اسدالله کردفیروزجائی
دوره 11، شماره 20 ، فروردین 1398، ، صفحه 125-148
چکیده
عقل یکی از منابع مهم معرفتی در کشف حقایق دینی است که کارکرد معرفتی آن در حوزه الهیات از دیرباز نزد دین پژوهان و متکلمان از اعتبار خاصی برخوردار بوده و هم اکنون نیز همچنان بر اعتبارآن تأکید می شود. اما دربین برخی از نحله های فکری-کلامی در نقش آفرینی و کارکرد معرفتی آن نکات قابل تأملی وجود دارند که می توانند شبهاتی ایجاد نمایند که ...
بیشتر
عقل یکی از منابع مهم معرفتی در کشف حقایق دینی است که کارکرد معرفتی آن در حوزه الهیات از دیرباز نزد دین پژوهان و متکلمان از اعتبار خاصی برخوردار بوده و هم اکنون نیز همچنان بر اعتبارآن تأکید می شود. اما دربین برخی از نحله های فکری-کلامی در نقش آفرینی و کارکرد معرفتی آن نکات قابل تأملی وجود دارند که می توانند شبهاتی ایجاد نمایند که باعث تردید در اعتبارکارکرد معرفتی ادراکات عقلی گردد. از این رو، این پرسش مطرح می گردد که اعتبارکارکرد معرفتی عقل در کشف حقایق دینی چیست؟ این مقاله برآن است تا با استفاده از منابع کتابخانه ای و باروش توصیفی-تحلیلی به اعتبار کارکرد معرفتی عقل با تأکید بر اندیشه شیخ مفید (ره) بپردازد و یافته این مقاله این خواهد بود که ادراک عقلی در تولید معرفت، معناگری نقل و سنجش بین حق و باطل دارای اعتبارکارکردی است. اگرچه در مواردی همچون؛ ذات خدا، جزئیات دین و امور اخروی مانند عذاب اخروی و معاد جسمانی، محدودیتهایی دارد. [1]. استادیار پژوهشگاه امام صادق(ع) akf474@yahoo.com
مجید توکل؛ یداله دادجو؛ سید حسن بطحایی؛ احمد حسین فلاحی
دوره 11، شماره 20 ، فروردین 1398، ، صفحه 175-202
چکیده
یکی از مسائلی که همواره مورد نزاع بین متکلمان و فیلسوفان اسلامی و غربی بوده، مساله رابطه ایمان با عمل است. در دین اسلام، هر یک از ایمان و عمل ارزش استقلالی دارد و خود مورد نظر شارع است. کانت، در آثار خویش ایمان را امری معرفی میکند که یکسره مربوط به اخلاق و عقل عملی است و برای رسیدن به ایمان معرفت را کنار زده و دست عقل نظری را برای ...
بیشتر
یکی از مسائلی که همواره مورد نزاع بین متکلمان و فیلسوفان اسلامی و غربی بوده، مساله رابطه ایمان با عمل است. در دین اسلام، هر یک از ایمان و عمل ارزش استقلالی دارد و خود مورد نظر شارع است. کانت، در آثار خویش ایمان را امری معرفی میکند که یکسره مربوط به اخلاق و عقل عملی است و برای رسیدن به ایمان معرفت را کنار زده و دست عقل نظری را برای درک مابعدالطبیعه کوتاه میداند. در نگاه مطهری ایمان و معرفت همراه همیشگی هستند و در آثار خویش مطالبی دارد که به نقد دیدگاههای کانت دراینباره پرداخته است. این پژوهش، درپی بیان تحلیلهای مطهری بر مبانی کانت در رابطه ایمان و عمل عقلی است. روش تحقیق به صورت کتابخانهای و بررسی توصیفی-تحلیلی آثار مطهری و کانت است. از جمله نقدهای مطرح شده توسط مطهری میتوان به تعریف ناقص از ایمان و عدم توجه به اصالت ایمان اشاره کرد.
معصومه الوندیان؛ علی اله بداشتی
دوره 10، شماره 19 ، مهر 1397، ، صفحه 69-88
چکیده
ادراکات عقلی همواره یکی از مسائل مورد توجه فلاسفه و حکمای مسلمان بوده است که با دیدگاههای مختلفی به تبیین آن پرداختهاند. ابن سینا و ملاصدرا ضمن اشتراک در برخی مبانی و مسایل علم و ادرک؛ به ویژه ادراکات عقلی، در پارهای از مبانی و مسایل اختلاف نظر دارند. ابنسینا به تبع ارسطو با قائل شدن به نظریه تجرید معتقد است که جریان معرفت به ...
