترجمه محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
19
طبرسی، احمدبنعلی. (1381). احتجاج. ترجمه بهراد جعفری. تهران: اسلامیه.
20
طبرسی، علیبنحسن. (1374). مشکوهالانوار. ترجمه عزیزالله عطاردی. تهران: عطارد.
21
طبرسی، فضلبنحسن. (1390 هـ .ق). زندگانی چهارده معصوم: (اعلامالوری بأعلام الهدی). ترجمه عزیزالله عطاردی. تهران: اسلامیه.
22
قمی، حاجشیخعباس. (1382). کلیات مفاتیحالجنان. مشهد: هاتف
23
مجلسی، محمد بن باقر. (1364). آداب معاشرت (جلد شانزدهم بحارالانوار). ترجمه محمدباقر کمرهای. تهران: اسلامیه.
24
ـــــــــــــــــــ . (1382). بحارالانوار. ج93. چاپ چهارم. انتشارات کتابچی
25
ـــــــــــــــــــ . (بی تا). بحارالانوار. ج12. دارالکتب الاسلامیه
26
ـــــــــــــــــــ . (1378). ایمان و کفر (ترجمه الایمان و الکفر بحارالانوار). ترجمه عزیزالله عطاردی. تهران: عطارد.
27
ـــــــــــــــــــ . (1379). احتجاجات (جلد چهارم بحارالانوار). ترجمه موسی خسروی. تهران: اسلامیه.
28
محمودی، مالک. (1384). دعادرمانی. قم: انتشارات طواف.
29
مشکینی (آیتالله). (1376). درسهای اخلاق. ترجمه علیرضا فیض. قم: مترجم.
30
31. ـــــــــــــــ . (1382). نصایح (سخنان چهارده معصوم). ترجمه احمد جنتی.
31
قم: الهادی.
32
مکارم شیرازی، ناصر، و دیگران. (1372). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتبالاسلامیه.
33
33. ملکی تبریزی، جواد. (1380). المراقبات فیاعمالالسنه. ترجمه ابراهیم محدث. قم:
34
نشر اخلاق.
35
ملکی تبریزی، جواد. (1362). چه باید کرد؟ (ترجمه و تنظیمی ویژه از «المراقبات اعمالالسّنه»). ترجمه محمد تحریرچی. (بیجا): رسالت قلم.
36
موسوی خمینی [امام]، روحالله. (1376). شرح دعای سحر. ترجمه سیداحمد فهری. تهران: فیض کاشانی.
37
مولوی، جلالالدینمحمدبنمحمد. (1378). مثنوی معنوی (بر اساس نسخه قونیه). (عبدالکریم سروش، مصحح). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
38
(1382). مصباحالشریعه (از کلمات امام ششم حضرت صادق7). ترجمه حسن مصطفوی. تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
39
نرمافزار «گنجینه روایات نور، جامع احادیث اهل بیت:». قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
40