فلسفه
رهایی از «ازخودبیگانگی» یا «انسان الحیوان»؛ با تاکید بر راهکارهای معرفتی ابن‌عربی

مرضیه تیموری؛ عباس بخشنده بالی

دوره 14، شماره 26 ، فروردین 1401

چکیده
  یکی از مشکلات انسان مدرن، «ازخودبیگانگی» است. این بیماری شناختی، شامل تمامی دردهای فردی و اجتماعی انسان می­شود. راهکارهای اندیشمندان غربی، تکیه بر ابزار حس و تجربه دارد و بر اثر ضعف موجود در منابع  شناختی، کارساز واقع نشده است. ابن­عربی تنها راه رهایی را درک معرفت شهودی و ورود به مسیر سلوک عرفانی می­داند. از نظر او استفاده ...  بیشتر

فلسفه
تطبیق دیدگاه صدرالمتألهین شیرازی و رنه دکارت درباره نظام احسن

سیدمجتبی جلالی؛ علی طاهری دهنوی

دوره 14، شماره 26 ، فروردین 1401

چکیده
  موضوع نظام احسن از مباحث مهم فلسفی و کلامی است. اعتقاد به علم، حکمت، قدرت و عدالت خداوند، خلقت نظام احسن را اقتضا دارد. پژوهش حاضر با محوریت تطبیق و بررسی آراء صدرالمتألهین شیرازی و رنه دکارت پیرامون نظام احسن انجام شده که به روش توصیفی-تحلیلی به پاسخ مسائل آن می‌پردازد. از یافته‌های پژوهش آن است که ملاصدرا به وجود نظام احسن و اکمل ...  بیشتر

فلسفه
رابطه نفس و بدن در علم و عمل؛ از حیات تا موت (با تأکید بر رویکرد صدرایی)

عباس فتحی؛ احمد بهشتی

دوره 14، شماره 26 ، فروردین 1401

چکیده
  انسان دو بعد وجودی دارد: بدن و نفس. نفس را کمال اول بدن دانسته‌اند، یعنی کمالی که انسانیت انسان به آن است. یعنی بدون نفس، انسان جز جمادی بی­حیات نخواهد بود. پس مهم­ترین بعد وجودی انسان نفس اوست، اما نفس با بدن ارتباط دارد و درباره تعلق نفس به بدن تردیدی نیست. تعلق آن تدبیری است نه حلولی. نفس خود­آگاه است و وجود خود را بالبداهه ادراک ...  بیشتر

فلسفه
تشخیص افتراقی حالات معنوی صادق از اختلال­های روانی

روح الله رستگارصفت؛ محسن ایمانی

دوره 13، شماره 25 ، مهر 1400، ، صفحه 38-56

چکیده
  حالات معنوی، حالات الهی و غیرمادی در درون انسان هستند که به شکل عاطفه یا رفتار نمود می­یابند و ممکن است صادق یا کاذب باشند. البته گاه برخی از اختلالات خفیف روانی به حالات معنوی شبیه می­شوند و نیاز به تشخیص افتراقی پیدا می­شود. در اینجا با نگاهی میان­رشته­­ای بر اساس متون اسلامی و روان­شناسی دین و روان­شناسی مرضی و با روش ...  بیشتر

فلسفه
نقد و بررسی اندیشۀ «ظهور تصدیقی» و نفی «تأویل» در آیات صفات خبری

محمد امین مومنی؛ عزت الله مولایی نیا؛ محمدکاظم رحمان ستایش

دوره 13، شماره 24 ، فروردین 1400، ، صفحه 8-25

چکیده
  یکی از مهم­ترین رویکردهای تفسیری به ویژه در آیات صفات خبری، رویکرد تأویل است که عموم معتزله و غالب شیعیان بر لزوم آن -البتّه در چارچوب ضوابط و قواعد خاصّ- معتقدند. در جهت مقابل، غالب اهل سنّت از اهل حدیث، سلفیان و بیشتر اشعری­مذهبان ظاهرگرایند. در این میان، برخی از متکلّمان شیعی معاصر با ارائۀ نظریّۀ جدیدی که می­توان آن را «ظهور ...  بیشتر

