نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
2 استادیار گروه فلسفه دانشگاه ازاد اسلامی واحد تهران مرکزی
چکیده
این پژوهش به بررسی آراء دو اندیشمند مسلمان، آیت الله جوادی آملی و علامه مجلسی در خصوص «بهشت حضرت آدم×» پرداخته است. پژوهش از نوع استنادی و روش آن تحلیل و تبیین محتوا از نوع مقایسهای است. طی بررسیهای به عمل آمده از آثار علامه مجلسی، دو گونه اظهار نظر در این خصوص نمایان است. ابتدا با استناد به ظاهر ادله نقلی، بهشت حضرت آدم× را باغی از باغ های دنیا در زمین و کاملا مادی میداند، وی هر گونه تفسیری غیر از این را، تاویل در آیات و روایات دانسته است .در بیانی دیگر وی با نقل اقوال مختلف متکلمان و مفسران و با توجه به تنوع روایات در این خصوص، اظهار نظر در خصوص بهشت اولیه را غیرممکن میداند. از دیگرسو، آیت الله جوادی آملی معتقد است بهشت آدم می تواند ناظر به جنت برزخی مثالی باشد که میان طبیعت و تجرد تام عقلی قرار دارد ؛ این مرتبه که مرتبهای از مراتب نفس است برای تمام انسانها قبل از ورود به دنیا با سیر از وحدت به کثرت قابل تصور است. لذا از منظر آیت الله جوادی بهشت برزخی، تفصیل مقامات معنوی حضرت آدم بوده و در واقع ایشان ملکوت خود را دیده است. نکته مهم در این بحث نه مکان مادی بلکه مکانت بهشت است که آن چیزی جز تفسیر مقام انسانیت نیست؛ طبق این تفسیر بسیاری از ابهامات موجود در این داستان مانند ورود شیطان به بهشت، هبوط به دنیا و ... بر طرف میگردد.
تازه های تحقیق
نتیجه گیری
از بررسی متون، آیات و روایات و مقایسه دیدگاههای آیتالله جوادی و علامه مجلسی در خصوص مفهوم بهشت اولیه، نتایج ذیل به دست آمد: فهم و بهرهمندی از آیات و روایات نزد پیروان حکمت متعالیه، مبتنی بر ظاهر و تلاش برای فهم باطن متون است که این مهم بر حسب مراتب خلوص قلبی نزد فرد منکشف خواهد شد. از دیگرسو بر مبنای یافتههای پژوهش میتوان گفت گفتمان حکمی و تعقلی در فهم صحیح وحی و متون نقلی نسبت به روش نقلی از ارجحیت برخوردار است چرا که توانسته متون و عبارات به ظاهر متعارض را جمع نموده و به نوعی به وحدت نظری برساند؛ حال آن که فقدان این مهم در آراء علامه مجلسی همان گونه که خود بیان می دارد، مشهود است.
مقایسه نظرات دو اندیشمند یادشده نشان داده است که بر مبنای دیدگاه آیت الله جوادی، بهشت برزخی و اخروی از نظر ذات و ماهیت مشترک هستند و لذا بر مبنای نظر ایشان، بهشت حضرت آدم× نه بهشت خلد است و نه باغی از باغهای دنیا، بلکه بهشت برزخی است که، هم از احکام بهشت آخرت و هم از احکام باغ دنیا پیروی میکند؛ در مرحلهای که روح تعلق به بدن دارد و بهطور کامل تعلقش از بدن قطع نگردید حضور حضرت آدم× در بهشت، خلود را به دنبال ندارد. خلود، مربوط به مرحلهای است که تعلق نفس به بدن کاملاً قطع میگردد که این مرحله بعد از مرگ و فرارسیدن قیامت کبری است. دیگر اینکه سکونت در باغی از باغهای دنیا برای هیچ انسانی امتیاز نیست در حالیکه قرآن آن را برای خلیفه خود حضرت آدم× به عنوان امتیاز معرفی فرموده است از طرف دیگر هبوط نیز نمیتواند به معنای سقوط از بلندی باشد هم چنانکه بسیاری مفسرین هبوط را مادی تلقی کرده و از جنس سقوط از ارتفاع دنیایی تعبیر نمودند. لذا تبیین این موضوع با مبانی حکمت متعالیه راهگشا است.
از دیگرسو با عنایت به اصالت وجود در حکمت متعالیه و تشکیکی بودن آن، میتوان استدلال نمود که خداوند بر مبنای خلق انسان و دمیدن روح در او و نزول او به نشئه طبیعت، ابتدا بهشت نزولی را تجلی نمود و در مرحله بعدی بعد از خلع روح از بدن، بهشت صعودی متجلی و انسان به همراه اعمالش وارد آن میشود؛ و لذا همانگونه که بیان شد تجلی خداوند برای یک شیء در دو مرحله بوده که این دو مرحله از نظر اوصاف و شرایط برابر نیستند. وضعیت نابرابر اوصاف و شرایط، منجر به کیفیت متفاوت ورود و خروج در بهشت خواهد بود که این امر با لحاظ کردن زمینه درک عرفا، حکما و مفسرین از آیات و روایات باعث بروز نظرات متعدد و تقسیمبندیهای متعدد از بهشت شده است درنهایت میتوان گفت ورود انسان به بهشت اولیه نیاز به شفافیت و لطافت روح دارد، از این رو هیچ استبعادی ندارد که حضرت آدم× با بدن مادی در مراتبی از مراتب عالم حضور پیداکرده و به خاطر لطافت و شفافیت روح خود شاهد ملکوت عالم بوده است.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Analysis of concept of Adam’s paradise from the perspective of Ayatullah Javadi Amoli and Allameh Majlesi
نویسندگان [English]
- mohammad ali akbari 1
- Nafiseh Fayyazbakhsh 2
1 PhD student of philosophy and Islamic theology, Islamic Azad University, Tehran center Branch. Mali4713@yahoo.com
2 Assistant professor of Islamic Azad University, Tehran center Branch. Mg.fayyazbakhsh@gmail.com
چکیده [English]
This research studies the views of two Muslim scholars, Javadi Amoli and Majlesi concerning the "Paradise of Adam (AS)".This was of citation type and the method of research is based on analysis and so the explanation of the content is comparative. During the investigations carried out by Allameh Majlesi, he has made two commentaries in this regard. First, based on the apparent evidence, Adam's Paradise (AS) is considered a garden of gardens of the world on the earth that is completely material. He regards any interpretation other than this attention to the inner meaning in verses and narratives. In another statement, he quotes the commentary on the first paradise as impossible with the various quotations of theologians and commentators, and given the diversity of narratives in this regard. On the other hand, Javadi Amoli, according to the New Sadra School, believes that Adam’s paradise can be Paradise Barefoot. This is a degree of self-awareness for all human beings before entering the world with garlic from unity to plurality. From the perspective of Javadi Adam’s paradise, the explanation of the spiritual authorities of Adam, and in fact, he has seen his spiritual position. The important point in this discussion is not the material place, but the paradise itself, which is nothing but an interpretation of the humanity's position. According to this statement, many of the ambiguities in this story, such as the arrival of Satan in paradise, the fall into the world, and so on, will be resolved.
کلیدواژهها [English]
- Adam’s paradise
- Javadi Amoli
- Allameh Majlisi
- first Paradise
- Paradise Barefoot