بیشتر
ادراکات عقلی همواره یکی از مسائل مورد توجه فلاسفه و حکمای مسلمان بوده است که با دیدگاههای مختلفی به تبیین آن پرداختهاند. ابن سینا و ملاصدرا ضمن اشتراک در برخی مبانی و مسایل علم و ادرک؛ به ویژه ادراکات عقلی، در پارهای از مبانی و مسایل اختلاف نظر دارند. ابنسینا به تبع ارسطو با قائل شدن به نظریه تجرید معتقد است که جریان معرفت به ویژه ادراک عقلی به صورت مرحله به مرحله با حرکت از حس و گذر از خیال و در نهایت رسیدن به عقل حاصل میشود. ملاصدرا براساس مبانی حکمت متعالیه و قائل شدن به مراتب مختلف وجود، دستیابی به مراتب معرفت را منوط به کمال نفس به مراتب مختلف میداند و در نتیجه ادراک عقلی را حاصل رسیدن نفس از مرتبه حس به مرتبه خیال و از مرتبه خیال به عالم ماورای آنها و تأثر از عالم عقل میداند و از آن به مرتبه عقل تعبیر میکند. با این بیان از یک سو، دیدگاههای پیشین را مورد نقد قرار داده و از سوی دیگر نظریهای نوین در این حیطه را به نام خویش به ثبت رسانده است. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به بررسی و تطبیق دیدگاه این دو فیلسوف پرداختهایم.
کلید واژگان: ابن سینا، ملاصدرا، معرفت، ادراک عقلی، نفس
مهدی دهباشی؛ پیمانه زمانی
دوره 10، شماره 18 ، خرداد 1397، ، صفحه 51-74
چکیده
استکمال نفس از دیدگاه فلسفه و عرفان امری پذیرفته شده است. آنچه در این میان بحثبرانگیز است چگونگی استکمال نفس و بررسی عوامل دخیل در این روند میباشد. ملاصدرا، عوامل دستیابی به کمال را دو عامل شدت وجود و قوت مدرکات میداند. از حیث وجودی، نفس، مراتب نفس نباتی، حیوانی و در نهایت نفس انسانی را پشتسر مینهد و از حیث مدرکات نیز بر ...
بیشتر
استکمال نفس از دیدگاه فلسفه و عرفان امری پذیرفته شده است. آنچه در این میان بحثبرانگیز است چگونگی استکمال نفس و بررسی عوامل دخیل در این روند میباشد. ملاصدرا، عوامل دستیابی به کمال را دو عامل شدت وجود و قوت مدرکات میداند. از حیث وجودی، نفس، مراتب نفس نباتی، حیوانی و در نهایت نفس انسانی را پشتسر مینهد و از حیث مدرکات نیز بر سه قسم انسان طبیعی، نفسی و عقلانی موجودیت مییابد. به این ترتیب کمال نهایی انسان از منظر وی مبدل شدن نفس به جهانی عقلی در سایهسار اتحاد با عقل فعال میباشد. ابن عربی نیل به کمال را در گرو تزکیه و تهذیب نفس و پیمودن مراحل مختلف سیر وسلوک مبتنی بر علمی حقیقی میداند؛ به نحوی که سالک در اثر ازاله قیود و رفع حجب ظلمانی در مسیر قرب حق در مراتب قوس صعود رفعت وجودی مییابد. معرفتی که ابن عربی منظور نظر دارد، علمی کشفی است که با استمداد از نیروی عشق، در نهایت به درک وحدت وجود که همان فناء فیالله است، منجر میگردد. این مقاله با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی در پی مقایسه آراء این دو اندیشمند درباره کیفیت استکمال نفس انسان بوده، به این نتیجه نائل میگردد که گرچه نظرات این دو به واسطه اشتراک در پذیرش آیات قرآنی و شهودات کشفی دارای مشترکاتی است، اما از جهت شیوه بیان و میزان تاثیرگذاری عوامل درکمال نفس تفاوتهایی دیده است.
عباسعلی رستمی نسب؛ سید حمید رضا علوی؛ منیره کریمی
دوره 10، شماره 18 ، خرداد 1397، ، صفحه 123-146
چکیده
بسیاری از معارف مورد نیاز انسان از طریق معرفت شهودی حاصل میشود، و انسان مدرن، آفریننده و محصول تکنولوژیهای پیشرفته درعصر حاضر فراموش کرده به جز شناخت امور عادی و ساختن ابزارهای شگفتانگیز قابلیت شناخت حقایق هستی ورای محسوسات و رسیدن به حیات طیبه و آرامش حقیقی را نیز دارد و کمتر به معرفت شهودی توجه نموده است. نگارنده بر آن شد تا ...
بیشتر
بسیاری از معارف مورد نیاز انسان از طریق معرفت شهودی حاصل میشود، و انسان مدرن، آفریننده و محصول تکنولوژیهای پیشرفته درعصر حاضر فراموش کرده به جز شناخت امور عادی و ساختن ابزارهای شگفتانگیز قابلیت شناخت حقایق هستی ورای محسوسات و رسیدن به حیات طیبه و آرامش حقیقی را نیز دارد و کمتر به معرفت شهودی توجه نموده است. نگارنده بر آن شد تا معرفت شهودی را به عنوان عالیترین نوع شناخت مورد پژوهش قرار دهد. در این راستا سعی شد این معرفت را به عنوان بهترین شیوه درک حقایق هستی مورد بررسی قرار دهد و نسبت عقل و عشق را جهت وصول به شهود واکاوی نماید. روش این پژوهش توصیفی – تحلیلی است. نتایج تتّبع در آیات مرتبط با موضوع در قران کریم و روایات منتسب به حضرات معصومین| نشانگر آن است که معرفت شهودی در ارتباط عقل مزکّی و عاطفه (عشق) حاصل میشود و امکان تحقق این معرفت از طریق تفکر، تهذیب نفس، عشق و زندگی مبتنی بر تعادل میسر میگردد.