فلسفه
مفهوم­شناسی عقل در قرآن کریم با تأکید بر روابط هم نشینی

حمیده تجملیان؛ خسرو باقری نوع پرست؛ سعید وزیری؛ سید علیرضا افشانی

دوره 13، شماره 24 ، فروردین 1400، ، صفحه 26-45

چکیده
  هدف از نگارش این مقاله تبیین مفهوم «عقل»، به  مثابه یکی از مفاهیم مهم و پربسامد قرآنی، می­باشد. این مفهوم در قرآن­کریم جایگاهی ویژه دارد و تکرار این واژه، نشان­دهنده­ی­اهمیت وافر آن است. در این جستار با همین هدف  و از رهگذر روش توصیفی- تحلیلی  به  تحلیل­مفهومی «عقل» و استخراج مقولات معنایی آن از آیات قرآن­کریم ...  بیشتر

فلسفه
بررسی کاربردها و کارکردهای عقل از منظر قرآن کریم

رمضان علی تبار

دوره 13، شماره 24 ، فروردین 1400، ، صفحه 98-115

چکیده
  در قرآن کریم به صورت مستقیم و غیرمستقیم به «عقل» به عنوان یکی از منابع و ابزارهای معرفتی پرداخته و بر اساس آن، بشر به تعقل و عقلانیت دعوت شده است. در برخی آیات قرآن کریم به صورت مستقیم و با دلالت مطابقی از واژه عقل و مشتقات آن استفاده شده و در دسته دیگر به صورت غیر مستقیم و با دلالت التزامی، در قالب واژه‌هایی نظیر: قلب، لبّ، فؤاد ...  بیشتر

فلسفه
«احتیاط در دماء»: مبنایی برگرفته از شرع و عقل

روح الله اکرمی

دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، ، صفحه 8-32

چکیده
  حساسیّت بالای مسأله حیات و سلامت جسمانی به گونه‌ای است که عقل مستقلاً بر ضرورت احتیاط در اقداماتی که می‌تواند به آن آسیب بزند حکم می‌نماید و سیره مستمر عقلاء بر این حکم صحه نهاده است. روح حاکم بر شریعت اسلامی نیز هم‌سو با عقل بر رعایت احتیاط در دماء در واکنش کیفری در برابر بزهکاران اهتمام ویژه دارد. همین مبنا موجب شده است تا فقها در ...  بیشتر

فلسفه
مقایسه تحلیلی دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی در تبیین حقیقت بداء و مسائل مربوط به آن

طاهر کریم زاده؛ ابراهیم نوئی؛ عباس میرزایی

دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، ، صفحه 34-53

چکیده
  چکیدهپژوهش پیش رو به روش توصیفی، تحلیلی به مقایسه دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی درباره آموزه بداء پرداخته است. ملاصدرا از طریق اشاره به نفوس سماویه و ملائک عماله، حقیقت بداء را تبیین و نحوه اسناد حقیقی آن به خداوند را تحلیل می کند؛ اما علامه طباطبایی توانسته است، بدون اشاره به افلاک و با استفاده از آیات قرآن کریم، رابطه بداء با صفات ...  بیشتر

فلسفه
مسئله اثبات وجود خدا» از دیدگاه قرآن کریم و دلالت‌های آن (با تاکید بر دیدگاه علامه طباطبایی)

احسان کردی اردکانی؛ احمد شه گلی

دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، ، صفحه 76-95

چکیده
  مسئله وجود خدا یکی از مهم ترین مسائلی است که بشر از گذشته تا کنون با آن مواجه بوده است. این موضوع علاوه بر عمومیت آن، یکی از مباحث مهم فلسفی و کلامی بوده است. در این میان نحوه مواجهه قرآن با این موضوع از آن جهت که خداوند چگونه در مورد وجود خود با بشر احتجاج می کند، حائز اهمیت است. بر این اساس مسئله این پژوهش شناسایی نحوه مواجهه قرآن با مسئله ...  بیشتر

فلسفه
تبیین معنای عقل از منظر ملاصدرا و حائری یزدی با تکیه بر اصول کافی

روح اله آدینه؛ سمانه شاهرودی

دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، ، صفحه 114-133

چکیده
  این پژوهش معنا و کارکرد عقل را از دیدگاه ملاصدرا و مهدی حائری یزدی، دو شارح بزرگ کتاب اصول کافی مورد بررسی قرار می دهد. تحلیل معنای عقل از منظر دو فیلسوف که از نظر زمانی سه قرن فاصله دارند، از اهمیت این پژوهش حکایت دارد. با وجود سه قرن اختلاف زمان بین این دو فیلسوف، نقاط مشترک فراوانی بین آراء آنها یافت می شود. همچنین اختلاف نظرهایی در ...  بیشتر

فلسفه
تبیین علم الهی از دیدگاه علامه خفری و ملاصدرا

زهرا شاه علیان؛ مهدی دهباشی؛ محمدرضا شمشیری

دوره 12، شماره 23 ، مهر 1399، ، صفحه 160-188

چکیده
  یکی از اوصاف ثبوتی و کمالی و ذاتی خداوند، علم است. خدای تعالی هم به ذات خود و هم به همه موجودات آگاه است. مراتب علم خداوند شامل علم به ذات، علم به موجودات و مخلوقات قبل از آفرینش آنها، علم به موجودات و مخلوقات پس از آفرینش آنها می باشد. علامه خفری و نظریاتش با توجه به تقدم زمانی که بر ملاصدرا داشته است، بیان می کند که، خداوند به همه موجودات ...  بیشتر

فلسفه
رابطه ذات و صفات الهی از دیدگاه عضدالدین‌ایجی

مهدی قلی پور؛ محمد سعیدی مهر؛ سید صدرالدین طاهری

دوره 12، شماره 22 ، فروردین 1399، ، صفحه 57-75

چکیده
  یکی از مسائل مهم وجود شناسی صفات خداوند، مسئله رابطه ذات و صفات الهی و کیفیت اتصاف ذات خداوند متعال به صفات کمال است. پرسش این است که آیا صفات کمال از حیث وجود خارجی، عین ذات الهی هستند یا زائد بر ذات؟ این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی در صدد بررسی آراء عضدالدین‌ایجی در مسئله مزبور است. ایجی متکلمی اشعری است و در این مسئله از دیدگاه اشاعره ...  بیشتر

فلسفه
مبانی دینی پاسخگویی در قرآن کریم: راهبردی برای سیستمهای اجتماعی عقلانی

جعفر ترک زاده؛ مهدی امیری؛ رحمت اله مرزوقی؛ محمدجواد سلمانپور؛ جعفر جهانی

دوره 12، شماره 22 ، فروردین 1399، ، صفحه 91-112

چکیده
  این پژوهش با هدف تبیین مفهوم پاسخگویی از طریق غور و بررسی در مبانی نظری و آیات قرآن کریم و روایات دینی مرتبط و با بهره­گیری از فرایند چرخه­ای تحلیل کیفی انجام شده است. بخش اول پژوهش نشان دهنده فراگیر بودن مفهوم پاسخگویی در قلمروهای مختلف زمانی، مکانی و موضوعی است؛ از پاسخگویی در برابر خداوند تا پاسخگویی به مردم. در بخش دوم از طریق ...  بیشتر

فلسفه
شناخت تحلیلی عوامل آسیب زا در خردورزی مبتنی بر رهیافت های نهج البلاغه

عباس بخشنده بالی

دوره 12، شماره 22 ، فروردین 1399، ، صفحه 129-142

چکیده
  یکی از مهم ترین ویژگی های متمایز کننده انسان از دیگر انواع مخلوقات، خردورزی است. در موارد متعدد این ویژگی که در انسان وجود دارد دچار آسیب های جدی شده و کارایی خود را برای شکل دهی جهان بینی صحیح از دست می دهد. چنین انسانی نمی تواند در راستای خودشکوفایی مناسب و مورد تایید ادیان آسمانی برنامه ریزی کرده و گام بردارد. بنابراین، شناخت عوامل ...  بیشتر